ebook Maat Jan Assmann

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2019

Autor prezentuje różne aspekty pojęcia Maat – kluczowego w kulturze starożytnego Egiptu. Nie da się go przełożyć na współczesne języki jednym terminem. Można je przybliżyć, używając określeń: prawda, sprawiedliwość, prawo, porządek, mądrość, szczerość.

Starożytni Egipcjanie postrzegali Maat jako zasadę, która leży u podstaw nie tylko ziemskiej rzeczywistości, lecz także porządku kosmicznego. Maat odnosi się bowiem zarówno do reguł obowiązujących w relacjach międzyludzkich, jak i do sprawiedliwości realizowanej po śmierci na Sądzie Zmarłych, ale też do ładu, który wyłania się z chaosu podczas stwarzania świata przez boga-Słońce oraz do porządku państwowego utrzymywanego dzięki prawodawstwu przez króla – ziemski obraz bóstwa.

Książka jest cenną pomocą dydaktyczną i pasjonującą lekturą dla archeologów, egiptologów, etnologów, filozofów, historyków i kulturoznawców.

******

Maat. Justice and Immortality in Ancient Egypt

Different aspects of Maat, a key concept in ancient Egyptian culture – translated as truth, justice, law, order, wisdom, honesty. Ancient Egyptians considered Maat to be the foundation of both the earthly world and cosmic harmony. The author analyses the notion of Maat found in ancient texts: in wisdom literature (the so called Instructions), in funeral autobiographical inscriptions, in other texts connected with the dead, in hymns to the Sun-god and in other royal inscriptions.

Spis treści ebooka Maat

Słowo wstępne 9

Rozdział I
Wprowadzenie: porządek świata i sprawiedliwość społeczna. Miejsce Maat w historii religii i myśli 17
1. Podstawy językowe 17
2. Maat – kultura czy religia? 20
3. Sprawiedliwość społeczna i porządek kosmiczny
27
a. Z powrotem przed „czas osiowy”? 27
b. Teoria „kosmologicznych królestw”: Eric
Voegelin 31
c. Sprawiedliwość jako porządek światowy: Hans
Heinrich Schmid 34
4. Idea „sprawiedliwości” i wymiary znaczeniowe
świata egipskiego 37

Rozdział II
Dyskurs o Maat. Historia kultury jako historia dyskursu 41
1. Nierównorzędność źródeł. O centrum i peryferiach w
nurcie staroegipskiej tradycji 41
2. Powstanie wielkich tekstów 51
a. Koncept Maat w Starym Państwie 51
b. Zmierzch Starego Państwa i powstanie sporu o
porządek 56

Rozdział III
Sprawiedliwość łącząca: wzajemność i solidarność 61
1. Skargi mieszkańca oazy 61
2. Trzy grzechy przeciwko Maat 64
a. Lenistwo i zapomnienie: działanie jednego dla
drugiego jako aktywna solidarność/obopólność 64
b. Głuchota i przyjaźń: Maat jako komunikacyjna
solidarność/wzajemność 73
c. Chciwość: poczucie wspólnoty jako solidarność
intencjonalna 89

Rozdział IV
Solidarność wertykalna (hierarchiczna): cnota i trwanie 96
1. Grobowiec i sprawiedliwość 96
a. Dobro pozyskane bezprawnie nie podlega
dziedziczeniu 96
b. Świadectwo biograficznych inskrypcji grobowych.
„Miłość” i „solidarność wertykalna”
(hierarchiczna) 103
2. Pomnikowość cnotliwości 114
3. Maat i stworzenie idei wewnętrznego człowieka
118
a. „Ba” 118
b. Ozyrys i Zaświaty 122
c. Serce i „wewnętrzny człowiek” 125

Rozdział V
Czystość i nieśmiertelność: koncepcja Sądu Zmarłych 129
1. Próg Tamtego Świata 129
a. Ciągłość istnienia i przemiana osoby. Dalsze
trwanie i nieśmiertelność 129
b. Sąd zaświatowy i Sąd Zmarłych 134
c. Ważenie serca jako rytuał przejścia 139
2. Księga Umarłych, Rozdział 125: kodyfikacja
Maat 143
3. Kapłańskie wyznanie oczyszczenia 148
4. Wina i indywidualność 157
5. Koncentryczne kręgi 162

Rozdział VI
Usprawiedliwienie Boga-Słońce i powodzenie procesu
kosmicznego 169
1. Maat jako bogini 169
2. Maat jako zasada kosmogoniczna 176
3. Maat w obiegu słonecznym 184
a. Bieg Słońca jako panowanie i proces życiowy:
uwagi ogólne 184
b. Gniewna sprawiedliwość. Bieg Słońca jako
sprawowanie władzy 190
c. Sprawiedliwość dająca życie. Bóg-Słońce jako
cykl życia 195
4. Ujednoznacznianie poprzez polaryzację:
usprawiedliwienie Boga-Słońce i człowieka 205

Rozdział VII
Kosmos i państwo. Powodzenie procesu politycznego:
idea i mit państwowy w Egipcie 209
1. Pośrednik 210
2. Polaryzacja i polityka: nauka o Isfet 220
a. Antropologia negatywna: człowiek zdany na
państwo 220
b. Kosmologia negatywna: kosmos zdany na państwo
225
3. Zapewniane przez państwo dobra, które leczą
229
a. Zaopatrzenie i obfitość 233
b. Bezpieczeństwo, pokój, zaufanie, porozumiewanie
się 235
c. „Tchnienie życia”, dalsze istnienie,
nieśmiertelność 237
4. Przeciwny model Echnatona: „bezpośrednia
przyczyna” i pozbawienie świata biegunów 239
a. Antropologia i kosmologia pozytywna 239
b. Antropocentryzm i bezpośrednia przyczynowość
240

Rozdział VIII
Początki i kryzys Maat 244
1. Zanim powstała Maat: wzajemność i solidarność
244
a. Podstawy antropologiczne: cyrkulacja 244
b. Podstawy etnologiczne: wewnętrzna solidarność
(amity) 245
c. Zwyczaj i obyczaj 248
2. Solidarność wertykalna 249
a. Akt stworzenia i władza 249
b. Władza i zdrowie, państwo i nieśmiertelność 251
c. Solidarność wertykalna: ochrona w zamian za
posłuszeństwo 253
3. Solidarność wertykalna i horyzontalna:
implikacje antropologiczne 256
4. Odchodzenie od Maat 260
a. Teologia woli: mądrość a pobożność 260
b. „Utrata idei państwa” 270
c. Wyjście z kultury? 278

Rozdział IX
Podsumowanie: miejsce Maat w religijnej historii sprawiedliwości 283
1. Między historią a prehistorią 283
a. Maat i genealogia moralności 283
b. Maat i genealogia religii 288
c. Religia i opór 290
2. Porządek świata jako sprawiedliwość: iustitia
connectiva 293

Posłowie Autora do nowego wydania z 2006 r. 299
Odesłania do źródeł 306
Wykaz skrótów użytych w bibliografii 314
Bibliografia 316
Spis ilustracji 335