ebook Die mittelalterlichen Glasmalereien in Kleinpolen (ohne die Marienkirche in Krakau), im Przemyśler Land und in Schlesien Dobrosława Horzela

Druga część I polskiego tomu międzynarodowej serii Corpus Vitrearum Medii Aevi poświęcona jest średniowiecznym witrażom Małopolski (z wyjątkiem kościoła Mariackiego w Krakowie, który był tematem tomu I, 1 wydanego w 2018 roku: https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/2086-3566-die-mittelalterlichen-glasmalereien-horz-ela-dobroslawa.html#/1-rodzaj_ksiazki-ksiazka_papierowa), Ziemi Przemyskiej oraz Śląska. Tom korpusu witraży średniowiecznych w Polsce prezentuje wyniki dziesięcioletnich badań Dobrosławy Horzeli, prowadzonych w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Autorka opracowała wszystkie zachowane w całości lub we fragmentach witraże sprzed 1530 roku, wykonane na tym terenie bądź sprowadzone tu w ramach działalności kolekcjonerskiej. Uwzględniono także witraże zniszczone lub zaginione, znane z przekazów archiwalnych. W monografii malarstwo witrażowe ukazane zostało w szerokim kontekście europejskim, a na poziomie lokalnym – po raz pierwszy w polskiej literaturze fachowej – przedstawione jako istotne medium sztuki średniowiecznej. We wprowadzeniu Autorka kreśli wieloaspektowy obraz witrażownictwa, uwzględniając m.in. uwarunkowania polityczne, ekonomiczne i społeczne, a także miejsce lokalnej wytwórczości na mapie sztuki środkowoeuropejskiej. W części katalogowej omówiono dzieje budowli i ich przeszkleń, zrekonstruowano pierwotny program ikonograficzny oraz dokonano jego pogłębionej analizy, uzupełnionej o studium stylu. Argumentację wspiera 950, głównie barwnych ilustracji, oraz zestawienie wypisów źródłowych.

„Tom autorstwa Dobrosławy Horzeli, dostępny w formie maszynopisu, można w skrócie określić mianem opus magnum (...). To opracowanie naukowe osiąga swoją największą moc przez konsekwentne ujmowanie zagadnień ikonograficznych i stylistycznych zarówno w międzynarodowym, jak i ponadgatunkowym kontekście. Ujawniająca się w nim ogromna wiedza autorki zadziwia nawet mediewistę i umożliwia – z jednej strony – formułowanie daleko idących wniosków dotyczących międzynarodowych powiązań (z Pragą, Norymbergą, Wiedniem, Francją i Włochami, a także z kręgiem sztuki bizantyńskiej) oraz rekonstrukcję złożonych dróg przenikania wpływów, które mogą dostarczyć światowej nauce nowych impulsów do oceny średniowiecznych sieci kontaktów artystycznych, z drugiej zaś – prezentuje syntetyczne ujęcie rozmaitych dziedzin sztuki (malarstwa witrażowego w relacji z malarstwem ściennym i tablicowym, rzeźby, złotnictwa, tkaniny artystycznej itd.), w sposób, który w tej skali stanowi wzorcowy model dla przyszłych badań mediewistycznych.”

Z recenzji wydawniczej dra Günthera Buchingera, Prezydenta Austriackiego Komitetu Narodowego Corpus Vitrearum International

901 Farb- und Schwarz-Weiß-Abbildungen

Der zweite Teil des ersten polnischen Bandes der internationalen Reihe Corpus Vitrearum Medii Aevi ist den mittelalterlichen Glasmalereien Kleinpolens – mit Ausnahme der Marienkirche in Krakau, die Gegenstand des Bandes I,1 aus dem Jahr 2018 war: https://www.universitas.com.pl/pl/ksiazki/2086-3566-die-mittelalterlichen-glasmalereien-horz-ela-dobroslawa.html#/1-rodzaj_ksiazki-ksiazka_papierowa) – sowie den Glasmalereien des Przemyśler Landes und Schlesiens gewidmet. Der Band des Corpus der mittelalterlichen Glasmalereien in Polen präsentiert die Ergebnisse von zehn Jahren intensiver Forschungen von Dobrosława Horzela, die im Rahmen des Nationalen Programms zur Förderung der Geisteswissenschaften durchgeführt wurden. Die Autorin hat sämtliche bis 1530 entstandenen Glasmalereien – sowohl vollständig erhaltene als auch fragmentarisch überlieferte – erfasst, die entweder in diesen Regionen geschaffen wurden oder im Zuge sammlerischer Tätigkeit dorthin gelangten. Darüber hinaus wurden auch zerstörte oder verschollene Glasmalereien berücksichtigt, die aus Archivquellen bekannt sind. In der Monografie wird die Glasmalerei in einem weiten gesamteuropäischen Kontext verortet und zugleich auf lokaler Ebene – erstmals in der polnischen Fachliteratur – als ein zentrales Medium der mittelalterlichen Kunst vorgestellt. Im einleitenden Teil entwirft die Autorin ein facettenreiches Bild der Glasmalerei, das sowohl die politischen, wirtschaftlichen und gesellschaftlichen Rahmenbedingungen als auch die Stellung der lokalen Produktion innerhalb der mitteleuropäischen Kunstlandschaft berücksichtigt. Der Katalogteil bietet Darstellungen der Baugeschichte der einzelnen Bauwerke und ihrer Verglasungen, Rekonstruktionen der ursprünglichen ikonographischen Programme sowie deren eingehende Analysen, die durch stilistische Studien ergänzt werden. Die Argumentation wird durch rund 950 überwiegend farbige Abbildungen und eine Zusammenstellung von Regesten unterstützt.

„Der in Manuskriptform vorliegende Band von Dobrosława Horzela ist kurz zusammengefasst als ein opus magnum zu bezeichnen (…). Seine Hauptstärke erreicht der wissenschaftliche Text aber durchgehend durch den Aspekt, dass ikonographische und stilistische Fragestellungen stets sowohl in einen internationalen als auch in einen gattungsübergreifenden Kontext gestellt werden. Das sich darin offenbarende immense Wissen der Autorin erstaunt auch den Mediävisten und ermöglicht einerseits weitreichende Erkenntnisse über internationale Beziehungen (nach Prag, Nürnberg, Wien, Frankreich und Italien, aber auch in den byzantinischen Kunstkreis) und über komplexe Vermittlungswege, die der internationalen Forschung neue Impulse zur Beurteilung der mittelalterlichen Netzwerke geben werden, und andererseits eine Zusammenschau diverser Kunstgattungen (Glasmalerei mit Wand- und Tafelmalerei, Skulptur, Goldschmiedekunst, Textilkunst, etc.), wie sie in dieser Fülle vorbildhaft für zukünftige mediävistische Arbeiten ist“.

Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2014–2021.

Die wissenschaftliche Arbeit wurde im Rahmen des Programms des Ministers für Wissenschaft und Hochschulbildung „Nationales Programm für die Entwicklung der Geisteswissenschaften“ in den Jahren 2014–2021 gefördert.