ebook Emocje – kultura – język Barbara Łukaszewicz

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2022

Pierwsza publikacja w całości poświęcona zagadnieniu wyrażania emocji negatywnych w kontekście nauczania języka polskiego i kultury polskiej jako obcych zawiera gruntowną analizę teoretyczną o charakterze interdyscyplinarnym, która może zainteresować badaczy wielu obszarów zajmujących się zagadnieniem emocji. Autorka opisuje przeprowadzone przez siebie badania poświęcone znajomości sposobów wyrażania emocji negatywnych przez cudzoziemców uczących się polszczyzny. Ich wyniki posłużyły do przygotowania praktycznych rozwiązań dydaktycznych pomocnych lektorom i nauczycielom języka polskiego jako obcego.

Seria przygotowywana przez Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców POLONICUM Uniwersytetu Warszawskiego, pod kierunkiem Justyny Zych.

Publikacja wpisuje się w stosunkowo nowy i ważny temat badawczy, mało rozpoznany na gruncie glottodydaktyki polonistycznej. W części analityczno-badawczej i dydaktycznej praca ma charakter pionierski, przynosząc szereg ważnych odpowiedzi związanych z zagadnieniem nauczania wyrażania emocji w języku polskim jako obcym. […] Monografia z pewnością znajdzie odbiór w środowisku glottodydaktyków, i to nie tylko specjalistów w nauczaniu jpjo. Stanowić będzie istotną pozycję dla badaczy i teoretyków, jak i osób zajmujących się dydaktyką jpjo. Rozbudowana część teoretyczna, przywołująca i analizująca opracowania w rozległym spektrum historycznym, w ujęciu interdyscyplinarnym może stanowić przydatną pomoc dla studentów i doktorantów wyższych uczelni. Część analityczno-badawcza i dydaktyczna będą istotną pomocą dla lektorów i studentów kierunku nauczania języka polskiego jako obcego. (Dr hab. Piotr Horbatowski, Uniwersytet Jagielloński)

Autorka w sposób erudycyjny, dowodzący Jej eksperckiej wiedzy przedmiotowej i chęci zgłębienia podjętej tematyki, porusza się w świecie teorii odnoszących się do wyrażania emocji w filozofii, psychologii, antropologii, komunikacji międzykulturowej, socjologii, językoznawstwie i glottodydaktyce. […] Oprócz zalet teoretycznych monografia ma wiele walorów praktycznych. […] Materiał gramatyczny i leksykalny przydatny w nauczaniu sposobów wyrażania emocji został opracowany w formie inwentarza opatrzonego przykładami i uwzględniającego zagadnienia leksykalne, fleksyjne, składniowe, odmienne i nieodmienne części mowy, szablonowe zwroty i frazeologizmy związane z wymiarami konceptualizacji uczuć. Jest to z pewnością innowacyjne opracowanie, podobnie jak autorskie pomysły ćwiczeń związanych z nauczaniem sposobów wyrażania emocji negatywnych w jpjo. […] [Oddawana w ręce czytelników publikacja] to nowoczesne, oryginalne dzieło o wysokich walorach naukowych i praktycznych – wybitne, dojrzałe i odważne studium nad afektami, które uznaję za jedną z najważniejszych polonistycznych prac o charakterze glottokulturoznawczym. (Dr hab. Grażyna Zarzycka, prof. UŁ, Uniwersytet Łódzki)

*********

Emotions – Culture – Language. Expressing Negative Emotions in Polish Glottodidactics

The first publication dedicated entirely to the problem of expressing negative emotions in the context of teaching Polish culture and language as foreign contains a thorough, interdisciplinary theoretical analysis, which may be of interest to researchers who work in different fields exploring the problem of emotions. The author describes her research on the ways in which foreigners learning Polish express their negative emotions. The results were used for preparing practical didactic solutions, which can be adopted by teachers of Polish as a foreign language.

The series prepared by the Center for Polish Language and Polish Culture for Foreigners POLONICUM of the University of Warsaw, under the supervision of Justyna Zych.

*********

Dr Barbara Łukaszewicz (ORCID 0000-0002-2320-8934) – doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie językoznawstwo. Starszy asystent w Centrum Polonicum na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka filologii polskiej i studiów podyplomowych z zakresu glottodydaktyki polonistycznej na Uniwersytecie Warszawskim oraz filologii norweskiej na Uniwersytecie SWPS. Egzaminatorka uprawniona do sprawowania funkcji przewodniczącej komisji na państwowych egzaminach certyfikatowych z języka polskiego jako obcego. Kierowniczka zespołu autorskiego oraz współautorka podręcznika i zeszytu ćwiczeń „Zdaj się na polski!”. Do jej zainteresowań naukowych należą m.in. rozwijanie kompetencji kulturowej i międzykulturowej, metodyka nauczania kultury polskiej jako obcej, wiedza o społeczeństwie polskim w kształceniu kulturowym cudzoziemców i autonomia w procesie uczenia się języka obcego.

Spis treści ebooka Emocje – kultura – język

Wstęp 11

Rozdział 1
Wyrażanie emocji w ujęciu interdyscyplinarnym.
Rozważania niejęzykoznawcze 27
1.1. Wyrażanie emocji w ujęciu filozoficznym 29
1.1.1. Wyrażanie emocji w filozofii starożytnej
i średniowiecznej 30
1.1.2. Wyrażanie emocji w fi lozofi i nowożytnej
36
1.2. Wyrażanie emocji w ujęciu psychologicznym 46
1.2.1. Zjawiska afektywne – kwestie definicyjne 48
1.2.2. Walencja emocji 49
1.2.3. Funkcje emocji 50
1.2.4. Uniwersalność ekspresji mimicznej i emocje
podstawowe 52
1.2.5. Mit Mehrabiana i komunikacja niewerbalna 57
1.2.6. Relacja emocje – język w opisie
psychologicznym 59
1.3. Wyrażanie emocji w ujęciu antropologicznym 62
1.3.1. Zagadnienie emocji w amerykańskiej
antropologii kulturowej 62
1.3.2. Wina i wstyd w perspektywie
antropologicznej 65
1.3.3. Relacja emocje – język w opisie
antropologicznym 68
1.3.4. Emocja kulturowa. Koncepcja Richarda A.
Shwedera 70
1.3.5. Stanowisko uniwersalistyczne w antropologii
72
1.4. Wyrażanie emocji w ujęciu komunikacji
międzykulturowej 74
1.4.1. Blokady i style komunikacyjne 75
1.4.2. Emocje jako część komunikacji
międzykulturowej 79
1.4.3. Komunikacja niewerbalna w ujęciu
międzykulturowym 83
1.4.4. Wybrane gesty emblematyczne w kulturze
polskiej 85
1.4.5. Wybrane klasyfi kacje kultur 88
1.5. Wyrażanie emocji w ujęciu socjologicznym 96
1.5.1. Rola emocji negatywnych w życiu społecznym
97
1.5.2. Wybrane socjologiczne teorie emocji 98
1.5.3. Emocje w interakcjach współczesnego
społeczeństwa polskiego 103
1.5.4. Polska kultura narzekania 105

Rozdział 2
Wyrażanie emocji w ujęciach językoznawczym i glottodydaktycznym 109
2.1. Wyrażanie emocji w ujęciu językoznawczym 111
2.1.1. Szkoła ekspresywno-emocjonalna Charlesa
Bally’ego 113
2.1.2. Funkcje języka związane z wyrażaniem emocji
117
2.1.3. Wybrane kwestie terminologiczne 121
2.1.4. Język potoczny a wyrażanie emocji 125
2.1.5. Rola leksyki w językowym wyrażaniu emocji
127
2.1.6. Semantyka etnolingwistyczna Anny
Wierzbickiej 131
2.1.7. Emocje w opisie lingwistyki kognitywnej.
Rola konceptualizacji i metafory 135
2.1.8. Emocje w opisie pragmalingwistycznym 141
2.1.9. Agresja werbalna i jej wymiar etyczny 142
2.1.10. Najnowsze wybrane tendencje w języku
związane z wyrażaniem emocji 148
2.2. Polskie emocje kulturowe – przykro, żal i
tęsknota. Rozważania lingwakulturowe 151
2.2.1. Emocja przykro 153
2.2.2. Emocja żal 154
2.2.3. Emocja tęsknota 157
2.3. Wyrażanie emocji negatywnych w wybranych
językach. Rozważania lingwakulturowe 160
2.3.1. Język angielski 167
2.3.2. Język arabski 170
2.3.3. Język chiński (mandaryński) 171
2.3.4. Język francuski 172
2.3.5. Język japoński 173
2.3.6. Język niemiecki 174
2.3.7. Język norweski (bokmål) 176
2.3.8. Język rosyjski 177
2.3.9. Język szwedzki 179
2.3.10. Język włoski 179
2.3.11. Wybrane kulturemy związane z emocjami
negatywnymi w innych językach 180
2.4. Wyrażanie emocji w ujęciu glottodydaktycznym 183
2.4.1. Założenia glottodydaktyki kulturowej 185
2.4.2. Wybrane refleksje glottodydaktyczne na
temat wyrażania emocji 189
2.4.3. Transfer konceptualny. Koncepcja Scotta
Jarvisa i Anety Pavlenko 201
2.4.4. Kompetencja emocjonalna na gruncie
glottodydaktycznym 204

Rozdział 3
Wyrażanie emocji negatywnych w wybranych standaryzowanych programach nauczania języka polskiego jako obcego oraz w publikacjach dydaktycznych z zakresu glottodydaktyki polonistycznej 207
3.1. Wyrażanie emocji negatywnych w Programach
nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2
i w Standardach wymagań odnoszących się do
poszczególnych poziomów biegłości językowej w
zakresie znajomości języka polskiego jako obcego 209
3.1.1. Programy nauczania języka polskiego jako
obcego. Poziomy A1–C2 211
3.1.2. Standardy wymagań odnoszących się do
poszczególnych poziomów biegłości językowej w
zakresie języka polskiego jako obcego 221
3.1.3. Podsumowanie analizy programów 234
3.2. Wyrażanie emocji negatywnych w wybranych
podręcznikach i materiałach dydaktycznych 234
3.2.1. Analiza wybranych podręczników i materiałów
dydaktycznych 236
3.2.2. Podsumowanie analizy publikacji
dydaktycznych 254

Rozdział 4
Analiza i interpretacja badań dotyczących wyrażania emocji negatywnych w języku polskim jako obcym 255
4.1. Analiza i interpretacja wyników badania
dotyczącego wyrażania emocji negatywnych w języku
polskim jako obcym (ankieta) 258
4.1.1. Opis grupy osób badanych 259
4.1.2. Metodologia badania 262
4.1.3. Wyniki badania 269
4.1.4. Podsumowanie i wnioski dydaktyczne 317
4.2. Analiza i interpretacja przebiegu zajęć
warsztatowych poświęconych wyrażaniu emocji
negatywnych w języku polskim (badanie uczestniczące)
319
4.2.1. Opis grupy osób badanych 320
4.2.2. Metodologia badania 322
4.2.3. Wyniki badania 349
4.2.4. Podsumowanie i wnioski dydaktyczne 361

Rozdział 5
Wybrany materiał gramatyczny i leksykalny przydatny w nauczaniu sposobów wyrażania emocji negatywnych w języku polskim 363
5.1. Fleksja 368
5.1.1. Deklinacja 368
5.1.2. Koniugacja 368
5.2. Słowotwórstwo 369
5.2.1. Prefiksy nacechowane ekspresywnie
negatywnie 369
5.2.2. Sufiksy nacechowane ekspresywnie negatywnie
369
5.3. Składnia 370
5.3.1. Równoważniki zdań 370
5.3.2. Pytania retoryczne 371
5.3.3. Ułomne struktury składniowe 372
5.3.4. Powtórzenia językowe 373
5.3.5. Inne struktury 373
5.4. Odmienne części mowy 376
5.4.1. Rzeczowniki 376
5.4.2. Przymiotniki 376
5.5. Nieodmienne części mowy 377
5.5.1. Wykrzykniki (interiekcje) 377
5.5.2. Partykuły 378
5.5.3. Przysłówki 379
5.6. Szablonowe zwroty 380
5.7. Frazeologizmy związane z wymiarami
konceptualizacji uczuć 383
5.7.1. Wymiar przestrzeni 384
5.7.2. Wymiar czasu 386
5.7.3. Wymiar smaku i zapachu 387
5.7.4. Wymiar wzroku 387
5.7.5. Wymiar słuchu 388
5.7.6. Wymiar koloru 389
5.7.7. Wymiar temperatury 389
5.7.8. Wymiar ciśnienia 390
5.7.9. Wymiar bólu 391
5.7.10. Wymiar przedmiotu 391

Rozdział 6
Propozycje dydaktyczne związane z nauczaniem sposobów wyrażania emocji negatywnych w języku polskim jako obcym 393
6.1. Propozycje rozwiązań metodycznych 397
6.2. Propozycje ćwiczeń 401
6.2.1. Poziom B1 402
6.2.2. Poziom B2 404
6.2.3. Poziom C1 408
6.2.4. Poziom C2 412

Zakończenie 419

Aneksy 426
Aneks 1. Klucz odpowiedzi do wybranych zadań (zajęcia
warsztatowe) 426
Aneks 2. Literatura przedmiotu wykorzystana w
rozdziale piątym 435
Aneks 3. Klucz odpowiedzi do ćwiczeń (propozycje
dydaktyczne) 436

Spisy diagramów, ilustracji, schematów, tabel i wykresów 440
Spis diagramów 440
Spis ilustracji 441
Spis schematów 441
Spis tabel 441
Spis wykresów 445

Bibliografia 446
Literatura przedmiotu 446
Strony internetowe 463
Podręczniki i materiały dydaktyczne 464
Materiały autentyczne wykorzystane na zajęciach
warsztatowych i w propozycjach dydaktycznych 465

Summary 467
Indeks osób 471