ebook Na szlakach Sindbada Ewa Machut-Mendecka

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2009

Książka eksploruje najnowsze nurty i tendencje w dzisiejszej literaturze świata arabskiego. Autorka, kontynuatorka dzieła Profesora Józefa Bielawskiego, proponuje nowy i oryginalny podział tej twórczości na trzy podstawowe nurty (realizm etnografizujący, nurt subiektywny, nurt narracyjny), a proponowany podział podbudowuje analizą twórczości kilkunastu prozaików arabskich (uwzględnieni zostali autorzy egipscy, iraccy, sudańscy, libijscy, syryjscy, palestyńscy, jordańscy, tunezyjscy).

Ta analiza umieszczona jest na szerokim tle rozwoju wcześniejszej literatury arabskiej. Zrozumienie procesów zachodzących dzisiaj w prozie arabskiej wymaga sięgnięcia do przeszłości, często nawet do najdawniejszej literatury. Prof. E. Machut-Mendecka dokonuje tej retrospekcji z umiarem i w sposób maksymalnie zwięzły.

Dla czytelnika polskiego książka ta jest odkryciem: pozwala zobaczyć i zrozumieć, jak myśli świat arabski, przy zewnętrznym oglądzie jednolity, a tak naprawdę rozmaity i skomplikowany. Autorka cytuje albo relacjonuje fragmenty omawianej prozy, przeważnie nieznanej w Polsce, sięga do najnowszych badań teoretycznoliterackich, przede wszystkim polskich, tym samym wpisuje się w polską szkołę badawczą literatury.

Spis treści ebooka Na szlakach Sindbada

Wprowadzenie: Koncepcja podstawowych okresów i kierunków rozwojowych a znaczenie tożsamości we współczesnej prozie arabskiej 11
Nahda - odrodzenie, pierwszy okres literatury 13
Nowe państwowości arabskie, drugi okres literatury 20
W poszukiwaniu tożsamości po 1967 r., trzeci okres literatury 23

Część I. Realizm etnografizujący. Proza spod znaku mimesis 31

I. Zarys rzeczywistości w twórczości egipskich nestorów prozy 33

Podwaliny realizmu etnografizującego w twórczości Mahmuda Taymura 35
Obrazki z życia 35
Z inspiracji muzułmańską obyczajowością 36
Yusuf Idris: realizm „pogłębiony” 38
Bogactwo stylistyczne i analiza psychologiczna 39
Konserwatyzm obyczajowy: śmieszność i tragizm 39
Realizm i nowatorstwo w twórczości Nagiba Mahfuza 41
Z inspiracji rodzinnym Kairem i arabską tradycją 41
Realizm przemian społeczno-obyczajowych w twórczości Mahfuza 42

II. Wśród swoich i obcych. Koncepcje realistycznej prozy irackiej na przykładzie twórczości ‘Abd ar-Rahmana Magida ar-Rubayego 46

‘Abd ar-Rahman Magid ar-Rubay’i jako pisarz poszukujący 46
Realizm irackich losów 47
Identyfikacja z życiem 48
Ewolucja postaw: od zaangażowania do alienacji 49
Między kuzynką a Szeherezadą 50
Znaczenie małżeństwa 51
Niedostępne kobiety 51
Od przeszłości do przyszłości. Symbole Iraku 53
W kręgu wiary 55
Obrzędowość muzułmańska . 55
Wiara jako determinanta socjokulturowa 57
Wiara jako doświadczenie subiektywne 58
W kręgu przemian 59
Wśród konfliktów do nowoczesności 59
Renesans kultury symbolicznej 60
Pod presją wydarzeń 61
Od klęski 1967 r. do poszukiwań tożsamości i poczucia gurby 64
Dramat 1967 r. 64
Emigracja jako wybór i konieczność 65
Motyw wędrówki i tułaczki 67
Powroty do dzieciństwa, retrospekcje 68
W poszukiwaniu tożsamości irackiej i arabskiej 69

III. Burzliwy świat Wielkiej Syrii, motyw walki i emigracji 71

Realizm upolityczniony w twórczości Hanny Miny 71
Hanna Mina jako nestor prozy syryjskiej 71
Psychologiczne spojrzenie na rzeczywistość 74
Jednostka w poczuciu wyobcowania 76
Gada as-Samman: groza rzeczywistości 77
Gada as-Samman pisarka Syrii i Libanu, twórca wyemancypowany 77
Obrazy Bejrutu 79
Haydar Haydar: obrazy życia po klęsce? 81
Tradycja a postęp, sposoby walki 81
Dyskusja nad islamem na kartach powieści 83
Na arabskich szlakach 83
Gassan Kanafani: walka o przetrwanie jednostki i narodu 86
Gassan Kanafani : legendarny Palestyńczyk 86
Dynamika motywów palestyńskich 88

IV.Antropologia nowej rzeczywistości arabskiej w prozie ‘Abd ar-Rahmana Munifa 92

‘Abd ar-Rahmana Munif: nowatorskie tematy 92
Rodzina a jednostka, od kolektywizmu do indywidualizmu 95
Od kultury plemiennej do nowoczesnej cywilizacji 95
Motyw miłości 97
Ludzkie portrety 99
Koncepcja systemu 101
Jednostka wobec mechanizmów społecznych 101
Zagrożony system 102
Pozorny dokumentalizm 104
Dynamika czasu i przestrzeni w obliczu przemian 104
Nowe zagospodarowanie przestrzeni 108
Motyw oczekiwania i poczucie niespełnienia 110
W myśl natury i religii: czas jakościowy 113
Czas kultury i przemian 114

V. Realizm a islam 123

Wymiar społeczno-organizacyjny religii 125
Przywódcy religijnych wspólnot 125
Mistrz duchowy 128
Religijne doznania 130
Rytuały i ich symbolika 132
Ofiara i świętowanie . 132
Kult świętych i grobów 137
Obrzędy przejścia 137
Formy obrzędowe 138
Ekspresja uczuć religijnych, znaczenie emocji 141
Islam jako przedmiot dyskusji 145
Między nowoczesnością a poszukiwaniem korzeni 145
Problem identyfikacji religijnej 146

VI. Realizm a nowa kultura arabska 148

Ginąca kultura Beduinów 149
Dynamizm Beduinów 150
Beduini a kultura osiadła 152
Odradzający się świat arabski 155
W poczuciu arabskości 155
Ambiwalencja wobec Zachodu 157
Dramatyczne pytania o tożsamość 158
Osobowość arabska w oczach Zachodu 160
Gurba wyobcowanie i fatum emigracji 165
Gościnny Liban 166
Egipt jako schronienie intelektualistów 169
W kierunku Maghrebu 170
W kierunku Zachodu 171

Część II. Nurt subiektywny. Świat wyobrażony 173

I. Z inspiracji rzeczywistością psychiczną 174

Bunt przeciwko rygorom realizmu. Proza poszukująca 174
Ewolucja twórcza i pokrewieństwo gatunków literackich 176
„Gallery 1968”? 176
Poetyka symbolizmu i niejasności 177

II. Od rzeczywistooci psychicznej do naturalnej. Koncepcja autobiografii literackiej w literaturze arabskiej 182

Autobiografia arabska w perspektywie historycznej 182
Fikcja i prawda w autobiografii, wewnętrzny świat postaci i rzeczywistość zastana 185
Bohater-narrator wobec faktów i wydarzeń 185
Poetyckie spojrzenie wstecz 187
Relacja faktów i wydarzeń 189
Rodzina patriarchalna i jej znaczenie 189
Dojrzewanie na styku tradycji i nowoczesności 193
Poszukiwanie źródeł tożsamości 194
Partia jako rodzina zastępcza 197
Koszmary walk i wojen 197

III. Na pograniczu realizmu i subiektywizmu (twórczość Magida Tubiyi 200

Magid Tubiya jako realista 200
Realizm miejsca 202
Egipt i świat z miejskiej perspektywy 203
W sercu egipskiego interioru 207
Wieśniacy i faraonowie 208
W obronie beduińskiej tożsamości 211
W kierunku subiektywizmu 213
Wewnętrzny świat postaci 214
Rzeczywistość złowroga i absurdalna 218

IV.Salim Barakat: Koncepcja wyspowej tożsamości 222

Obywatelstwo pogranicza 224
Kurdowie, Asyryjczycy i Jazydzi 224
Beduini 226
Sztuka i tradycje Kurdów 227
Dzieciństwo-niedzieciństwo 229
Dzieciństwo w konwencji naturalistycznej 229
Dorastanie 230
Świat dorosłych 231
Rola islamu 232
Swojskie wioski i miasteczka 233
Poczucie kurdyjskości 235
Okruchy pereł i historii 237
Legendy 237
Historia 237
Świat nie całkiem rzeczywisty 240

V. Ibrahim al-Koni: magia pustyni 245

Synteza życia i twórczości 245
Ibrahim al-Koni – pisarz tuareski i arabski 245
Realistyczna i magiczna pustynia 247
Rola przestrzeni 248
Znaczenie czasu 249
Czas mitologiczny 249
Czas jakościowy 255
Czas progresywny 263

Część III. Nurt narracyjny. Świat opowiedziany 265

I. Konwencja spod znaku narratora 267

‘Izz Al-Gitani al-Madani i powrót do tradycji 268
Z inwencji dawnych arabskich narratorów 271
Gamal al-Gitan i jego stylizowana narracja 274
Intertekstualność jako popularna zasada prozy narracyjnej 275
Logika skojarzeń: technika istiradu (dygresji) 276
Topos wędrówki 281
Wędrówka jako parabola życia 282
Sięgając po hikmę (mądrość) 285

II. Archetypowy świat Południa w twórczości Yahyi Tahira ‘Abd Allaha 290

Yahya Tahir ‘Abd Allah, główne treści i formy jego narracji 290
Mroki rodzinnego życia 292
W oczekiwaniu wydarzenia 300
W poszukiwaniu tradycyjnej mądrości. Środki wyrazu a znaczenia 302
Świat pod dyktando narratora 302
Paraboliczne ujęcia rzeczywistości 304
Poetyka jawy i snu? 306
Świat na tle historii 307

III. Dynamika słowa i rzeczywistości w prozie At-Tayyiba Saliha 310

At-Tayyib Salih i jego Sudan 310
Otwarty świat swoich 312
Codzienne życie nad Nilem 314
Sacrum i świętowanie 319
Świat obcych 322
Akulturacja narzucona 323
Akulturacja dobrowolna 324
Akulturacja a rasizm 329
Powroty 331

Zakończenie 333

Bibliografia 336
Indeks autorów, utworów i prac 360
Indeks terminów 382