ebook Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji Joanna Głodkowska

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2017

Oddajemy do rąk Czytelników podręczniki akademickie z zakresu dydaktyki specjalnej – jedyne na rynku kompletne źródło wiedzy na ten temat. Poszczególne rozdziały publikacji Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji Autorka ukierunkowała na dookreślanie znaczeń (definicje, klasyfikacje) oraz budowanie systematyki dydaktyki specjalnej i opracowanie założeń do projektowania dydaktyk specjalistycznych. Daje to podstawy wyjaśniania rzeczywistości edukacyjnej także przez rozważanie inspirujących badawczo obszarów dydaktyki specjalnej, wyłanianie i nazywanie jej kanonów, formułowanie prawidłowości dydaktycznych oraz rozpoznawanie swoistości dydaktyki specjalnej. Przyjęte w tej publikacji definicje i systematyka dydaktyki specjalnej stały się pewnego rodzaju wykładnią dla analiz i przeglądu dydaktyk specjalistycznych, które zostały zaprezentowane w publikacji pt. Dydaktyka specjalna. Od systematyki do projektowania dydaktyk specjalistycznych.

Joanna Głodkowska - profesor zwyczajny nauk społecznych, dyrektor Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, redaktor naczelna czasopisma naukowego Człowiek-Niepełnosprawność-Społeczeństwo, inicjatorka pierwszego w Polsce kierunku kształcenia „Interdyscyplinarne studia nad niepełnosprawnością”. W działalności naukowej podejmuje analizy koncepcyjne i badawcze związane z pedagogiką specjalną, dydaktyką specjalną, diagnostyką psychopedagogiczną. Autorka licznych książek i artykułów, redaktor naukowy publikacji zbiorowych podejmujących problematykę wielokontekstowego odczytywania fenomenu niepełnosprawności w perspektywie dobrostanu, podmiotowości, optymalnego funkcjonowania i wsparcia.

Spis treści ebooka Dydaktyka specjalna. Od wzorca do interpretacji

WPROWADZENIE Dookreślanie znaczeń i budowanie systematyki dydaktyki specjalnej 9

ROZDZIAŁ 1 Dydaktyka specjalna w poszukiwaniu wzorców – współczesne tendencje w edukacji źródłem uogólniających inspiracji 13
1.1. Wzorzec pierwszy – edukacja z równym prawem dostępu 16
1.2. Wzorzec drugi – edukacja zróżnicowana 17
1.3. Wzorzec trzeci – edukacja do uczestniczenia 20
1.4. Wzorzec czwarty – edukacja diagnostyczna 23
1.5. Wzorzec piąty – edukacja ku podmiotowości 25
1.6. Wzorzec szósty – edukacja w integrującej przestrzeni 26
1.7. Wzorzec siódmy – edukacja w harmonizowaniu 28
1.8. Wzorzec ósmy – edukacja profesjonalna 29
1.9. Wzorzec dziewiąty – edukacja wyzwalająca 30
1.10. Wzorzec dziesiąty – edukacja z optymizmem pedagogicznym 33

ROZDZIAŁ 2 Wzorce dydaktyki specjalnej – budowanie konstruktu wyjaśniającego rzeczywistość edukacyjną 34
2.1. Wzorce dydaktyki specjalnej w kategorii UCZEŃ – potrzeby edukacyjne, uczestniczenie, podmiotowość, dynamizm rozwojowy 38
2.1.1. Edukacja diagnostyczna 39
2.1.2. Edukacja do uczestniczenia 42
2.1.3. Edukacja ku podmiotowości 46
2.1.4. Edukacja wyzwalająca 49
2.2. Wzorce dydaktyki specjalnej w kategorii WARUNKI – podstawy prawne, zróżnicowane formy kształcenia, integrująca przestrzeń 51
2.2.1. Edukacja z równym prawem dostępu 52
2.2.2. Edukacja zróżnicowana 56
2.2.3. Edukacja w integrującej przestrzeni 65
2.3. Wzorce dydaktyki specjalnej w kategorii NAUCZYCIEL – profesjonalizm, relacje edukacyjne, optymizm pedagogiczny 69
2.3.1. Edukacja profesjonalna 69
2.3.2. Edukacja w harmonizowaniu 78
2.3.3. Edukacja z optymizmem pedagogicznym 82

ROZDZIAŁ 3 Kanony dydaktyki specjalnej – wyłonienie, nazwanie i implikacja badawcza 85
3.1. RÓŻNICOWANIE – z perspektywy kategorii edukacyjnej UCZEŃ 86
3.2. DOSTOSOWYWANIE – ze względu na kategorię edukacyjną WARUNKI 88
3.3. HARMONIZOWANIE – z perspektywy kategorii edukacyjnej NAUCZYCIEL 90
3.4. Wzorce i kanony dydaktyki specjalnej – systematyzacja przestrzeni edukacyjnej i obszary poszukiwań badawczych 92
3.4.1. RÓŻNICOWANIE – przykładowe obszary badawcze w kategorii UCZEŃ 94
3.4.2. DOSTOSOWYWANIE – przykładowe obszary badawcze w kategorii WARUNKI 95
3.4.3. HARMONIZOWANIE – przykładowe obszary badawcze w kategorii NAUCZYCIEL 97

ROZDZIAŁ 4 Prawidłowości dydaktyczne i różnorodność w edukacji – od źródeł do aktualnych koncepcji 100
4.1. Dydaktyka jako obszar poznawania prawidłowości procesu nauczania–uczenia się – tradycja i aktualne poszukiwania 101
4.1.1. Konstruktywistyczna wizja edukacji – budowanie reprezentacji świata w umysłach uczniów 105
4.1.2. Uczenie się w aspekcie procesów regulacji – uczenie się jako sterowanie poznawcze 111
4.1.3. Poznawanie stylu uczenia się – źródła świadomego podnoszenia jakości działań dydaktycznych 115
4.1.4. Neurodydaktyka, dydaktyka kognitywistyczna – rozpoznawanie uczenia się przyjaznego umysłowi 118
4.1.5. Socjologia edukacji – uczeń w kontekstach społecznych 123
4.2. Kilka wątków historycznych – od praktyki wychowania do wypracowywania paradygmatu pedagogiki specjalnej jako dyscypliny naukowej 126
4.3. Trudności w uczeniu się a potrzeby specjalnych świadczeń edukacyjnych – między 1978 a 2005 rokiem 133
4.4. Specjalne potrzeby edukacyjne – próba redefinicji i zarysowania koncepcji 140
4.5. Jedność w różnorodności – zróżnicowany system edukacji dla wszystkich 148

ROZDZIAŁ 5 Stałość i zmienność w dydaktyce specjalnej – obszary interpretacji 158
5.1. Potrzeby edukacyjne – propozycja wyjaśnienia w kategoriach stałości w dydaktyce specjalnej 159
5.1.1. Ciekawość poznawcza – potrzeba aktywności poznawczej 166
5.1.2. Poczucie własnej wartości – potrzeba akceptacji siebie 167
5.1.3. Komunikacja interpersonalna – potrzeba porozumiewania się 169
5.1.4. Eksploracja poznawcza – potrzeba badania i eksperymentowania 170
5.1.5. Podatność zadaniowa – potrzeba rozwoju i satysfakcji zadaniowej 170
5.2. Dydaktyka specjalna – początki, definicje 171
5.3. Przedmiot dydaktyki specjalnej 174
5.4. Zasady dydaktyki specjalnej – jedność w różnorodności edukacyjnej 175
5.4.1. Zasada różnicowania potrzeb edukacyjnych uczniów 178
5.4.2. Zasada dostosowywania procesu nauczania–uczenia się 180
5.4.3. Zasada harmonizowania relacji i kontekstów edukacyjnych 182

ROZDZIAŁ 6 Swoistość dydaktyki specjalnej – odniesienia, relacje i poszukiwania empiryczne 185
6.1. Wyłanianie się obszarów dydaktyki specjalnej 187
6.2. Dydaktyka specjalna – rozpoznawanie relacji i nadawanie znaczeń 190
6.2.1. Pedagogika specjalna i dydaktyka specjalna a pedagogika ogólna i dydaktyka ogólna 190
6.2.2. Pedagogika specjalna a dydaktyka specjalna 193
6.2.3. Dydaktyka ogólna a dydaktyka specjalna 195
6.3. Konstrukt naukowego poznawania rzeczywistości edukacyjnej 197
6.4. Niektóre obszary dydaktyczne w zrealizowanych projektach badawczych młodych naukowców 207
6.4.1. Różnicowanie potrzeb edukacyjnych uczniów 207
6.4.2. Dostosowywanie procesu nauczania–uczenia się 214
6.4.3. Harmonizowanie relacji i kontekstów edukacyjnych 220

ROZDZIAŁ 7 Systematyka dydaktyki specjalnej – propozycje konwencji dla projektowania dydaktyk specjalistycznych 230
7.1. Uczestnicy procesu kształcenia specjalnego – niektóre klasyfikacje ze względu na kanon RÓŻNICOWANIE 231
7.2. Populacja uczniów objętych specjalnymi potrzebami różnicowania, dostosowywania i harmonizowania 234
7.3. Stopień segregacyjności uczniów wymagających specjalnej realizacji ich potrzeb edukacyjnych 236
7.4. Systematyka – dydaktyka specjalna a dydaktyki specjalistyczne 241
7.4.1. Dydaktyki specjalistyczne zdefiniowane 243
7.4.2. Dydaktyki specjalistyczne niezdefiniowane 247
7.4.3. Dydaktyki specjalistyczne niedookreślone 250
7.5. Dydaktyka specjalna – istotne parametry kanonu DOSTOSOWYWANIE procesu nauczania–uczenia się 255
7.6. Dydaktyka specjalna – ujęcie z perspektywy kanonu HARMONIZOWANIE relacji i kontekstów edukacyjnych 265

ROZDZIAŁ 8 Wybrane koncepcje pogłębiające interpretacje wzorców dydaktyki specjalnej 269
8.1. Afirmujący model niepełnosprawności – doświadczanie pozytywnego poczucia siebie jako osoby z niepełnosprawnością 270
8.2. Edukacja włączająca – rozszerzenie uczestnictwa w powszechnej edukacji 274
8.3. Kultura niepełnosprawności – odkrywanie prawdziwego życia osób z niepełnosprawnością, ich nadziei, poczucia szczęścia i pomyślności życiowej 277
8.4. Normalizacja – zwiększanie świadomości społecznej, niwelowanie uprzedzeń, stygmatów, marginalizacji osób z niepełnosprawnością 279
8.5. Paradygmat niepełnosprawności – poszukiwanie rzetelnych konstruktów zespalających psychologię pozytywną i niepełnosprawność 283

REKAPITULACJA Definicje i niektóre tezy do refleksji dydaktycznej 287

BIBLIOGRAFIA 297

O AUTORCE 314