ebook Barok XXIX–XXX (57–60/2022-2023) 2024

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2024

W prezentowanym numerze „Baroku” 57/60 (2024) podjęto różnorodne zagadnienia historyczno-społeczne dotyczące Rzeczypospolitej XVII i XVIII wieku, w tym powoływanie wojsk nadwornych przez księcia Władysława Dominika Zasławskiego-Ostrogskiego oraz wpływ elity kozackiej na formowanie się ustroju Hetmanatu.

Część artykułów zawiera prezentacje i analizy literackie. Omawiane są utwory poetyckie: panegiryk Stefana Jaworskiego na cześć rektora Akademii Kijowsko-Mohylańskiej, poezja moralizatorska Daniela Bratkowskiego, sielanki Józefa Bartłomieja Zimorowica w twórczym dialogu z konwencją bukoliczną, przekłady ody Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Dwie prace dotyczą pism prozatorskich: pamiętników Jana Poczobuta Odlanickiego z podróży do Jaworowa (odcinek ruski) oraz kazań Szymona Starowolskiego na temat sporu Archanioła Michała z Lucyferem. Zamieszczono również refleksję nad miejscem dzieł Daniela Naborowskiego w programach nauczania języka polskiego w XX i XXI wieku.

Stałymi elementami w strukturze czasopisma są też sekcje: Inedita i problemy ineditów, Omówienia wystaw, Omówienia i przeglądy, Recenzje i noty, Kronika, Kronika UW, Noty o Autorach.

Publikacja na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa (CC BY 4.0) (pełna treść wzorca dostępna pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).

*********

This issue of ‘Barok’ 57/60 (2024) covers a variety of historical and social issues in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th and 18th centuries, including the establishment of court troops by Prince Władysław Dominik Zasławski-Ostrogski and the influence of the Cossack elite on the formation of the Hetmanate system.

Some of the articles present and analyse literature. Poetic works are discussed, such as Stefan Jaworski\'s panegyric in honour of the rector of the Kyiv-Mohyla Academy, Daniel Bratkowski\'s moralising poetry, Józef Bartłomiej Zimorowic\'s idylls in creative dialogue with the bucolic convention, and translations of Maciej Kazimierz Sarbiewski\'s odes. Two texts explore the content of prose writings: Jan Poczobut Odlanicki\'s memoirs from his trip to Yavoriv (the Ruthenian part of the journey) and Szymon Starowolski\'s sermons on the dispute between Archangel Michael and Lucifer. There is also a reflection on the place of Daniel Naborowski\'s works in the school programmes for the Polish language in the 20th and21st centuries.

Regular sections in the magazine include: Inedita and problems of ineditas, Exhibition reviews, Discussions and reviews, Reviews and notes, Chronicle, University of Warsaw Chronicle, Notes on Authors.

The publication is licensed under the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (full license available at: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).

Spis treści ebooka Barok XXIX–XXX (57–60/2022-2023) 2024

Ad Lectorem (Radosław Rusnak) 7

ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Ivan Gavryliuk (Warszawa), FORMOWANIE I LICZEBNOŚĆ WOJSK NADWORNYCH W RZECZYPOSPOLITEJ W POŁOWIE XVII W. (NA PRZYKŁADZIE ODDZIAŁÓW PRYWATNYCH KSIĘCIA WŁADYSŁAWA DOMINIKA ZASŁAWSKIEGO-OSTROGSKIEGO) 11

Piotr Kroll (Warszawa), ROLA ELITY KOZACZEJ W HETMANACIE I JEJ POGLĄDY NA SPOŁECZNO-POLITYCZNY USTRÓJ PAŃSTWA KOZACKIEGO W II POŁ. XVII W. 23

Rostysław Radyszewski (Kijów), BAROKOWA ERUDYCJA STEFANA JAWORSKIEGO W PANEGIRYKU \"ARCTOS ET ANTARCTOS\" 63

Olena Bai (Łuck), SYSTEM KSZTAŁTOWANIA OBRAZÓW W BAROKOWEJ POEZJI MORALIZATORSKIEJ DANIELA BRATKOWSKIEGO 75

Ewa Rot-Buga (Warszawa), \"SIELANKI NOWE RUSKIE\" JÓZEFA BARTŁOMIEJA ZIMOROWICA JAKO TWÓRCZY DIALOG Z KONWENCJĄ BUKOLICZNĄ 93

Tomasz Ślęczka (Wrocław), JAN WŁADYSŁAW POCZOBUT ODLANICKI W DRODZE DO JAWOROWA. ODCINEK RUSKI 111

Krzysztof Fordoński (Warszawa), PRZEKŁADY ODY \"AD CAESAREM PAUSILIPPIUM\" MACIEJA KAZIMIERZA SARBIEWSKIEGO W CZASIE ANGIELSKIEJ WOJNY DOMOWEJ – ANALIZA PRZYPADKU 137

Dariusz Dybek (Wrocław), DLACZEGO „WRODZONĄ JAKĄŚ NIENAWIŚĆ MAJĄ MIĘDZY SOBĄ TO DWOJE ZWIERZĄT NIEMYCH – ORZEŁ I ŻÓŁW”..., CZYLI O SPORZE ARCHANIOŁA MICHAŁA Z LUCYFEREM (NA PODSTAWIE KAZANIA SZYMONA STAROWOLSKIEGO) 153

Mirosław Grzegórzek (Wola Rzędzińska), MIEJSCE TWÓRCZOŚCI DANIELA NABOROWSKIEGO W WYBRANYCH DOKUMENTACH PROGRAMOWYCH DO JĘZYKA POLSKIEGO W XX I XXI WIEKU 169

INEDITA I PROBLEMY INEDITÓW
Barbara Dzierżanowska (Warszawa), RUSKA PIEŚŃ POLITYCZNA O RZEZI HUMAŃSKIEJ 185

Norbert Pilarz (Wrocław), SATYRA NA CHYTRYCH DWORZAN – EDYCJA ANONIMOWEJ \"UCHWAŁY DWORSKIEJ NA TATARY\" Z 1614 ROKU 191

Walentyna Sobol (Warszawa), LIST FILIPA ORLIKA DO KRÓLA STANISŁAWA LESZCZYŃSKIEGO W RĘKOPIŚMIENNYM \"DIARIUSZU PODRÓŻNYM\" Z LAT 1720-1736 211

OMÓWIENIA WYSTAW
Kamil Frejlich, Piotr Skowroński (Warszawa), \"HAEC DOMUS…\", CZYLI O ŁAŹNI LUBOMIRSKIEGO NA MARGINESIE WYSTAWY W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH 225

Agnieszka Żurek (Wrocław), WIĘCEJ NIŻ WSTĄŻKI. O WYSTAWIE \"SZALEŃSTWO ROKOKA! FASCYNACJA ROKOKIEM NA ŚLĄSKU (XVIII-XXI W.)\" 232

OMÓWIENIA I PRZEGLĄDY
Jacek Głażewski (Warszawa), LUDOWY ZWROT CZY SZLACHECKI RESENTYMENT? 239

Barbara Niebelska-Rajca (Warszawa), POZA KLASYCYZMEM. CZTERY ODMIANY ANTYKLASYCYZMU W UJĘCIU \"A COMPANION TO ANTICLASSICISMS IN THE CINQUECENTO\" 246

Marek Prejs (Warszawa), CZY LWÓW MOŻE BYĆ ARKADIĄ? UWAGI NA MARGINESIE KSIĄŻKI EWY ROT-BUGI \"LWOWSKA ARKADIA. STUDIUM O „SIELANKACH NOWYCH RUSKICH” JÓZEFA BARTŁOMIEJA ZIMOROWICA\" 256

Estera Lasocińska (Warszawa), „WYPŁYŃ NA GŁĘBIĘ”. ROZWAŻANIA O POLSKICH KALWARIACH 260

RECENZJE I NOTY
RECENZJA SERII WYDAWNICZEJ PRAC WYDANYCH Z ARCHIWUM UNIWERSYTETU JANA KAZIMIERZA WE LWOWIE W OPRACOWANIU MACIEJA FRANZA (Mirosław Nagielski) 265

„BY JĘZYK UKRAIŃSKI BRZMIAŁ W WARSZAWIE SILNYM GŁOSEM”.
HISTORIA BŁĘKITNEGO OKRĘTU WIDZIANA OCZAMI JEGO TWÓRCÓW
I DZIAŁACZY (Anna Horniatko-Szumiłowicz) 273

KRONIKA
NABOROWSKI. POETA – TŁUMACZ – EPISTOLOGRAF – UCZESTNIK
WIELKIEJ HISTORII, Konferencja naukowa, Warszawa, 23 listopada 2023 r. Ewa Rot-Buga) 279

GOŚCINNOŚĆ W LITERATURZE– GOŚCINNOŚĆ LITERATURY, Konferencja naukowa z serii „Kolokwia staropolskie”, Kazimierz nad Wisłą, 3-5 czerwca 2024 r. (Iwona Kalamon) 282

POLSKA– UKRAINA– RZECZPOSPOLITA. STAN BADAŃ – NOWE WYZWANIA I PERSPEKTYWY. Polsko-ukraińska konferencja naukowa, Płońsk, 16-17 listopada 2024 r. (Teresa Chynczewska-Hennel) 285

KRONIKA UW
Z ŻYCIA UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO (styczeń 2022– grudzień 2023) Radosław Rusnak) 291

NOTY O AUTORACH 293

*********

Ad Lectorem (Radosław Rusnak) 7

DISSERTATIONS AND ESSAYS
Ivan Gavryliuk (Warsaw), THE FORMATION AND NUMBERS OF THE PRIVATE ARMIES IN THE POLISH-LITHUANIAN COMMONWEALTH IN THE MID-17TH CENTURY (BASED ON THE EXAMPLE OF THE PRIVATE UNITS OF PRINCE WŁADYSŁAW DOMINIK ZASŁAWSKI-OSTROGSKI) 11

Piotr Kroll (Warsaw), THE ROLE OF THE COSSACK ELITE IN THE HETMANATE AND ITS VIEWS ON THE SOCIO-POLITICAL SYSTEM OF THE COSSACK STATE IN THE SECOND HALF OF THE 17TH CENTURY 23

Rostysław Radyszewski (Kyiv), BAROQUE ERUDITION OF STEFAN JAWORSKI IN PANEGYRIC \'ARCTOS ET ANTARCTOS\' 63

Olena Bai (Lutsk), IMAGE SHAPING SYSTEM OF MORALIZING POETRY IN DANIEL BRATKOWSKI’S WORKS 75

Ewa Rot-Buga (Warsaw), \'SIELANKI NOWE RUSKIE\' BY JÓZEF BARTŁOMIEJ ZIMOROWIC AS A CREATIVE DIALOGUE WITH THE BUCOLIC CONVENTION 96

Tomasz Ślęczka (Wroclaw), JAN WŁADYSŁAW POCZOBUT ODLANICKI ON HIS JOURNEY TO JAWORÓW. RUTHENIAN PART 111

Krzysztof Fordoński (Warsaw), TRANSLATIONS OF THE ODE \'AD CAESAREM PAUSILIPPIUM\' BY MACIEJ KAZIMIERZ SARBIEWSKI DURING THE ENGLISH CIVIL WAR – A CASE STUDY 137

Dariusz Dybek (Wroclaw), WHY \'THERE IS INNATE HATRED, BETWEEN THESE TWO MUTE ANIMALS – THE EAGLE AND THE TURTLE\'..., OR ABOUT THE DISPUTE OF ARCHANGEL MICHAEL WITH LUCIFER (BASED ON THE SERMON BY SZYMON STAROWOLSKI) 153

Mirosław Grzegórzek (Wola Rzędzińska), THE PLACE OF DANIEL NABOROWSKI’S WORK IN SELECTED CURRICULAR DOCUMENTS FOR POLISH LANGUAGE STUDIES IN THE 20TH AND 21ST CENTURIES 169

UNEDITED WORKS AND RELATED PROBLEMS
Barbara Dzierżanowska (Warsaw), RUTHENIAN POLITICAL SONG ON THE MASSACRE OF UMAN 185

Norbert Pilarz (Wroclaw), SATIRE ON WILY COURTIERS – AN EDITION OF ANONYMOUS \'COURT RESOLUTION ON THE TARTARS\' OF 1614 191

Walentyna Sobol (Warsaw), LETTER FROM FILIP ORLIK TO KING STANISLAV LESZCZYŃSKI IN MANUSCRIPT \'TRAVEL DIARY\' OF 1720-1736 211

COMMENTS AND DISCUSSIONS ABOUT EXHIBITIONS
Kamil Frejlich, Piotr Skowroński (Warsaw), \'HAEC DOMUS…\', THAT IS ABOUT LUBOMIRSKI’S BATHHOUSE ON THE MARGINS OF THE EXHIBITION IN THE ROYAL ŁAZIENKI 225

Agnieszka Żurek (Wroclaw), MORE THAN RIBBONS. ABOUT THE EXHIBITION ROCOCO MADNESS! FASCINATION WITH \'ROCOCO IN SILESIA (18TH-21TH)\' 232

DISCUSSIONS AND OVERVIEWS
Jacek Głażewski (Warsaw), TURN TOWARDS THE PEOPLE’S HISTORY OR THE NOBILITY RESENTMENT? 239

Barbara Niebelska-Rajca (Warsaw), BEYOND CLASSICISM. FOUR TYPES OF ANTICLASSICISM IN \'A COMPANION TO ANTICLASSICISMS IN THE CINQUECENTO\' 246

Marek Prejs (Warsaw), CAN LVIV BE ARCADIA? SIDELINE REMARKS ON EWA ROT-BUGA’S BOOK \'LWOWSKA ARKADIA. STUDIA O \'SIELANKACH NOWYCH RUSKICH\' JÓZEFA BARTŁOMIEJA ZIMOROWICA\' 256

Estera Lasocińska (Warsaw), \'LAUNCH OUT INTO THE DEEP\'. REFLECTIONS ON POLISH CALVARIES 260

REVIEWS AND NOTES
REVIEW OF A SERIES OF PAPERS PUBLISHED FROM THE ARCHIVES OF JAN KAZIMIERZ UNIVERSITY IN LVIV, EDITED BY MACIEJ FRANZ (Mirosław Nagielski) 265

\'TO MAKE THE UKRAINIAN LANGUAGE SOUND IN WARSAW WITH A STRONG VOICE\'. THE HISTORY OF THE BLUE SHIP AS SEEN THROUGH THE EYES OF ITS CREATORS AND ACTIVISTS (Anna Horniatko-Szumiłowicz) 273

CHRONICLE
NABOROWSKI. POET– TRANSLATOR– EPISTOLOGRAPHER – PARTICIPANT OF THE GREAT HISTORY, Conference, Warsaw, 23 November 2023 (Ewa Rot-Buga) 279

HOSPITALITY IN THE LITERATURE – HOSPITALITY OF THE LITERATURE, Conference from the series \'Old-Polish Colloquia\', Kazimierz nad Wisłą, 3-5 June 2024 (Iwona Kalamon) 282

POLSKA– UKRAINE – COMMONWEALTH. STATE OF RESEARCH – NEW
CHALLENGES AND PERSPECTIVES. Polish-Ukrainian conference, Płońsk, 16-17 November 2024 (Teresa Chynczewska-Hennel) 285

AROUND WARSAW UNIVERSITY (January 2022 – December 2023) (Radosław Rusnak) 291

NOTES ABOUT THE AUTHORS 29