Za darmo

ebook Klimatyczne ABC (wydanie 1)

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2021

W obliczu kryzysu klimatycznego zgodna ze współczesnym stanem wiedzy naukowej edukacja na jego temat jest wyjątkowo pilną potrzebą. Dlatego z inicjatywy naukowców pracujących na Uniwersytecie Warszawskim i związanych z zespołem „UW dla Klimatu” powstał niniejszy podręcznik. Współtworzą go także badacze z innych ośrodków akademickich: Politechniki Warszawskiej, Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Wspólne kompendium podstawowych zagadnień stworzyło 16 ekspertów reprezentujących różne dziedziny wiedzy, takie jak fizyka, chemia, biologia, ekologia, ekonomia, psychologia oraz inżynieria. Jest to zatem podręcznik interdyscyplinarny, tak jak samo zagadnienie zmiany klimatu.

Adresatami podręcznika są studenci uczelni zainteresowani podstawami wiedzy o zmianie klimatu, niezależnie od kierunku studiów oraz starsi uczniowie i nauczyciele. Poszczególne tematy „Klimatycznego ABC” łączą się z takimi obszarami wiedzy szkolnej, jak: fizyka, chemia, biologia z ekologią, geografia i wiedza o społeczeństwie. Podręcznik „Klimatyczne ABC” towarzyszy też kursowi internetowemu pod tą samą nazwą oferowanemu przez Uniwersytet Warszawski.

Podręcznik podzielony jest na cztery części, przedstawiające mechanizmy globalnego ocieplenia (cz. 1), jego przyczyny (cz. 2), konsekwencje (cz. 3) oraz działania, które mogą zapobiec najbardziej negatywnym skutkom zmiany klimatu (cz. 4).

In the face of the climate crisis, education based on the current scientific knowledge is an exceptionally urgent need. This textbook was created on the initiative of the scientists associated with the “UW for Climate” team, by 16 experts from the University of Warsaw and other academic centers, representing various fields of knowledge, such as physics, chemistry, biology, ecology, economics, psychology and engineering. Thus, it is an interdisciplinary textbook, just like the issue of climate change itself.

The textbook is addressed to the university students interested in the basics of knowledge about climate change, regardless of the field of their study, as well as to the high school students and teachers. The individual topics of the “Climate ABC” are related to such areas of school knowledge as: physics, chemistry, biology and ecology, geography and social studies.

The textbook also accompanies the online course under the same name offered by the University of Warsaw. The book is divided into four parts, presenting the mechanisms of global warming (part 1), its causes (part 2), consequences (part 3) and actions that can prevent the most negative effects of climate change (part 4).

Spis treści ebooka Klimatyczne ABC (wydanie 1)

WSTĘP 6

LEKCJA 1
OD CZEGO ZALEŻY TEMPERATURA ZIEMI? 20
Jak działa efekt cieplarniany? 21
Co się dzieje, gdy zaburzymy bilans energetyczny atmosfery? 24
Wymuszenia i sprzężenia w systemie klimatycznym Ziemi 28
Punkty krytyczne w systemie klimatycznym Ziemi 32

LEKCJA 2
JAK WĘGIEL KRĄŻY W PRZYRODZIE? 36
Węgiel na Ziemi 37
Wolny cykl węglowy i termostat węglowy 40
Węgiel w oceanach 45
Węgiel w ekosystemach lądowych 49
Impuls węglowy i jego usuwanie z atmosfery 53

LEKCJA 3
SKĄD SIĘ BIORĄ ANTROPOGENICZNE EMISJE GAZÓW CIEPLARNIANYCH? 56
Antropogeniczne emisje dwutlenku węgla 57
Antropogeniczne emisje innych gazów cieplarnianych 62
Emisje gazów cieplarnianych z różnych sektorów gospodarki 67
Emisje gazów cieplarnianych a klimat 72

LEKCJA 4
DLACZEGO EMISJE GAZÓW CIEPLARNIANYCH WCIĄŻ ROSNĄ? 74
Klimat jako dobro publiczne 75
Tożsamość Kai – źródła wzrostu emisji 80

LEKCJA 5
FAKTY I MITY O ZMIANIE KLIMATU 85
Skąd wiemy, że to wzrost koncentracji gazów cieplarnianych doprowadził do ocieplenia klimatu? 86
Skąd wiemy, że to działalność człowieka doprowadziła do wzrostu koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze? 91
Mity klimatyczne 95

LEKCJA 6
CO POWSTRZYMUJE NAS PRZED PRZECIWDZIAŁANIEM ZMIANIE KLIMATU? 98
Zaprzeczanie zmianom klimatu. Jak to wyjaśnić? 99
Postawy wobec zmiany klimatu w Polsce 104
Jakie są bariery dla zachowań prośrodowiskowych? 109

LEKCJA 7
WPŁYW ROZWOJU GOSPODARKI PRZEMYSŁOWEJ NA STAN KLIMATU I PRZYRODY 117
Jak do kryzysu klimatycznego i ekologicznego podchodzi
ekonomia? 118
Protokół montrealski jako przykład skutecznego międzynarodowego porozumienia ekologicznego 135

LEKCJA 8
JAK ZMIANA KLIMATU WPŁYWA NA PRZYRODĘ NIEOŻYWIONĄ? 142
Zmiana klimatu to zmiana statystyk 143
Scenariusze na przyszłość 147
Zmiany w pogodzie 149
Zmiany w oceanie i kriosferze 159

LEKCJA 9
JAK ZMIANA KLIMATU WPŁYWA NA PRZYRODĘ OŻYWIONĄ? 167
Dostępność wody 168
Wpływ zmian klimatu na osobniki, populacje, gatunki 179
Różnorodność biologiczna a funkcjonowanie ekosystemów 171
Wpływ człowieka na różnorodność biologiczną 176
Efekty bezpośrednie i sprzężenia zwrotne 182

LEKCJA 10
POŁĄCZENIA. JAK ZMIANY W BIOSFERZE WPŁYWAJĄ NA KLIMAT? 185
Klimatyczne sprzężenia zwrotne – czy mamy na nie wpływ? 186
W jaki sposób ekosystemy magazynują węgiel? 194
Klimat a ekosystemy lądowe 196
Nie tylko zmiana klimatu. Granice planetarne, czyli jaka jest odporność biosfery na działania człowieka? 204

LEKCJA 11
SPOŁECZNE I PSYCHOLOGICZNE KONSEKWENCJE ZMIANY KLIMATU 210
Wpływ zmiany klimatu na nierówności i migracje na świecie 211
Konsekwencje psychologiczne zmiany klimatu 216
Co ludzie czują wobec zmiany klimatu? 220
Strategie radzenia sobie ze stresem 226

LEKCJA 12
JAK PRZECIWDZIAŁAĆ KRYZYSOWI KLIMATYCZNEMU? 229
Najważniejsze wnioski z raportu IPCC o ociepleniu o 1,5°C 230
Transformacja sektora energetycznego 236
Smog a zmiana klimatu 255

LEKCJA 13
DZIAŁANIA OGRANICZAJĄCE ZMIANĘ KLIMATU 260
Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu – rozwiązania ekonomiczne 262
Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu – gospodarowanie
ekosystemami 273
Co mogę zrobić dla klimatu? 283

25 PYTAŃ I ODPOWIEDZI

NA TEMAT ZMIANY KLIMATU 291

BIBLIOGRAFIA 296