ebook Litania i poezja Witold Sadowski

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2011

Pierwsza w nauce polskiej monografia litanii napisana przez literaturoznawcę z wykorzystaniem metod poetyki historycznej i teoretycznej.

Książka zawiera zwięzłą rekonstrukcję genezy litanii w kulturach starożytnych. Dogłębnie i wieloaspektowo przedstawia sposób powiązania gatunku z chrześcijańskim obrazem świata. Bada obecność litanii w literaturze polskiej od XI do XXI wieku jako tysiącletni proces przenikania się elementów religijnych i poetyckich. Opisuje udział litanii w narodzinach lub rozwoju innych gatunków literackich (akatyst, credo, godzinki i inne).

Metody wersologii używa do oceny wpływu litanii na kształtowanie się form wiersza polskiego, zwłaszcza w poezji współczesnej (Hartwig, Podsiadło, Różewicz, Twardowski, Wierzyński, Wojaczek i inni). Porusza charakterystyczne dla kultury polskiej zjawiska nadreprezentatywności litanii pisanych przez kobiety (Konopnicka, Iłłakowiczówna, Kamieńska, Szymborska) oraz zawłaszczenia przez poezję nurtu litanii patriotycznych (wzorce litanii Mickiewicza i Ujejskiego).

Książka napisana przystępnym językiem prezentuje litanię jako formę dynamiczną, wyposażoną w bogaty, nadal nie wyeksploatowany potencjał znaczeniowy i artystyczny.

Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego zostały uhonorowane Nagrodą Stowarzyszenia Wydawców Katolickich FENIKS 2012 w kategorii "Myśl humanistyczna" za książkę "Litania i poezja. Na materiale literatury polskiej od XI do XXI wieku".
W uzasadnieniu czytamy: Rozprawa, tak pod względem metodologicznym, jak i hermeneutycznym, wznosi się na nieprzeciętny poziom. Otwiera nadto szerokie możliwości dalszych badań i filologicznych pomysłów. To wybitne osiągnięcie naukowe i pisarskie.

Spis treści ebooka Litania i poezja

Wprowadzenie (Nazwa litanii. Przedmiot litanii. Pojęcie litanii) 9

POETYKA LITANII 23

Rozdział 1. Geneza litanii w aspekcie formalno-kompozycyjnym 25

1.1. Gen ektenialny 29
1.2. Gen polionimiczny (Litania słoneczna. Litania do Wszystkich Świętych) 35
1.3. Gen chairetyzmiczny (Wielki Akatyst. Chairetyzmy. Gałąź wschodnia: akatyst. Gałąź zachodnia: litanie maryjne) 47

Rozdział 2. Genotyp litanii 69

2.1. Genotyp i stereotyp. (Litania i czasowniki. Narracja litanijna. Wydarzenia. Przeżycie. Zapaść i restauracja gatunku) 70
2.2. Przykład z Iwaszkiewicza 89

Rozdział 3 . Kto i do kogo mówi w litanii poetyckiej 93

3.1. Układ komunikacyjny (Układ komunikacyjny w litanii. Autor wewn˛etrzny w litanii. Trzeci wymiar egzegezy formuł w litanii modlitewnej) 94
3.2. Wojciech Bąk Modlitwa do Marii Matki (Trzeci wymiar egzegezy formuł w litanii poetyckiej. Qui pro quo) 104

Rozdział 4 . Wiersz litanijny 111

4.1. Śpiew – recytacja – zapis (Litania w śpiewie. Litania w zapisie. Litania w recytacji) 111
4.2. Litania wierszem a wiersz syntagmotoniczny (Litania wierszem. Wiersz syntagmotoniczny) 123
4.3. Problem dyferencji syntagmotonizmu (Syntagmotonizm a kompozycje nienumeryczne. Fikcja rytmiczna) 130
4.4. Wobec pamięci prozodyjnej (Pamięć prozodyjna. Ścieżki odwołań do pamięci prozodyjnej) 135
4.5. Podsumowanie 145

HISTORIA POLSKIEJ LITANII POETYCKIEJ 147

Rozdział 5. Litanie polskiego średniowiecza 149

5.1. Od litanii Gertrudy do litanii Nawojki (Litania ektenialna z Kodeksu Gertrudy. Litania chairetyzmiczna z Kodeksu Gertrudy. Litania chairetyzmiczna z Modlitewnika Nawojki) 149
5.2. Początki litanii poetyckiej w Polsce (Typ pierwszy. Typ drugi. Strefa pośrednia między typem pierwszym a drugim. Typ trzeci. Typ czwarty. Strefa pośrednia między typem trzecim a czwartym) 165
5.3. Produktywność gatunkowa: różaniec, koronka, tropy do Kyrie 180

Rozdział 6. Kryzys i metamorfoza: od XVI do I połowy XVIII wieku 186

6.1. Zapaść 187
6.2. Poetyckość litanii modlitewnej 194
6.3. Powrót do mitologii 198
6.4. Produktywność gatunkowa (Akatyst. Lament. Godzinki. Ogród. Elogium. Preambulum) 200

Rozdział 7. Litanie Oświecenia 220

7.1. Problematyka publiczno-państwowa w litanii 220
7.2. Baka – Benisławska - Naruszewicz – Drużbacka (Józef Baka. Konstancja Benisławska. Adam Naruszewicz. Elżbieta Drużbacka) 224
7.3. Litania - gatunek kobiecy? 237

Rozdział 8. Od Mickiewicza do Norwida 239

8.1. Adam Mickiewicz Litania pielgrzymska 240
8.2. Kornel Ujejski 245
8.3. Maria Konopnicka 254
8.4. Produktywność gatunkowa: credo 256
8.5. Litanie maryjne Deotymy i Norwida (Kompozycja. Porównanie. Wnioski) 258

Rozdział 9. Od Zawistowskiej do Lieberta 272

9.1. Młodopolskie intensyfikacje, zaprzeczenia i dezintegracje (Intensyfikacje. Zaprzeczenia. Dezintegracje) 272
9.2. Produktywność gatunkowa: proza poetycka, alba, serenada, gazela 289
9.3. Litanie poetyckie Dwudziestolecia (Kazimiera Iłłakowiczówna. Julian Ejsmond Litania do Matki Boskiej. Jerzy Liebert Litania do Marii Panny) 295

Rozdział 10. Przełom lat 1939 – 1955 309

10.1. Kazimierz Wierzyński 315
10.2. Od litanijnego obrazu świata do obrazów litanijnego świata 325

Rozdział 11. Współczesne polskie litanie poetyckie 333

11.1. Obrzeża (Zbigniew Herbert i Aleksander Rymkiewicz. Roman Brandstaetter i Jan Paweł II) 333
11.2. Nurt główny (Tadeusz Różewicz, Julia Hartwig, Wisława Szymborska. Od Kazimierza Wierzyńskiego do Janusza St. Pasierba. Jan Twardowski. Rafał Wojaczek i Jacek Podsiadło. Anna Kamieńska. Włodzimierz Słobodnik, Jerzy Harasymowicz, Wiktor Woroszylski. Jarosław Klejnocki) 340

Zakończenie 384

Summary 386
Bibliografia 391
Nota bibliograficzna 400
Indeks rzeczowy 401
Indeks osób 405