ebook Doświadczenie edukacyjne w perspektywie andragogicznej. Studium biograficzno-fenomenograficzne Alicja Jurgiel-Aleksander

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Rok wydania: 2013

Tematem podejmowanym w tej rozprawie jest kwestia znaczenia doświadczeń edukacyjnych w kształtowaniu biograﬁi osób wywodzących się z rodzin o niskim kapitale kulturowym, w których nie było dotychczas tradycji ani zdobywania średniego wykształcenia, ani tym bardziej studiowania. Analizuję doświadczenia edukacyjne podmiotów, którym pomimo różnych przeciwności udało się w rezultacie zdobyć najpierw średnie wykształcenie w szkole dla dorosłych, a później uczestniczyć w edukacji na poziomie szkoły wyższej, co mogłoby świadczyć o sile i determinacji badanych, ale także o skuteczności systemu edukacyjnego. Na ile można tę konstatację podtrzymać, postanowiłam zbadać, przyglądając się mechanizmowi kreacji doświadczeń edukacyjnych w ciągu życia trzydziesto- i czterdziestolatków powracających do systemu edukacyjnego. Należy jednak zaznaczyć, że doświadczenie edukacyjne jest tu traktowane jako doświadczenie biograficzne. Ujawnione w historiach badanych o własnym życiu, odsłania zarówno jednostkowy kapitał sprawczy autorów dotyczący bycia w sytuacji zarówno uczenia się, jak i nauczania, ale także – co ważne – pozwala ujawnić kulturowe oraz społeczne zapośredniczenia wytwarzanej narracji. Próbując odpowiedzieć na pytanie, jaka jest moc owych do-świadczeń dla ich kariery życiowej, ale także – w jakiej sytuacji dorośli stawiają siebie, myśląc o własnych praktykach uczenia się, staram się pokazać rzeczywiste znaczenie edukacji w ich życiu.

Spis treści ebooka Doświadczenie edukacyjne w perspektywie andragogicznej. Studium biograficzno-fenomenograficzne

Wprowadzenie 9

Rozdział pierwszy. Doświadczenie edukacyjne we współczesnym dyskursie andragogicznym 15

1.1. Doświadczenie edukacyjne jako instrument racjonalizacji funkcjonowania człowieka w systemie społeczno-ekonomicznym 18
1.1.1. Edukacja dorosłych w służbie praktyk oświecania społeczeństwa 20
1.1.2. Edukacja dorosłych w służbie przygotowania pracowników na rynek pracy 26
1.2. Doświadczenie edukacyjne jako naturalnie wpisane w sposób bycia człowieka w świecie od dzieciństwa do starości 31
1.2.1 Wędrówka jako metafora życia i uczenia się 34
1.2.2. Upominanie się o dydaktykę biograﬁczną 37
1.3. Doświadczenie edukacyjne jako wyraz zaangażowania dorosłego w praktyki społeczne 39
1.3.1. Krytyka praktyk szkolnych 41
1.3.2. Biograﬁczne uczenie się – jaki dorosły, jakie praktyki edukacyjne? 46
1.4. Doświadczenie edukacyjne w cieniu reﬂeksji nad znaczeniem edukacji dorosłych 55

Rozdział drugi. Możliwości badania doświadczenia edukacyjnego w świetle badań narracyjnych. Ustalenia metodologiczne 58

2.1. Identyﬁkacja sposobów rozumienia doświadczenia edukacyjnego w świetle podejścia interpretatywno-konstruktywistycznego 58
2.1.1. Potencjał poznawczy badań biograﬁcznych i fenomenograﬁcznych 60
2.1.2. Wywiad otwarty pogłębiony jako metoda gromadzenia danych 70
2.2. Dorośli, którzy stali się studentami. Charakterystyka grupy badawczej i etapy prowadzenia badań w terenie 72

Rozdział trzeci. Narracyjne konstruowanie doświadczeń edukacyjnych w ciągu życia. Rezultaty analizy danych 77

3.1. Proces budowania doświadczeń edukacyjnych i mechanizmy ich wytwarzania w świetle historii życia. Rezultaty analizy biograﬁcznej 78
3.1.1. Narracja typu „Chciałabym osiągnąć więcej niż moi rodzice”, z eksponowaniem znaczenia środowiska wychowania i socjalizacji w dzieciństwie i młodości dla konstrukcji doświadczeń edukacyjnych w ciągu życia 79
3.1.1.1. Rozum praktyczny w splocie pochodzenia społecznego i konieczności kształcenia 85
3.1.2. Narracja typu „Dziś należy dostosować się do rynku pracy i postępu cywilizacyjnego” z eksponowaniem znaczenia kształcenia dla zdobywania doświadczeń edukacyjnych w ciągu życia 88
3.1.2.1. Wiara w moc prorynkowego kształcenia jako efekt internalizacji świata zewnętrznego jako ekonomicznego 95
3.1.3. Narracja typu„Każdy dorosły z natury jest mądry”, z eksponowaniem znaczenia dyspozycji do uczenia się jako wpisanych w kondycję człowieka 97
3.1.3.1. Pochwała codzienności i uczenie się zamiast nauczania 103
3.1.4. Narracja typu „Muszę dać sobie szansę” z eksponowaniem znaczenia środowiska życia dla konstrukcji doświadczeń edukacyjnych w ciągu życia 106
3.1.4.1. Edukacja w środowisku życia i znaczenie relacji społecznych 112
3.1.5. Narracja typu „Chcę być świadoma/świadomy tego, w czym uczestniczę”, z eksponowaniem znaczenia studiowania dla konstrukcji doświadczeń edukacyjnych w ciągu życia 113
3.1.5.1. Niedokończona edukacja motorem studiowania 121
3.1.6. Edukacja dorosłych: od świata, który określa uczenie się, do uczenia się, które określa sposób życia 122
3.2. Od historii życia do rekonstrukcji koncepcji doświadczeń edukacyjnych. Rezultaty analizy fenomenograﬁcznej 124
3.2.1. Doświadczenie edukacyjne jako rezultat przebywania w instytucji kształcącej i jako rezultat absorbcji wiedzy 126
3.2.1.1. Społeczne zapotrzebowanie na strukturalno-funkcjonalny wizerunek szkoły 129
3.2.2. Doświadczenie edukacyjne jako konsekwencja niedoświadczania edukacji adekwatnej do oczekiwań badanych na każdym etapie ich kształcenia 132
3.2.2.1. W poszukiwaniu koncepcji praktycznego uczenia się 135
3.2.3. Doświadczanie edukacyjne jako bycie w sytuacji wymiany zasobów 136
3.2.3.1. Aktywne uczenie się i dojrzałe studiowanie jako sposób życia 139
3.2.4. Biograﬁczny potencjał doświadczeń edukacyjnych 140

Rozdział czwarty. Jakie światy doświadczeń edukacyjnych „zamieszkują” i współtworzą dorośli? Implikacje andragogiczne 143

4.1. Świat instytucjonalnego kształcenia zorientowanego utylitarnie jako recepta na zapobieganie alienacji dorosłych. Pytanie o dydaktykę dorosłych 144
4.2. Świat codzienności bez szkoły i instrumentalnego uczenia się poza szkołą. Próba„humanizacji” dyskursu andragogicznego czy powrót do dobrze znanych praktyk? 148
4.3. Świat społeczno-kulturowego budowania doświadczeń edukacyjnych. Dynamika uczenia się przez całe życie 151
4.4. Od koncepcji doświadczenia edukacyjnego do znaczenia edukacji w życiu człowieka 154

Podsumowanie 156
Bibliograﬁa 161