ebook Nowe miasto nowych ludzi Monika Golonka-Czajkowska

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania: 2013

Nowa Huta, choć oficjalnie liczy zaledwie nieco ponad 60 lat, należy do najbardziej wyrazistych i bogatych semantycznie przestrzeni Krakowa. Obecnie, gdy minęły już ponad dwie dekady od oficjalnego końca PRL, jest wciąż intrygującym tematem dyskursu publicznego w jego wielu różnych wymiarach, podobnie jak wówczas, gdy powoływano ją do życia jako modelowe miasto socjalizmu i miejsce akcji wielkiej opowieści o budowie Nowego Jutra. Kategoria wyobraźni społecznej, wybrana tu jako podstawowy punkt odniesienia, nie tylko pozwala rozpoznać zestaw najważniejszych znaków, symboli i mitów, za pomocą których był (i jest) konstruowany obraz dzielnicy, ale także zwraca uwagę na sposób i skutek ich użycia, nie unikając równocześnie fundamentalnego, choć często niewygodnego pytania o przyczyny ich akceptacji, modyfikacji bądź też odrzucenia.

Spis treści ebooka Nowe miasto nowych ludzi

Podziękowania 11
Wprowadzenie 13

Część I. Budowa Nowego Jutra 25

I.1. Kierunek – Nowa Huta! Nowe Miasto w perspektywie mitu socjalistycznego 27

Opowieść o nowym życiu 29
Zniewalający urok mitu 33
„Nowe życie pod starymi murami Krakowa”. Mit Nowego Jutra w interpretacji Andrzeja Munka 38

I.2. „Budujemy Socjalizm”, czyli utopia na peryferiach 63

Język nowomowy i magia 65
Rajski syndrom radziecki 71
Mikrokosmos nowohucki 90

Część II. Nowy Człowiek 113

II.1. Wulkan w kombinacie 115

Metalurgiczne wątki w mitologii socjalistycznej 117
Misterium tremendum et fascinosum 120
„Niech w kuźni naszej ogień bucha”. Pieśń zaangażowana 124
Nowohucka kuźnia 127
„Mówią, że stalownicy są twardzi...” Opowieść o pracy 134

II.2. Nowouhucki homo faber. Między ideologią a praktyką społeczną 141

Walka o plan 143
Nasz konkurent Huta Katowice 155
Postęp. Ruch racjonalizatorski 157
Awangarda klasy robotniczej 160

II.3. „Kiedyś byliśmy razem”. Doświadczenie wspólnoty i alienacji we wspomnieniach pracowników Huty im. Lenina 172

II.4. „A w Nowej Hucie pieśń Cygan śpiewał”. Nowohucka wersja programu produktywizacji 189

„Pracowite, osiadłe życie”. Nowohucka wersja programu produktywizacji 190
„I nawet Cyganie rzucili namioty”. Nowohuccy Romowie jako bohaterowie socjalistycznego mitu 194
Obywatel Walenty Gil 205
„Tak się mówiło o tej Hucie, jako o cudzie nowoczesności”. Początki życia w Nowym Mieście we wspomnieniach nowohuckich Romów 207
„Oni przybyli tu wraz z innymi obywatelami Hutę tworzyć”. Nowohuccy Romowie we wspomnieniach ich polskich sąsiadów 219

Część III. Nowa Huta i Nowe Millenium 231

III.1. Miasto bez Boga? 233

Prolog 233
Walka o krzyż 235
„Bez Matki Boskiej nic nie zdziałam”. Narodziny kultu Matki Boskiej Fatimskiej w Nowej Hucie 240
„Moim zdaniem ta figura jest symbolem dla Nowej Huty” 248

III.2. Arka Pana. Nowohuckiego mitu początku ciąg dalszy 254

Budowa Arki 255
„Ojej... jak się cieszyli, kamyki zwozili, to była radość...” Wspomnienia mieszkańców 261
Nowohuckie imago mundi. Architektura i wystrój 267
„Tu nie ma upodobania, bo to jest postawiane tak, jak mówią o Arce, i to nie może być [inaczej], tylko tak”. Bieńczycka świątynia w świadomości mieszkańców 276
„Krwawa, marszowa rzeka”. Pamięć o stanie wojennym 292
„A ból, w którym rodził się kościół pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski w Nowej Hucie, ma swoje epokowe znaczenie” 297
Epilog 298

Część IV. Gry z przeszłością 299

IV.1. Czarna legenda Nowej Huty i Czerwony Babilon 301

Geneza 304
Miejsce „bez Boga” 307
Masa wędrowna, Polska nieczłowiecza 309
Kłopoty z toponimią 319

IV.2. Pamięć o domu utraconym. Wspomnienia mieszkańców podkrakowskich wsi z terenów dzisiejszej Nowej Huty 324

„Pamiętam te domy z ogródkami, łąki...” Rodzinna wieś 325
„I wtedy zaczęła się nowa era”. Budowa miasta 331
Rok 2007 334

IV.3. Jan Turzon i Pan Cogito. Nowohucka przeszłość – historie alternatywne 335

Nowa Huta – „starsza siostra Krakowa” 337
Nowa Huta – ziemia wybrana. Dzieje najnowsze 340
Plac Centralny jako przestrzeń transformacji 344

IV.4. Wyprawa na Dziki Wschód, czyli o atrakcji turystycznej zwanej komunizmem. Refleksje antropologiczne 352

Communism Tours 352
Nowohuckie widoki 356
Smaki komunizmu 358
Nowohucki karnawał 361

Summary 365
Bibliografia 369