ebook Niedobrani sojusznicy. Ambasadorzy Roosevelta w ZSRR Bogdan Grzeloński

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2013

Kulisy nierównej dyplomatycznej gry!

Po wznowieniu oficjalnych stosunków między USA a ZSRR w 1933 roku i w czasie całej prezydentury Franklina D. Roosevelta, wyjątkowo ważną i trudną funkcję pełniło 5 pierwszych ambasadorów Stanów Zjednoczonych w Związku Radzieckim. William Bullitt, Joseph Davies, Laurence A. Steinhardt, William H. Standley i William Harriman różnie wywiązywali się z tej trudnej dyplomatycznej misji. Sytuacja skomplikowała się w momencie wybuchu II wojny światowej, a zwłaszcza po 22 czerwca 1941 roku, kiedy to Niemcy zaatakowały ZSRR, a kilka miesięcy później Józef Stalin stał się oficjalnym sojusznikiem aliantów w wojnie z hitlerowskimi Niemcami. Jednak wbrew rozsądnym i rzetelnym raportom swoich ambasadorów o prawdziwych intencjach i charakterze władz Kraju Rad, prezydent USA nie przestawał zabiegać o względy Stalina, ignorując przejawy coraz wyraźniejszej ekspansjonistycznej polityki ZSRR w Europie Środkowo-Wschodniej.

Autor, wykorzystując mało znane amerykańskie i rosyjskie materiały źródłowe omawia stosunki między USA a ZSRR w latach 1933–1945, na pierwszym planie stawiając działalność ambasadorów amerykańskich w ZSRR. Prezentuje ich relacje z ludźmi radzieckiej władzy, opinie o ZSRR i bieżących wydarzeniach politycznych. Treść wzbogaca ciekawymi anegdotami z życia radzieckich i amerykańskich polityków. Z interesującej perspektywy ujawnia kulisy polityki międzynarodowej, m.in. rozmowy o sprawie polskiej, konferencje „wielkiej trójki” w Teheranie i Jałcie oraz realizację pomocy ZSRR w ramach lend-lease act.

Stając się formalnie od grudnia 1941 roku sojusznikiem Stalina, Roosevelt skrupulatnie wypełniał podejmowane wobec niego zobowiązania. Choć nie miał złudzeń co do istoty stalinowskiej dyktatury, nie zmienił zdania, uważając, że jest ona mniej groźna niż hitlerowska, bo nie zakładała podboju świata z użyciem militarnej siły. Roosevelta nie nurtował dylemat, jaką cenę płaci za sojusz z Kremlem.

Roosevelt nie reagował, kiedy Stalin obciążył Niemców zbrodnią katyńską albo dyskredytował polski rząd na emigracji, zrywając z nim stosunki dyplomatyczne i oskarżając o współpracę z faszystami, lub kiedy odmówił Waszyngtonowi udostępniania lotnisk na Ukrainie w czasie powstania warszawskiego.

Spis treści ebooka Niedobrani sojusznicy. Ambasadorzy Roosevelta w ZSRR

Podziękowania 9
Prolog 11

I. Ostrożne kroki. Uznanie Związku Sowieckiego w 1933 r. 19
Wizyta Litwinowa w Stanach Zjednoczonych 33

II. Pierwszy ambasador – William Christian Bullitt 47
Pierwsze rozmowy 48
Personel ambasady 57
Legendarny Spaso House 59
Niespodziewane trudności 60
Dyplomacja towarzyska 67
Podróże Bullitta 72
Codzienność służby dyplomatycznej 74
W Warszawie 76
Bez cienia dobrej woli 78
Czas wracać 82

III. Niezawodny przyjaciel – Joseph Edward Davies 89
Zdobywanie zaufania 93
Wobec stalinowskiego terroru 97
Pracowite miesiące 100
Kolejne czystki oczami Hendersona 108
Likwidacja Wydziału Wschodniego. Inwigilacja ambasady 110
Z dobrym samopoczuciem 115
Kreml z perspektywy sąsiadów 118
Moskwa triumfująca 121
A jednak spiskowali 124
Litwinow ma powody do zmartwień 126
„My lubimy oboje państwa” 129

IV. Bez ambasadora – Charles E. Bohlen 133
Chargé d’affaires Alexander C. Kirk 133
Wobec zbliżenia między Berlinem a Moskwą 140
Tajny informator Bohlena 146
Koniec wersalskiej Europy 154

V. Laurence A. Steinhardt 158
Stalin zostaje partnerem Hitlera 162
Powiększanie imperium 172
Wet za wet i moskiewska codzienność 175
Napaść na Finlandię 180
Daleko do zbliżenia 189
Na urlopie 193
Nowe złudzenia 197
Skromny bilans 202
Kreml głuchy na ostrzeżenia 207
W obliczu wojny 212
Cenią siłę 217
Z poczuciem klęski 220

VI. Admirał – William H. Standley 223
Droga do ambasady w Moskwie 223
Do Kujbyszewa 232
Za plecami Standleya. Tajna korespondencja 235
Jak żyje sowiecka prowincja? 238
Specjalni emisariusze: Harriman i Willkie 241
Między Moskwą a Waszyngtonem 245
Drugorzędna rola placówki 250
Stanowcza reakcja 260
Kontakty z Romerem 265
Davies znowu w Moskwie 269
Rezygnacja 277

VII. Alter ego Roosevelta – William Averell Harriman 283
W kręgu Roosevelta 288
Harriman podejmuje wyzwanie 292
Rozmowy Hulla w Moskwie 295
Wizyta w Kairze 300
Konferencja w Teheranie 304
Po powrocie do Moskwy 321
Kwestia rekonstrukcji polskiego rządu. Kłopoty z Lend-Lease 330
Rozmowy w Waszyngtonie 334
Przyszłość Polski 337
Rozmowy Churchilla w Moskwie 350
Przygotowania do Jałty 353
Konferencja w Jałcie 358
Na Kremlu bez zmian 364
Ostatnia depesza do Stalina 369
Za długo poza krajem 372

Epilog 374

Bibliografia 379
Archiwalia 379
Dokumenty drukowane 379
Prasa. Informatory 381
Dzienniki, korespondencja, pamiętniki 381
Monografie, opracowania, syntezy 383
Artykuły 387

Indeks nazwisk 388

Źródła ilustracji 395