ebook Dydaktyka historii

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2023

Pomysł napisania tej wyjątkowej książki zrodził się w gronie członków Komisji Dydaktyki Historii działającej przy Komitecie Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk. Grono to tworzy od 2020 r. dziesięcioro historyków z różnych ośrodków naukowych w Polsce (Poznań, Toruń, Szczecin, Opole, Kraków, Wrocław, Katowice, Olsztyn), którzy zajmują się dydaktyką historii nie tylko badawczo, ale także prowadzą zajęcia z tego zakresu ze studentami, nauczycielami i edukatorami.
Publikacja została pomyślana jako kompendium zawierające kompleksowe ujęcie najnowszych zagadnień współczesnej dydaktyki historii oraz perspektyw jej dalszego rozwoju. Znalazły się w niej nie tylko problemy istotne dla nowoczesnej edukacji historycznej, ale także łączące refleksję teoretyczną z praktyką. Książka adresowana jest do szerokiego kręgu odbiorców: przede wszystkim do studentów historii lub kierunków zbliżonych przygotowujących się do wykonywania zawodu nauczyciela, doradców metodycznych, uczących w szkołach nauczycieli historii pragnących się doskonalić oraz do edukatorów (muzealnych, archiwalnych, bibliotecznych) różnych instytucji kultury, którzy zajmują się edukacją historyczną. Mamy nadzieję, że będzie ona pożytecznym wsparciem dla czytelników, przy okazji stanowiąc punkt wyjścia do dalszej dyskusji nad perspektywami rozwoju dydaktyki historii w Polsce.

Spis treści ebooka Dydaktyka historii

Wstęp (Danuta Konieczka-Śliwińska) 11
1. Dydaktyka historii – pogranicze dyscyplin, ich margines czy dyscyplina integralna? (Stanisław Roszak) 17
Uwagi ogólne 17
Między dydaktyką ogólną a szczegółową 17
Tożsamość dyscypliny w koncepcjach dydaktyków 22
Nowe drogi i perspektywy rozwoju 28
Podsumowanie 33
Problemy do dyskusji 33
2. Nowoczesne metody dydaktyczne w edukacji historycznej (Izabela Lewandowska) 35
Uwagi ogólne 35
Dotychczasowe ustalenia dydaktyków historii 36
Podstawy teoretyczne nowoczesnych metod dydaktycznych 41
Przykłady zastosowania nowych metod 45
Metoda stacji dydaktycznych 45
Metoda odwróconej klasy 47
Metoda tekstu przewodniego 50
Metoda WebQuest 54
Uczenie się we współpracy 58
Myślenie projektowe 62
Metoda opowieści 65
Metoda historii mówionej 68
Scrapbooking/lapbooking 73
Podsumowanie 78
Problemy do dyskusji 79
3. Gry historyczne oraz inne innowacyjne formy „zabawy” z historią (Barbara Techmańska) 81
Uwagi ogólne 81
Specyficzna forma gry – escape room 81
Escape room – definicja, geneza 81
Escape room w edukacji 83
Pokoje historyczne 85
Wirtualne pokoje zagadek 86
Zalety (nie tylko) edukacyjne 87
Warunki sukcesu 88
Gry miejskie w edukacji historycznej 88
Historia gier miejskich 88
Walory (nie tylko) edukacyjne gier miejskich 90
Rodzaje gier i ich organizacja 91
Gra miejska w edukacji historycznej 92
Zagrożenia związane z planowaniem i organizacją miejskich gier historycznych 94
Gry planszowe 95
Walory edukacyjne gier planszowych 97
Podsumowanie 98
Problemy do dyskusji 98
4. Mapy historyczne we współczesnej edukacji szkolnej (Małgorzata Machałek) 101
Uwagi ogólne 101
Mapa historyczna a podstawa programowa z historii 102
Podstawowe pojęcia 105
Ewolucja szkolnych map historycznych 107
Mapy ścienne 107
Atlasy historyczne i mapy konturowe 108
Foliogramy 109
Mapy podręcznikowe 110
Mapy komputerowe 111
Zastosowanie map na zajęciach edukacyjnych 113
Przykładowe ćwiczenia z wykorzystaniem map 114
Podsumowanie 116
Problemy do dyskusji 116
5. Nowe obrazy i filmy o tematyce historycznej (Barbara Techmańska) 117
Uwagi ogólne 117
Murale i ich edukacyjna rola 117
Definicja, geneza i funkcje 117
Tematyka murali i sposoby przedstawiania treści historycznych 119
Wartość edukacyjna murali 121
Memy – współczesna forma komunikacji 121
Memy internetowe o tematyce historycznej 122
Dlaczego memy bawią i uczą? 123
Filmy historyczne 125
Rodzaje filmów 125
Filmy historyczne – dostęp 128
Kształcenie umiejętności pracy z filmem historycznym 129
Podstawowe zalety wykorzystania filmu historycznego 130
Podsumowanie 133
Problemy do dyskusji 133
6. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w edukacji historycznej (Małgorzata Machałek) 135
Uwagi ogólne 135
Pojęcie ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi 136
Praktyczne aspekty pracy z uczniami ze specjalnymi trudnościami w nauce 139
Uczeń z dysleksją rozwojową 139
Uczeń z niepełnosprawnościami 141
Uczeń słabosłyszący 141
Uczeń słabowidzący 142
Uczeń z niepełnosprawnością ruchową 143
Uczeń z zaburzeniami w spektrum autyzmu 144
Uczeń z ADHD 144
Uczeń w sytuacji kryzysowej i przewlekle chory 145
Uczeń z doświadczeniem migracji 145
Specyfika pracy z uczniem zdolnym 146
Zdolności ogólne i uzdolnienia 146
Identyfikacja uczniów zdolnych 147
Dostosowanie wymagań i indywidualizacja w pracy z uczniem zdolnym 149
Podsumowanie 153
Problemy do dyskusji 154
7. Weryfikacja wiedzy i umiejętności w edukacji historycznej – egzamin maturalny (Maciej Fic) 155
Uwagi ogólne 155
Formuła egzaminu maturalnego przed 2002 rokiem 156
Specyfika oceniania zewnętrznego 160
Początki wdrażania egzaminu zewnętrznego (2002–2005) 162
Zewnętrzne egzaminy maturalne z historii po 2005 roku 165
Podsumowanie 171
Problemy do dyskusji 175
8. Wątki biograficzne w szkolnej edukacji historycznej (Marek Białokur) 177
Uwagi ogólne 177
Biografistyka historyczna – perspektywa naukowa i dydaktyczna 178
Psychobiografistyka – niewykorzystana szansa dydaktyki historii czy słuszny sceptycyzm? 181
Zobaczyć człowieka w postaci z pomnika 183
Bohaterowie i antybohaterowie szkolnej edukacji historycznej 186
Biografie i ich rodzaje w katalogu środków dydaktycznych 188
Aktywizacja uczniów z wykorzystaniem biografii na lekcjach historii 190
Podsumowanie 193
Problemy do dyskusji 194
9. Regionalizm w szkolnej edukacji historycznej (Danuta Konieczka-Śliwińska) 195
Uwagi ogólne 195
Poglądy dydaktyków historii na regionalizm w edukacji historycznej 196
Podstawowe pojęcia 201
Region 201
Regionalizm 203
Historia lokalna i historia regionalna 204
Tożsamość regionalna 205
Tradycja obecności regionalizmu w edukacji historycznej 207
Problematyka regionalna we współczesnej edukacji historycznej 210
Projektowanie zajęć dla uczniów z regionalizmu w edukacji historycznej 212
Metody dydaktyczne 213
Środki dydaktyczne 215
Współpraca nauczyciela historii z regionalnymi instytucjami kultury 218
Podsumowanie 221
Problemy do dyskusji 221
10. Edukacja historyczna w muzeach (Marta Kalisz-Zielińska) 223
Uwagi ogólne 223
Publikacje na temat edukacji muzealnej 224
Muzea i nauczanie w Polsce – pojęcie edukacji muzealnej 226
Polskie muzeum historyczne jako przestrzeń edukacji o przeszłości 229
Podsumowanie 234
Problemy do dyskusji 235
11. Edukacja historyczna w archiwach (Hubert Mazur) 237
Uwagi ogólne 237
Droga archiwów do edukacji 237
Stan badań 238
Wokół kwestii teoretycznych 242
Formy działalności edukacyjnej archiwów 244
Lekcja archiwalna 244
Warsztaty 245
Wycieczka 245
Wystawy 245
Zestawy materiałów edukacyjnych dla uczniów 246
Wydawnictwa popularnonaukowe 247
Praca badawcza uczniów w archiwum 247
Filmy edukacyjne 247
Konkursy edukacyjne 248
Gry miejskie 248
Oferta internetowa 249
Oferta dla nauczycieli i studentów 249
Odbiorcy i cele działań edukacyjnych 250
Podsumowanie 252
Problemy do dyskusji 252
12. Edukacja historyczna na odległość (Agnieszka Chłosta-Sikorska) 253
Uwagi ogólne 253
Cyfryzacja w nauczaniu 254
Cyfrowa historia 258
Środki dydaktyczne 260
Internetowe serwisy historyczne 261
Podcasty historyczne 266
YouTube w nauczaniu-uczeniu się historii 268
E-podręczniki i podręczniki w wersji elektronicznej 270
Platformy e-learningowe 273
Metody dydaktyczne 277
Cyfrowe opowiadanie historii 278
Podsumowanie 279
Problemy do dyskusji 281
Bibliografia 283
Noty o autorach 313