Za darmo

ebook Algorytm jako informacja publiczna w prawie europejskim Joanna Mazur

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2021

Autorka weryfikuje hipotezę dotyczącą możliwości traktowania algorytmów – używanych w zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji stosowanym w sektorze publicznym – jako informacji podlegającej prawu dostępu do informacji lub prawu dostępu do dokumentów urzędowych w prawie
europejskim. Wykazuje problemy związane z podejściem do tych praw w Unii Europejskiej i brak zgodności orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Czy kod komputerowy może być traktowany jako prawo? Czy stosowany w sektorze publicznym algorytm może być
postrzegany jako narzędzie nieprzejrzystego kształtowania sytuacji prawnej jednostki? I przede wszystkim: czy w związku z rolą, którą algorytmy odgrywają dla jednostek, możliwe jest domaganie się
dostępu do nich jako do informacji publicznej?

Analiza przeprowadzona w książce pozwoliła autorce odpowiedzieć na te pytania i pokazać, w jaki sposób prawo dostępu do informacji oraz prawo dostępu do dokumentów urzędowych w prawie europejskim mogą pomóc rozwiązać problemy wynikające z rozwoju technologii
stosowanych do zautomatyzowanego podejmowania decyzji.

*********

An Algorithm as Public Information in European Law

The author verifies the hypothesis concerning the possibility of using algorithms – applied in automated decision making in public sector – as information which is subject to the law governing the right to access information or the right to access official documents in European law. She discusses problems caused by the approach to these laws in the European Union, as well as lack of conformity of the jurisprudence between the Court of Justice of the European Union and the European Court of Human Rights.

*********

Dr Joanna Mazur (ORCID 0000-0002-0417-5743) – profesor nadzwyczajny Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 2017-2021 pracownik naukowy Wydziału Prawa i Administracji UW, gdzie w 2021 roku uzyskała tytuł doktora nauk prawnych, absolwentka prawa i Kolegium „Artes Liberales”. Zawodowo związana jest z DELab UW (Digital Economy Lab), gdzie pracuje jako analityczka i zajmuje się prawem nowych technologii. Realizuje grant NCN Preludium „Zautomatyzowane podejmowanie decyzji a zakaz dyskryminacji na gruncie prawa europejskiego”. Wykonawczyni w grancie NCN OPUS „Prawo międzynarodowe gospodarcze w czasie transformacji cyfrowej: trendy, modele regulacyjne oraz szczegółowe rozwiązania w zakresie e-handlu i danych”.

Spis treści ebooka Algorytm jako informacja publiczna w prawie europejskim

Wykaz skrótów i skrótowców 9

Wstęp 15
1. Zakres badań, hipoteza i pytania badawcze 21
2. Metody i materiał badawczy 25
3. Streszczenie rozdziałów 26
4. Terminologia 28
4.1. Zautomatyzowane podejmowanie decyzji i
profilowanie 29
4.2. Algorytm, kod i program komputerowy 34
4.3. Sztuczna inteligencja 36

Rozdział pierwszy
Ramy teoretyczne prawnego wymiaru zautomatyzowanego
podejmowania decyzji 41
1.1. Teoretyczne konceptualizacje relacji między
kodem komputerowym a prawem 41
1.1.1. Kod jako prawo 41
1.1.2. Granice algorytmizacji prawa a
zautomatyzowane podejmowanie decyzji 45
1.1.3. Kod zastępujący przepisy i akty prawne 48
1.2. Wyzwania tworzone przez zautomatyzowane
podejmowanie decyzji w świetle prawa europejskiego 52
1.2.1. Stronniczość zautomatyzowanego podejmowania
decyzji 53
1.2.2. Bariery dla przejrzystości
zautomatyzowanego podejmowania decyzji 56
1.2.3. Nieprzejrzyste zautomatyzowane podejmowanie
decyzji w świetle zakazu dyskryminacji na gruncie
prawa UE 61
1.2.4. Nieprzejrzyste zautomatyzowane podejmowanie
decyzji w świetle zakazu dyskryminacji na gruncie
prawa Rady Europy 73
1.3. Kolektywny wymiar dyskryminacji w ramach
zautomatyzowanego podejmowania
decyzji 75
1.4. Podsumowanie 80

Rozdział drugi
Zautomatyzowane podejmowanie decyzji z perspektywy ochrony danych osobowych w prawie europejskim 83
2.1. Zautomatyzowane podejmowanie decyzji w prawie
Unii Europejskiej: od dyrektywy 95/46/WE do RODO 83
2.1.1. Zakaz zautomatyzowanego podejmowania
decyzji w art. 22 RODO 88
2.1.2. Wyjątki od zakazu zautomatyzowanego
podejmowania decyzji w art. 22 RODO 94
2.1.3. Obowiązki informacyjne i prawo dostępu:
kontrowersje wokół „prawa do wyjaśnienia” 99
2.1.4. Zakaz podejmowania zautomatyzowanych
decyzji i prawo do wyjaśnienia: podsumowanie
ustaleń 106
2.1.5. Prawo do usunięcia danych i prawo do
przenoszenia danych a problem zautomatyzowanego
podejmowania decyzji 111
2.1.6. Systemowe ujęcie problematyki
zautomatyzowanego podejmowania decyzji w RODO:
ocena skutków dla ochrony danych i wiążące reguły
korporacyjne 115
2.1.7. Kolektywny wymiar zautomatyzowanego
podejmowania decyzji a RODO 121
2.2. Zautomatyzowane podejmowanie decyzji w prawie
Rady Europy 123
2.3. Podsumowanie 128

Rozdział trzeci
Algorytmy stosowane w zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji a dostęp do informacji w prawie Rady Europy 131
3.1. Treść artykułu 10 EKPCz w świetle działalności
ONZ w zakresie wolności informacji 131
3.2. Prawo dostępu do informacji w działalności Rady
Europy 137
3.3. Prawo dostępu do informacji w orzecznictwie
ETPCz 142
3.3.1. Wypracowywanie spójnego podejścia do prawa
dostępu do informacji w orzecznictwie ETPCz 147
3.3.2. Systematyzacja podejścia do prawa dostępu
do informacji w orzecznictwie ETPCz 152
3.4. Warunki powoływania się na prawo dostępu do
informacji 156
3.5. Warunki powoływania się przez państwa na
ograniczenia prawa dostępu do informacji 160
3.6. Możliwość stosowania prawa dostępu do informacji
w stosunku do systemów zautomatyzowanego podejmowania
decyzji 165
3.6.1. Artykuł 10 jako podstawa żądania dostępu do
algorytmów służących do zautomatyzowanego
podejmowania decyzji 166
3.6.2. Prawo dostępu do informacji jako narzędzie
do korzystania z innych praw 171
3.6.3. Prawo dostępu do informacji w świetle
zakazu dyskryminacji 176
3.7. Podsumowanie 178

Rozdział czwarty
Dostęp do dokumentów i informacji w odniesieniu do algorytmów stosowanych do zautomatyzowanego podejmowania decyzji w prawie UE 181
4.1. Od prawa dostępu do informacji na temat
jednostki do prawa dostępu do dokumentów unijnych 181
4.1.1. Ramy prawne dotyczące prawa dostępu do
dokumentów unijnych 184
4.1.2. Prawo dostępu do dokumentów unijnych jako
narzędzie służące demokratyzacji 188
4.1.3. W poszukiwaniu charakteru prawa dostępu do
dokumentów w prawie UE 192
4.1.4. Zbieżność aksjologiczna między prawem
dostępu do dokumentów a zasadami prawa ochrony
danych osobowych 194
4.2. Treść prawa dostępu do dokumentów unijnych w
prawie UE 195
4.2.1. Konceptualizacja relacji prawa dostępu do
dokumentów unijnych i prawa dostępu do informacji
w UE 195
4.2.2. Relacja między prawem dostępu do dokumentów
w prawie UE a prawem dostępu do informacji w
orzecznictwie ETPCz – nieobecny art. 11 KPP 200
4.2.3. Algorytm jako dokument w prawie UE w
świetle koncepcji kodu jako prawa 207
4.3. Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów unijnych
w prawie UE 214
4.3.1. Wyjątki obligatoryjne 217
4.3.2. Wyjątki fakultatywne 221
4.3.3. Wyjątki od prawa dostępu do dokumentów w
odniesieniu do problematyki zautomatyzowanego
podejmowania decyzji 222
4.3.4. Porównanie konstrukcji wyjątków od prawa
dostępu do dokumentów unijnych w prawie UE z
konstrukcją wyjątków od prawa do informacji w
orzecznictwie ETPCz 226
4.4. Dostęp do dokumentów i informacji w prawie UE w
świetle zautomatyzowanego podejmowania decyzji w
państwach członkowskich 228
4.4.1. Dyrektywa 2019/1024 w sprawie otwartych
danych i ponownego wykorzystywania informacji
sektora publicznego a zautomatyzowane podejmowanie
decyzji 229
4.4.2. Prawa podstawowe a dostęp do informacji o
zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji 231
4.4.3. Dostęp do dokumentów jako element wartości
unijnych 233
4.5. Podsumowanie 235

Wnioski końcowe 239
1. Prawo ochrony danych osobowych jako niewystarczający instrument do ochrony przed brakiem przejrzystości zautomatyzowanego podejmowania decyzji 239
2. Algorytmy stosowane w zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji jako informacja publiczna w świetle orzecznictwa ETPCz i TSUE 241
3. Rola przejrzystego zautomatyzowanego podejmowania decyzji w gwarantowaniu zgodności działań państw członkowskich z wartościami UE 243
4. Neutralność technologiczna i dynamiczna wykładnia vs postulaty de lege ferenda 244
5. Komplementarność rozwiązań regulacyjnych dotyczących dostępu do informacji na temat zautomatyzowanego podejmowania decyzji 247

Bibliografia 249
Literatura 249
Akty prawne 261
Orzecznictwo TSUE 263
Opinie rzeczników generalnych 266
Orzecznictwo ETPCz 266
Orzecznictwo i decyzje innych sądów 267
Dokumenty, raporty i publikacje organizacji międzynarodowych oraz innych instytucji 267

Źródła internetowe 270
Summary 271
Podziękowania 273