ebook Mickiewicz i romantyczna filozofia języka Olaf Krysowski

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2024

Zainteresowanie Mickiewicza językiem prowadziło od dialogu z różnymi odmianami i aspektami filozofii mowy oraz od przedstawienia jego własnych idei w tym zakresie do ich praktycznego zastosowania. Po wileńsko-kowieńskich, młodzieńczych doświadczeniach z greką, łaciną, retoryką, próbach przezwyciężenia rozdźwięku między językiem, „głosem” a „myślą”, inspirowanych teoriami lingwistycznymi romantyków niemieckich i czeskich, po metafizycznych przemyśleniach na temat mowy jako źródła poznania i zjednoczenia Słowiańszczyzny, autor prelekcji paryskich przeszedł do praktycznych operacji na języku. Był to swoisty sprawdzian dla języka jako możliwego świadectwa starożytności Słowian.

******

Mickiewicz and Romantic Philosophy of Language

The scope of Mickiewicz’s interest in language was enormous. The fundamental message of the poet’s argument is that speech does not only express reality and depicts it, but in some miraculous way allows us to look into it, learn about the past and predict the future. It is a kind of time machine, which, on the one hand, enables going back to the most distant past, to the beginnings of humanity, not described in chronicles, and on the other hand, allows to design a world about to happen.

Spis treści ebooka Mickiewicz i romantyczna filozofia języka

Wstęp 9

Rozdział pierwszy. Mickiewicz wobec kierunków myślenia o języku w XVIII i XIX wieku 17
1. Problem romantycznej ekspresji 17
1.1. Poeta wobec retoryki. Ars oratoria a
romantyczny zapał improwizatorski 17
1.2. „Język kłamie głosowi, a głos myślom kłamie…”
23
2. Spór o pochodzenie mowy 31
3. „Słowiańska” filozofia języka 43
3.1. Wokół językoznawstwa „natchnionego” 45
3.2. Wizja wspólnoty etnolingwistycznej Słowian 53
3.2.1. Uwarunkowania ideowe i historyczne 53
3.2.2. Inspiracje czeskim ruchem odrodzenia
narodowego 56
3.2.3. Antagonizm polsko-rosyjski,
austroslawizm i inne konteksty myśli
Mickiewicza 65

Rozdział drugi. Mowa jako źródło romantycznego poznania 77
1. Mitologia a język 77
2. Język jako medium pamięci. Archeologia słowa 85
3. Bóg, człowiek i objawienie w mowie 92
4. Siła trzech znaków 100
5. Duch mowy a mowa ducha 106

Rozdział trzeci. Mitolingwistyczny obraz Słowiańszczyzny 124
1. Słoworody i próby etymologiczne 125
1.1. Sławianie, Sclavi czy Słowianie? Rozważania
nad pochodzeniem nazwy plemiennej 128
1.1.1. Sclavus saltans 133
1.1.2. „Lud słowa, a raczej Słowa Bożego” 143
1.2. Językowa mapa kultur 165
1.2.1. Toponimy i mity geograficzne 167
1.2.1.1. Gniezno znaczy ‘gniazdo’ 168
1.2.1.2. Ojczyzna to nie „kawał ziemi” 178
1.2.1.3. Między „czudem” a „swobodą” –
językowy obraz osady słowiańskiej 185
1.2.1.4. „Kontynent słowiański” i jego
granice zakreślone w mowie 206
1.2.2. Etno- i antroponimy. Od źródeł
tożsamości ku przeznaczeniu ludów słowiańskich
231
1.2.3. Panteon bóstw starożytnych. Onomastyka
wierzeń i zabobonów 258
1.2.3.1. Wampiry, upiory, strzygi 259
1.2.3.2. Bogowie czarni i biali 264
1.2.3.3. Słowiańskie prefiguracje bóstw
mitycznych 271
2. Retrotopia słowiańska? 289

Rozdział czwarty. Projekty leksykograficzne 302
1. Słowiańskie korzenie łaciny. O metodzie
porównawczej w [Próbie źródłosłowu II] 304
2. Artykuł Cnota, czyli jak Mickiewicz wyobrażał
sobie „skrócenie Lindego” 316

Rozdział piąty. „Skąd przychodzimy i dokąd idziemy” 332

Bibliografia 338
Nota bibliograficzna 360
Indeks osób 361