Ebook Historia powszechna. Starożytność Adam Ziółkowski

Spis treści ebooka Historia powszechna. Starożytność

Wstęp 17
CZĘŚĆ PIERWSZA 19
Od początków rolnictwa do cywilizacji 19
Rozdział 1. Warunki naturalne zachodniej oikumene w holocenie 21
1.1. Geografia i warunki naturalne 21
1.2. Zmiany klimatu i środowiska naturalnego w holocenie 24
Rozdział 2. Narodziny rolnictwa 27
2.1. Początki rolnictwa i hodowli 27
2.2. Pojęcie rewolucji neolitycznej 31
2.3. Neolit preceramiczny. Rozwój kultur rolniczych w Żyznym Półksiężycu 35
Rozdział 3. Neolityzacja oikumene 39
3.1. Neolit ceramiczny i jego ekspansja terytorialna 39
3.2. Neolityzacja Europy kontynentalnej i stepu 44
3.3. Etnogeneza Indoeuropejczyków 46
3.4. Neolit ceramiczny: przełom w technikach i technologiach 49
3.4.1. Rewolucja trakcyjna: wół, koń, radło, pojazd kołowy 50
3.4.2. Początek ery metali. Miedź i brąz 52
Rozdział 4. Mezopotamia od początku osadnictwa do powstania cywilizacji 54
4.1. Mezopotamia: warunki naturalne 54
4.2. Kultura Samarra i początki irygacji 57
4.3. Kultura Obeid i zasiedlenie Dolnej Mezopotamii 59
4.4. Kultura Uruk: powstanie cywilizacji 60
4.4.1. Miasto 61
4.4.2. Pismo 62
4.4.3. Osadnictwo 64
4.4.4. Ekspansja kultury Uruk poza aluwium 65
4.5. Faza Uruk III. Sumerowie i Semici 66
CZĘŚĆ DRUGA 71
Cywilizacje bliskowschodnie w III tysiącleciu przed Chr 71
Rozdział 1. Mezopotamia i jej krąg cywilizacyjny 73
Periodyzacja i chronologia cywilizacji mezopotamskiej 73
1.1. Okres wczesnodynastyczny (ok. 2900–2300/2250) 76
1.1.1. Okres wczesnodynastyczny jako protohistoria Mezopotamii 76
1.1.2. Sumer w okresie wczesnodynastycznym 78
1.1.3. Miasto sumeryjskie: modele i ich krytyka 80
1.1.4. Władza w mieście sumeryjskim 82
1.1.5. Sumeryjska Lista Królów i „imperium Kisz”. Przebieg procesu dziejowego w okresie wczesnodynastycznym 83
1.1.6. Sumer a świat zewnętrzny w okresie wczesnodynastycznym 86
1.2. Pierwsza epoka imperiów: dynastia Akkadu i III dynastia z Ur 89
1.2.1. Schyłek III okresu wczesnodynastycznego. Lugalzagesi i Sargon 89
1.2.2. Imperium Akkadu 91
1.2.3. Upadek Akkadu i najazd Gutejczyków 94
1.2.4. Imperium III dynastii z Ur 95
1.2.5. Organizacja imperium III dynastii z Ur 97
1.2.6. Przemiany cywilizacyjne w epoce imperiów 101
1.2.7. Upadek imperium III dynastii z Ur 104
1.3. Kraje peryferyjne cywilizacji mezopotamskiej w III tysiącleciu 106
1.3.1. Elam 106
1.3.2. Syria i Palestyna 109
Rozdział 2. Egipt 114
Chronologia dziejów Egiptu 114
2.1. Okres predynastyczny i wczesnodynastyczny (do ok. 2657) 116
2.1.1. Warunki naturalne i ich wpływ na dzieje Egiptu 116
2.1.2. Wczesne kultury archeologiczne Egiptu 119
2.1.3. Powstanie państwa egipskiego 120
Czynnik etniczny 120
Tak zwane zjednoczenie Egiptu i dynastia „zerowa” 122
2.1.4. Okres wczesnodynastyczny (I–II dynastia, ok. 3000–2657) 124
2.2. Stare Państwo (III–VI dynastia, ok. 2657–2166) 126
2.2.1. Stare Państwo: królowie i elita 126
2.2.2. Centrum i prowincja: ewolucja wewnętrzna Egiptu za Starego Państwa 129
2.2.3. Stare Państwo: stosunki ze światem zewnętrznym 132
2.2.4. Sztuka Starego Państwa: stworzenie paradygmatu 133
2.2.5. Upadek Starego Państwa i I Okres Przejściowy 134
CZĘŚĆ TRZECIA 137
Świat cywilizowany w epoce średniego brązu (2000–1500) 137
Kadr geograficzny i charakterystyka epoki 139
Rozdział 1. Mezopotamia, Elam i Lewant 143
1.1. Okres starobabiloński (ok. 1950–1530) 143
1.1.1. Mezopotamia w okresie Isin-Larsa. Ekspansja Amorytów 143
1.1.2. Od Dolnej Mezopotamii do Babilonii: Hammurabi i jego dzieło 146
1.1.3. Początki Asyrii 149
1.1.4. Społeczeństwo Mezopotamii w okresie starobabilońskim 150
1.1.5. Kultura mezopotamska w okresie starobabilońskim 153
1.2. Elam w późnej epoce staroelamickiej (czasy sukkalmahów, ok. 2000–1500) 155
1.3. Lewant w okresie dominacji amoryckiej (ok. 1950–1550/1530) 157
Rozdział 2. Egipt 161
2.1. Średnie Państwo (XII dynastia, 1976–1793) 161
2.1.1. Konsolidacja i unifi kacja Egiptu za XII dynastii 161
2.1.2. Złoty wiek kultury egipskiej 163
2.1.3. Średnie Państwo a świat zewnętrzny 166
2.2. II Okres Przejściowy (XIII–XVII dynastia, 1793–1550): obumieranie Średniego Państwa, panowanie Hyksosów i rekonkwista tebańska 167
Rozdział 3. Azja Mniejsza i świat egejski 171
Geografia historyczna Azji Mniejszej i basenu Morza Egejskiego 172
3.1. Azja Mniejsza we wczesnej i średniej epoce brązu (ok. 3400–1500) 175
3.1.1. Azja Mniejsza przed powstaniem państwa Hetytów 175
3.1.2. Powstanie królestwa Hatti 176
3.1.3. Stare królestwo hetyckie (ok. 1580–1450) 178
3.2. Początki cywilizacji egejskiej 180
3.2.1. Chronologia basenu Morza Egejskiego w epoce brązu 180
3.2.2. Egea we wczesnej epoce brązu (ok. 3100–2000) 183
Kreta 183
Wyspy 184
Ląd stały 185
3.2.3. Cywilizacja minojska (ok. 2000–1450) 186
Okres starszych pałaców 186
Okres młodszych pałaców 189
Kreta a świat zewnętrzny w okresie pałacowym 191
Upadek cywilizacji minojskiej 193
CZĘŚĆ CZWARTA 195
Świat cywilizowany w epoce późnego brązu (1500–1200/1100) 195
Stosunki międzypaństwowe na Bliskim Wschodzie w późnej epoce brązu: system regionalny 198
Rozdział 1. Mezopotamia, Elam i Lewant 201
1.1. Dolna Mezopotamia w epoce późnego brązu (ok. 1530–1100) 201
1.1.1. Babilonia po zagonie Mursilisa i przejęcie władzy przez Kassytów 201
1.1.2. Dolna Mezopotamia w okresie średniobabilońskim (Kassyci i II dynastia z Isin, ok. 1480–1104/1026) 202
1.1.3. Społeczeństwo Babilonii w okresie średniobabilońskim 204
1.1.4. Kultura okresu średniobabilońskiego 206
1.2. Górna Mezopotamia i Asyria w średniej epoce brązu 208
1.2.1. Hegemonia Mittani (ok. 1530–1350/1325) 208
1.2.2. Od miasta-państwa do potęgi regionalnej: Assur i Asyria w późnej epoce brązu 212
1.2.3. Narodziny asyryjskiej mentalności imperialnej 215
1.2.4. Społeczeństwo i kultura Asyrii w późnej epoce brązu 217
1.3. Elam w epoce średnioelamickiej (ok. 1500–1100) 218
1.4. Syria i Palestyna w późnej epoce brązu (ok. 1500–1100) 220
1.4.1. Lewant w systemie potęg regionalnych 220
1.4.2. Społeczeństwo i kultura Lewantu w późnej epoce brązu. Powstanie pisma alfabetycznego 224
1.4.3. Lewant po pokoju egipsko-hetyckim: inwazja Ludów Morza i jej skutki 226
Rozdział 2. Egipt 230
2.1. Nowe Państwo i jego imperium (XVIII–XX dynastia, 1550–1069) 230
2.1.1. Imperium egipskie za XVIII dynastii 230
2.1.2. Egipt za XVIII dynastii: sprawy wewnętrzne 233
2.1.3. Okres amarneński i kryzys imperium 235
2.1.4. Późne imperium i rozpad państwa (schyłkowa XVIII–XX dynastia, 1330/1322–1069) 239
2.2. Przemiany duchowe i kultura czasów Nowego Państwa 243
2.2.1. Natura i ideologia egipskiego imperium 243
2.2.2. Polityka religijna królów i legitymizacja ich władzy po herezji amarneńskiej 245
2.2.3. Kultura Nowego Państwa 246
Rozdział 3. Azja Mniejsza i świat egejski 250
3.1. Imperium Hatti i jego upadek 250
3.1.1. Nowe królestwo hetyckie i powstanie imperium (ok. 1450–1320) 250
3.1.2. Imperium hetyckie u szczytu potęgi (ok. 1322–1240) 252
3.1.3. Schyłek i upadek imperium (ok. 1240–1190/1180) 255
3.1.4. Państwo i społeczeństwo hetyckie w okresie nowego królestwa 259
3.2. Cywilizacja mykeńska 260
3.2.1. Grecja kontynentalna w epoce średniego brązu 260
3.2.2. Okres grobów szybowych (MH III–LH IIA, ok. 1700–1450): pierwsze kroki ku cywilizacji mykeńskiej 261
3.2.3. Grecy w Grecji: od kiedy? 264
3.2.4. Okres grobów kopułowych (LH IIB–IIIA1/LM II–IIIA1, ok. 1450–1365): podbój Krety i narodziny cywilizacji mykeńskiej 264
3.2.5. Okres pałacowy (LH IIIA2–LH IIIB1, ok. 1365–1225): pałace i osady 266
3.2.6. Cywilizacja mykeńska w okresie pałacowym 267
3.2.7. Mykeńczycy i świat zewnętrzny w okresie pałacowym. Ahhijawa i kwestia imperium mykeńskiego 271
3.2.8. Upadek pałaców (LH IIIB2). Ludy Morza i zmierzch cywilizacji mykeńskiej (LH IIIC) 275
3.2.9. Wojna trojańska: status quaestionis 281
CZĘŚĆ PIĄTA 285
Świat cywilizowany od początku wczesnej epoki żelaza do wojen perskich (1200/1100–500/480) 285
Żelazo i koń wierzchowy 289
Rozdział 1. Bliski Wschód 293
1.1. Egipt od końca Nowego Państwa do podboju perskiego (ok. 1069–525) 293
1.1.1. III Okres Przejściowy (XXI–XXIV dynastia, ok. 1069–712) 293
1.1.2. Okres Późny (XXV–XXVI dynastia, 712–525) 296
Egipt między Nubią a Asyrią 296
XXVI dynastia: renesans Egiptu 297
1.1.3. Kultura egipska w 1 połowie I tysiąclecia 301
1.2. Lewant we wczesnej epoce żelaza 305
1.2.1. Pochodzenie i ekspansja Aramejczyków w Żyznym Półksiężycu 305
1.2.2. Lewant od inwazji Ludów Morza do podboju asyryjskiego (XII–VIII w.) 306
Państwa neohetyckie 306
Fenicja i kolonizacja fenicka 307
Aramejczycy 311
Palestyna 311
1.2.3. Izraelici i Izrael 313
Krytyka i hiperkrytyka tradycji biblijnej: gdzie postawić granicę? 314
Początki Izraela: między Biblią a archeologią 317
Królestwa Izraela i Judy w IX–VII wieku 320
Pierwsza faza religii mojżeszowej 322
1.3. Mezopotamia w czasach imperiów asyryjskiego i nowobabilońskiego 325
1.3.1. Rekonkwista i pierwsza faza podbojów Asyrii (911–745) 325
1.3.2. Babilonia od najazdów aramejskich do podboju asyryjskiego 329
1.3.3. Asyria imperium uniwersalnym (745–627) 330
1.3.4. Upadek Asyrii (640/627–610) 336
1.3.5. Imperium nowobabilońskie (626/612–539) 337
1.3.6. Społeczeństwo imperiów nowoasyryjskiego i nowobabilońskiego 340
Asyria 340
Babilonia 343
1.3.7. Kultura mezopotamska epoki imperiów 344
1.4. Azja Przednia poza Żyznym Półksiężycem 348
1.4.1. Azja Mniejsza 348
Frygia 348
Lydia 350
1.4.2. Urartu 353
1.4.3. Płaskowyż Irański 356
Medowie i ich imperium 356
Elam w I tysiącleciu przed Chr. i Persowie do Cyrusa Wielkiego 360
1.5. Powstanie pierwszego imperium perskiego 364
1.5.1. Podboje Cyrusa i Kambysesa (550–522) 364
1.5.2. Bardija i Dariusz: kryzys imperium i przejęcie władzy przez Achaimenidów (522–519) 366
1.5.3. Imperium perskie za Dariusza I 368
1.5.4. Podboje Dariusza do wybuchu powstania jońskiego (519–500) 371
Rozdział 2. Grecja 373
Periodyzacja dziejów Grecji po upadku cywilizacji mykeńskiej 373
2.1. Wieki Ciemne (ok. 1100/1050–800) 374
2.1.1. Najazdy, migracje i ustalenie mapy dialektów greckich 374
2.1.2. Dziedzictwo epoki mykeńskiej. Pojęcia Hellady i Hellenów 375
2.1.3. Grecja w Wiekach Ciemnych 378
2.1.4. Powstanie alfabetu greckiego 380
2.1.5. Powstanie polis 381
Polis archaiczna 382
Powstanie polis: czynnik militarny i religijny 384
2.2. Wielka Kolonizacja 387
2.2.1. Euboia, Korynt i wyjście Greków na morze 387
2.2.2. Początki Wielkiej Kolonizacji. Kyme i Pithekussai 390
2.2.3. Kolonie i ich metropolie 391
2.2.4. Charakter i skutki Wielkiej Kolonizacji 396
2.3. Grecja we wczesnej epoce archaicznej (ok. 800–650) 399
2.3.1. Zmiany demografi czne 399
2.3.2. Sanktuaria 400
2.3.3. Początki literatury pisanej: Homer i Hesiodos 402
2.3.4. Społeczeństwo polis archaicznej 403
2.4. Ewolucja polityczna archaicznych poleis (ok. 650–500/480) 406
2.4.1. Sparta: tryumf zbiorowości nad jednostką 406
2.4.2. Archaiczna tyrania 413
2.4.3. Prawodawcy i ustawy 417
2.4.4. Archaiczne Ateny: od arystokracji do demokracji 419
2.5. Grecy i ich sąsiedzi u schyłku epoki archaicznej 427
2.5.1. Grecja właściwa w VI wieku: koniec izolacji 427
2.5.2. Powstanie jońskie i perskie działania odwetowe (499–490) 429
2.5.3. Od Marathonu do wyprawy Kserksesa (489–481) 432
2.5.4. Wyprawa Kserksesa (480–479) 433
2.5.5. Grecki zachód w późnej epoce archaicznej 436
2.6. Kultura Grecji archaicznej 439
2.6.1. Kultura arystokratyczna 439
2.6.2. Kultura wspólnot obywatelskich 441
2.6.3. Sztuka Grecji archaicznej: tworzenie paradygmatu 443
2.6.4. Myśl Grecji archaicznej: powstanie fi lozofi i 446
Rozdział 3. Italia 449
3.1. Italia we wczesnej epoce żelaza 449
3.1.1. Italia: warunki naturalne i geografi a historyczna 449
3.1.2. Ludy Italii 451
3.1.3. Kultura villanovańska i powstanie cywilizacji etruskiej 452
3.1.4. Urbanizacja Latium 454
3.2. Rzym królewski 457
3.2.1. Początki Rzymu 457
3.2.2. Rzym królewski: ekspansja polityczna i urbanistyczna 459
3.2.3. Społeczeństwo i instytucje Rzymu królewskiego 462
3.2.4. Reformy serwiańskie 465
3.2.5. Upadek monarchii i powstanie republiki 466
CZĘŚĆ SZÓSTA 469
Od wojen perskich do śmierci Aleksandra: świat cywilizowany w epoce klasycznej (480–323) 469
Rozdział 1. Bliski Wschód 471
1.1. Imperium perskie od Kserksesa do podboju macedońskiego 471
1.1.1. Imperium Achaimenidów po Dariuszu I i jego upadek (486/479–330) 471
1.1.2. Imperium perskie, jego siły i słabości 477
1.1.3. Imperium perskie: gospodarka i kultura 480
1.2. Izrael pod panowaniem perskim: powstanie judaizmu 485
1.2.1. Perska Palestyna. Żydzi i Samarytanie 485
1.2.2. Tworzenie się Starego Testamentu 488
1.3. Egipt od Kambysesa do Aleksandra (XXVII–XXX dynastia, 525–332) 491
1.3.1. Egipt pod okupacją perską (525–404/401) 491
1.3.2. Ostatni okres niepodległości Egiptu (XXVIII–XXX dynastia, 404–343/342) 492
Rozdział 2. Świat grecki 494
2.1. Imperium ateńskie 494
2.1.1. Związek Morski i Persja 494
2.1.2. Od Związku Morskiego do imperium ateńskiego 497
2.1.3. Życie polityczne w imperialnych Atenach: postępy demokracji 502
2.1.4. Społeczeństwo ateńskie w epoce Periklesa 504
2.2. Wojna peloponeska i upadek imperium ateńskiego (432/431–404) 508
2.2.1. Wybuch wojny 508
2.2.2. Wojna peloponeska do pokoju Nikiasa (431–421) 509
2.2.3. Od pokoju Nikiasa do klęski wyprawy sycylijskiej (421–413) 511
2.2.4. Upadek imperium ateńskiego (413–404) 513
2.3. Grecja w okresie walk o hegemonię (404–355) 515
2.3.1. Hegemonia Sparty i jej upadek (404–371/370) 516
2.3.2. Od Leuktrów do wybuchu III Wojny Świętej (371–355) 520
2.3.3. Świat grecki i wojna w IV wieku: przemiany w sztuce wojennej 521
2.3.4. Grecja w IV wieku: przemiany wewnętrzne 523
2.4. „Imperium” Macedonii 527
2.4.1. Macedonia przed Filipem II 527
2.4.2. Filip II Macedoński i jego dzieło 528
2.4.3. Aleksander III Macedoński i podbój imperium perskiego 532
2.5. Zachodni Grecy i Punijczycy w V–IV wieku 539
2.5.1. Sycylia 539
2.5.2. Italia 543
2.5.3. Massalia 545
2.5.4. Kartagina i Punijczycy 547
Rozdział 3. Italia i Europa kontynentalna 551
3.1. Italia w V–IV wieku 551
3.2. Wczesna republika rzymska (508–396/390) 554
3.2.1. Rzym i jego sąsiedzi w V wieku: sojusz rzymsko-latyńsko-hernicki i zdobycie Veii 554
3.2.2. Początki republiki (509–451) 556
Instytucje 556
Religia publiczna po upadku królów i zamknięcie się patrycjatu 558
Pierwsza secesja i powstanie organizacji plebejskiej 560
3.2.3. Decemwirzy, Prawo XII Tablic i druga secesja plebsu (451–449) 563
3.2.4. Od drugiej secesji plebsu do najazdu Gallów (449–390) 564
3.3. Tworzenie machiny podbojów: Rzym od najazdu gallijskiego do wybuchu II wojny samnickiej (389–327) 566
3.3.1. Skutki najazdu gallijskiego i kompromis patrycjuszowsko-plebejski 566
3.3.2. Podbój Latium i Kampanii 569
3.4. Europa kontynentalna we wczesnej epoce żelaza 571
3.4.1. Halsztacki krąg kulturowy 572
3.4.2. Wczesna kultura lateńska i początek wielkiej ekspansji Keltów (ok. 450–300/275) 574
CZĘŚĆ SIÓDMA 577
Epoka hellenistyczna i imperialna republika rzymska (327/323–30) 577
Rozdział 1. Świat hellenistyczny 579
1.1. Od śmierci Aleksandra do ustalenia się geografi i politycznej świata hellenistycznego (323–272) 580
1.1.1. Diadochowie i walka o dziedzictwo po Aleksandrze (323–281) 580
1.1.2. Inwazja gallijska i jej skutki (280/279–272) 584
1.2. Walki o hegemonię w świecie hellenistycznym przed interwencją Rzymu i powstawanie nowych państw (281/272–200/199) 586
1.2.1. Królestwa diadochów: uwagi ogólne 586
1.2.2. Rywalizacja Lagidów i Seleukidów (wojny syryjskie) 590
1.2.3. Grecja właściwa i Macedonia 591
1.2.4. Mniejsze państwa hellenistyczne: Kyrene, Azja Mniejsza, Armenia 597
1.2.5. Iran za Seleukidów: uniezależnienie się Baktrii i początki państwa Parthów 599
1.3. Świat hellenistyczny i Rzym 601
1.3.1. Zachodni Grecy od Timoleonta do II wojny punickiej (337–201) 601
1.3.2. Świat hellenistyczny i Rzym do upadku Macedonii (229–168/167) 606
1.3.3. Upadek świata hellenistycznego (167–30) 612
Grecja i Macedonia 612
Pergamon 613
Państwo Seleukidów 614
Państwo Lagidów 617
Od Mithradatesa VI do Kleopatry VII: koniec państw hellenistycznych 620
1.3.4. Wschód hellenistyczny: Baktria i Parthowie 626
Państwa Greków baktryjskich 626
Powstanie imperium Parthów 628
1.3.5. Izrael w epoce hellenistycznej 631
Między akceptacją a odrzuceniem: Żydzi i cywilizacja grecka 632
Judea za panowania Antiochosa Epiphanesa 633
Od wystąpienia Machabeuszy do podboju rzymskiego (167–63) 635
Dziedzictwo okresu hasmonejskiego 637
1.4. Państwa hellenistyczne i ich społeczeństwa. Hellenizacja 638
1.4.1. Egipt ptolemejski 640
Grecy i Egipcjanie w Egipcie ptolemejskim 640
Struktury państwowe Egiptu ptolemejskiego 644
1.4.2. Państwo Seleukidów 647
Instrumenty władzy królewskiej i stosunki etniczne 647
Ekonomia i fi skalizm: system monetarny 649
1.4.3. Inne państwa hellenistyczne Azji Przedniej 650
1.4.4. Macedonia i Grecja 651
1.4.5. Miasto hellenistyczne 652
1.5. Kultura grecka epoki klasycznej i hellenistycznej 654
1.5.1. Periodyzacja i główne cechy kultury greckiej w epokach klasycznej i hellenistycznej 654
1.5.2. Religia 658
1.5.3. Sztuka grecka epoki klasycznej i hellenistycznej 663
V wiek 663
IV wiek 667
Epoka hellenistyczna 669
1.5.4. Literatura, filozofia, nauka 674
Literatura 674
Filozofia 679
Historia, filologia i geografia 687
Nauki ścisłe i przyrodnicze 694
Rozdział 2. Rzym i zachód oikumene 700
2.1. Podboje średniej republiki 700
2.1.1. Podbój Italii (327–265) i jego skutki 700
Przebieg podboju 700
Wykorzystanie podboju 702
Społeczeństwo rzymskie wobec wojny i imperium 706
2.1.2. Ekspansja poza Italią (264–91) 708
I wojna punicka i zdobycie panowania na morzu (264–241) 708
Kartagina i Rzym między I a II wojną punicką (241–219) 710
II wojna punicka (218–201) 712
Podbój świata śródziemnomorskiego 715
Między hegemonią a aneksjami: ewolucja imperium w II wieku 719
2.2. Średnia republika: społeczeństwo i instytucje (367–133) 724
2.2.1. Społeczeństwo i ekonomia w okresie ekspansji imperialnej 725
2.2.2. Średnia republika: instytucje i życie polityczne 729
Koniec walki stanów 729
Instytucje polityczne republiki: lud 731
Instytucje polityczne republiki: magistraci 734
Instytucje polityczne republiki: senat 738
Życie polityczne po zakończeniu walki stanów (287–133) 741
Religia publiczna a życie polityczne 746
2.3. Okres walk wewnętrznych i upadek republiki (133–30) 748
2.3.1. Działalność braci Gracchów (133–121) 748
2.3.2. Walki popularów z optymatami i emancypacja Italików (121–89) 753
2.3.3. I wojna domowa i rządy reżimu sullańskiego (88–60) 757
2.3.4. Rozkład republiki, II wojna domowa i dyktatura Cezara (59–44) 762
2.3.5. III wojna domowa, drugi triumwirat i walka o jedynowładztwo (44–30) 765
2.4. Europa kontynentalna 769
2.4.1. Wielkość i upadek Keltike 769
2.4.2. Latenizacja Europy niekeltyckiej. Germanie 772
CZĘŚĆ ÓSMA 777
Imperium Romanum i cywilizacja grecko-rzymska 777
Rozdział 1. Cesarstwo Rzymskie 781
1.1. August i budowa pryncypatu (30/27 przed Chr.–14 po Chr.) 783
1.1.1. Tworzenie politycznego systemu pryncypatu 783
1.1.2. Zarząd imperium: „część” ludu i „część” princepsa 786
1.1.3. August i społeczeństwo rzymskie 789
1.1.4. Polityka religijna Augusta 791
1.1.5. August i prowincje 794
1.1.6. Stworzenie armii cesarskiej. Podboje Augusta i ich zatrzymanie 794
1.2. Pryncypat i integracja imperium (14–235 po Chr.) 798
1.2.1. Pryncypat: historia polityczna 798
Dynastia julijsko-klaudyjska (14–68) 799
Między zasadą dynastyczną a wyborem najlepszego: pryncypat od śmierci Nerona do śmierci Commodusa (68–193) 804
Dynastia seweriańska (193–235) 811
1.2.2. System polityczny pryncypatu 814
Princeps i senat 814
Stanowiska państwowe 818
Zarząd imperium: prowincje, Italia i Rzym 822
Finanse państwowe 824
Wojsko i granice imperium 825
1.2.3. Społeczeństwo imperium za pryncypatu 829
Urbanizacja 829
Romanizacja 833
Integracja społeczeństwa imperialnego 835
Struktura społeczeństwa imperium w epoce pryncypatu 837
1.2.4. Ekonomia 841
1.2.5. Żydzi pod panowaniem rzymskim i wczesne chrześcijaństwo 844
Od królestwa Heroda do prowincji Palestyny (37 przed Chr.–135 po Chr.) 844
Diaspora i imperium 849
Judaizm pod panowaniem rzymskim 851
Jezus i powstanie chrześcijaństwa 854
Rozwój chrześcijaństwa do początku III wieku 858
Chrześcijanie i imperium 864
1.3. Późna starożytność 865
1.3.1. Kryzys imperium (235–284) 866
Od kryzysu władzy do kryzysu militarnego (235–268) 866
Cesarze wojskowi (268–284/285) 871
Skutki kryzysu: system monetarny, miasta, chrześcijanie 874
1.3.2. Nowe imperium i jego podział (284–395) 877
Od tetrarchii do jedynowładztwa Konstantyna (284/285–337) 877
Od śmierci Konstantyna do podziału imperium (337–395) 882
Ewolucja armii rzymskiej od tetrarchii do podziału cesarstwa 885
Instytucje nowego imperium 890
Nowe imperium a społeczeństwo rzymskie 894
Wielkie prześladowanie i chrystianizacja imperium 897
1.3.3. Podzielone imperium i upadek Zachodu (395–527) 901
Imperium do wygaśnięcia dynastii walentyniańsko-teodozjańskiej (395–450/455) 902
Rozkład imperium zachodniego i drugi kryzys barbarzyński na Wschodzie (450/455–476) 907
Kościół po nawróceniu Konstantyna 914
Tworzenie ortodoksji: kontrowersja ariańska (312–381) 919
Tworzenie ortodoksji: pierwsze fazy kontrowersji chrystologicznej (381–476) 923
Polityka i religia: imperium od restauracji Zenona do Iustinusa (476–527) 927
Państwa barbarzyńskie na Zachodzie do początku rekonkwisty 931
1.3.4. Iustinianus i początek końca antycznego świata 934
Polityka zewnętrzna i armia: próba rekonkwisty Zachodu (527–565) 935
Sprawy wewnętrzne 939
Polityka religijna Iustiniana 941
Zaraza Iustiniana, jej zasięg i znaczenie dziejowe 946
1.4. Kultura świata rzymskiego 948
1.4.1. Kultura rzymska do czasów Augusta 948
Kultura materialna 949
Kultura duchowa 953
1.4.2. Kultura grecko-rzymska za cesarstwa 958
Periodyzacja i ogólna charakterystyka zjawisk kulturowych 958
Kultura materialna 966
Przemiany religijne 973
Literatura 977
Filozofia 982
Historiografi a i antykwarystyka 989
Dyscypliny szczegółowe 994
Prawoznawstwo 996
Rozdział 2. Iran i kraje ościenne 998
2.1. Państwo Parthów w czasach cesarstwa rzymskiego 998
2.2. Imperium Sasanidów 1002
2.2.1. Powstanie imperium i narodziny idei Iranu (208/226–273) 1002
2.2.2. Klasyczny okres imperium Sasanidów (273–379) 1006
2.2.3. Kryzys i odnowa. Imperium Sasanidów od śmierci Szapura II do śmierci Chosroesa I (379–579) 1011
2.2.4. Społeczeństwo i kultura imperium Sasanidów 1015
2.3. Armenia i inne państwa kaukaskie 1021
Rozdział 3. Barbaricum 1026
3.1. Barbaricum i cesarstwo: symbioza, konfrontacja, wędrówki ludów 1026
3.2. Etnogeneza Słowian 1031
Tabele 1035
Bibliografia 1040
Indeks nazwisk 1048
Indeks nazw geograficznych 1072
Spis map 1097
Spis tabel 1099

Szczegóły ebooka Historia powszechna. Starożytność