ebook Obowiązki informacyjne w umowach o usługi finansowe Piotr Tereszkiewicz

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2014

Książka jest kompleksowym studium zagadnienia obowiązków o charakterze informacyjnym w umowach dotyczących usług finansowych, w szczególności kredytu, ubezpieczenia, poręczenia oraz usług inwestycyjnych. Autor omawia przesłanki, treść oraz skutki naruszenia obowiązków informacyjnych. Wnikliwej analizie poddaje regulacje dotyczące obowiązków ostrzegawczych i doradczych w dziedzinie kredytu konsumenckiego, obrotu instrumentami finansowymi (dyrektywa MiFID), jak również problematykę odpowiedzialności cywilnoprawnej z tytułu naruszenia obowiązków o charakterze informacyjnym.

Omawiane zagadnienia przedstawiono na tle obowiązujących regulacji prawnych, stanowiska polskiej i zagranicznej doktryny prawniczej, a także bogatego orzecznictwa z zakresu umów o usługi finansowe.

Adresaci:
Książka przeznaczona jest zarówno dla praktyków prawa - sędziów, adwokatów, radców prawnych, jak i pracowników naukowych, doktorantów oraz studentów wydziałów prawa, administracji i ekonomii. Zainteresuje też księgowych oraz właścicieli biur rachunkowych.

Spis treści ebooka Obowiązki informacyjne w umowach o usługi finansowe

Wykaz skrótów , str. 17

Podziękowania , str. 23

Wprowadzenie , str. 25

Część I
Analiza ochrony informacyjnej na gruncie wybranych typów umów o świadczenia finansowe , str. 55

Rozdział I
Ochrona informacyjna na gruncie umowy kredytu , str. 57

1. Wprowadzenie. Dogmatyczna kwalifikacja umowy kredytu , str. 57

1.1. Stosunek do umowy pożyczki , str. 58

1.2. Ujęcie kredytu na gruncie regulacji kredytu konsumenckiego , str. 60

1.3. Praktyka bankowa , str. 60

1.4. Typowe ryzyka stron umowy kredytu , str. 61

1.5. Konkluzja , str. 63

2. Przegląd stanowisk praw narodowych w zakresie obowiązków informacyjnych i doradczych kredytodawcy , str. 64

2.1. Prawo francuskie , str. 64

2.1.1. Wprowadzenie , str. 64

2.1.2. Obowiązek ostrzegawczy banku , str. 66

2.1.3. Inne postaci obowiązków banku wobec kredytobiorcy , str. 77

2.1.4. Proceduralny reżim obowiązków banku , str. 80

2.1.5. Sankcja naruszenia obowiązku ostrzegawczego , str. 82

2.1.6. Ocena stanowiska prawa francuskiego , str. 83

2.2. Obowiązki banku oferującego świadczenia inwestycyjne , str. 84

2.2.1. Obowiązek eksploracyjny banku , str. 85

2.2.2. Obowiązek informacyjno-ostrzegawczy o treści produktu , str. 85

2.2.3. Granice obowiązków przedsiębiorstwa inwestycyjnego , str. 89

2.2.4. Obowiązek doradczy wobec inwestora , str. 90

2.2.5. Odpowiedzialność odszkodowawcza wobec inwestora , str. 91

2.2.6. Ocena stanowiska prawa francuskiego , str. 92

2.3. Prawo niemieckie , str. 92

2.3.1. Wprowadzenie , str. 92

2.3.2. Obowiązek informacyjny banku wobec kredytobiorcy , str. 94

2.3.3. Obowiązek doradczy banku wobec kredytobiorcy , str. 100

2.3.4. Obowiązek badania zdolności kredytowej , str. 101

2.3.5. Sankcje naruszenia obowiązków informacyjnych przez bank , str. 102

2.3.6. Ocena stanowiska prawa niemieckiego. Wpływ prawa konsumenckiego , str. 103

2.3.7. Ochrona inwestora na gruncie prawa prywatnego , str. 106

2.3.8. Ocena , str. 107

2.4. Prawo angielskie , str. 109

2.4.1. Wprowadzenie , str. 109

2.4.2. Obowiązek informacyjny i doradczy banku wobec kredytobiorcy , str. 109

2.4.3. Obowiązek lojalności banku wobec klienta. Stosunek powiernictwa , str. 114

2.4.4. Ocena , str. 118

2.5. Stanowisko prawa polskiego w zakresie obowiązków informacyjnych instytucji finansowej , str. 119

2.5.1. Wprowadzenie , str. 119

2.5.2. Ustawa - Prawo bankowe , str. 120

2.5.3. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w odniesieniu do ochrony informacyjnej klienta banku i jego krytyka , str. 123

2.5.4. Ochrona informacyjna nabywcy produktów inwestycyjnych (inwestora) , str. 127

2.5.5. Wstępna ocena , str. 130

3. Konstrukcja modelu ochrony informacyjnej klienta usług finansowych w prawie unijnym i polskim , str. 130

3.1. Umowa kredytu , str. 130

3.1.1. Wprowadzenie , str. 130

3.1.2. Ocena formalnego modelu ochrony informacyjnej , str. 132

3.1.3. Krytyka modelu informacyjnego z perspektywy funkcji socjalnej prawa prywatnego , str. 133

3.1.4. Obowiązek udzielenia wyjaśnień na gruncie dyrektywy 2008/48/WE , str. 135

3.1.5. Model odpowiedzialnego udzielania kredytu jako antyteza ochrony informacyjnej , str. 154

3.2. Ochrona informacyjna inwestora w prawie unijnym , str. 162

3.2.1. Wprowadzenie , str. 162

3.2.2. Zakres harmonizacji na gruncie dyrektywy MiFID i jej znaczenie dla prawa prywatnego , str. 167

3.2.3. System obowiązków przedsiębiorstwa inwestycyjnego na gruncie dyrektywy MiFID , str. 169

3.2.4. Przepisy dyrektywy MiFID a dogmatyka prawa narodowego , str. 235

3.2.5. Ocena systemu ochronnego na gruncie dyrektywy MiFID , str. 237

3.2.6. Dyrektywa MiFID a umowy dotyczące produktów finansowych wysokiego ryzyka , str. 240

3.2.7. Nowelizacja dyrektywy MiFID. Dyrektywa MiFID II , str. 248

4. Rozważania ogólne. Model powinnego zachowania banku jako kredytodawcy oraz doradcy klienta , str. 250

4.1. Przydatność konstrukcji umowy bankowej , str. 256

4.1.1. Stan piśmiennictwa i jego ocena , str. 256

4.1.2. Konstrukcja umowy ramowej w prawie unijnym , str. 260

4.2. Treść umowy kredytu jako przesłanka obowiązku informacyjnego , str. 260

4.3. Szczególne zastosowania obowiązku informacyjnego banku , str. 264

4.3.1. Kredyt udzielany w celu restrukturyzacji zadłużenia , str. 264

4.3.2. Kredyty udzielane w walucie obcej , str. 266

4.3.3. Obowiązek odmowy udzielenia kredytu ze względu na ochronę interesów klienta , str. 268

4.4. Obowiązek informacyjny banku w odniesieniu do zamierzonego wykorzystania kredytu , str. 270

4.4.1. Uwagi ogólne , str. 270

4.4.2. Zalecenia banku co do wykorzystania kredytu , str. 272

4.4.3. Determinacja wykorzystania kredytu , str. 272

4.4.4. Problematyka ciężaru dowodu , str. 277

4.4.5. Zagadnienie przypisania kredytodawcy skutków zachowania się pośredników , str. 278

4.5. Obowiązki kredytodawcy w związku z ustawowym prawem kredytobiorcy-konsumenta do odstąpienia od umowy , str. 280

4.6. Kredyt udzielany w celu nabycia instrumentów finansowych , str. 284

4.7. Konflikty interesów a obowiązek informacyjny banku , str. 288

4.7.1. Ocena na gruncie umowy kredytu , str. 288

4.7.2. Perspektywa prawa czynności inwestycyjnych , str. 290

Rozdział II
Ochrona informacyjna klienta ubezpieczeniowego , str. 295

1. Potrzeba informacyjna ubezpieczającego , str. 295

2. Ubezpieczenie a inne postaci produktów finansowych , str. 297

3. Stanowisko angielskiego common law. Przydatność kategorii uberrimae fidei , str. 299

4. Wnioski , str. 303

5. Charakter prawny obowiązku ubezpieczyciela , str. 304

6. Formalny model informacyjny w umowie ubezpieczenia , str. 305

6.1. Wprowadzenie , str. 305

6.2. Informacja o świadczeniu ubezpieczeniowym , str. 307

6.3. Umowa ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym , str. 308

6.4. Informacja o ryzyku transakcyjnym - szczególna kategoria prawa ubezpieczeń , str. 309

6.4.1. Treść obowiązku , str. 309

6.4.2. Sankcja naruszenia obowiązku , str. 311

6.5. Ocena stanu ustawowego , str. 312

7. Obowiązek doradczy ubezpieczyciela , str. 312

7.1. Analiza na gruncie dyrektywy 2002/92/WE , str. 312

7.1.1. Obowiązek eksploracyjny pośrednika ubezpieczeniowego , str. 313

7.1.2. Obowiązek doradczy pośrednika ubezpieczeniowego , str. 315

7.1.3. Ocena , str. 316

7.2. Obowiązek doradczy na gruncie implementacji dyrektywy 2002/92/WE , str. 317

7.2.1. Prawo polskie , str. 317

7.2.2. Ustawowy obowiązek doradczy ubezpieczyciela na gruncie ustawy niemieckiej , str. 319

8. Ubezpieczenie jako produkt. Przykłady z orzecznictwa , str. 327

9. Zindywidualizowany model informacyjny w umowie ubezpieczenia - propozycja rozwiązania z perspektywy prawa polskiego , str. 329

9.1. Ubezpieczenia o funkcji odszkodowawczej , str. 332

9.2. Ubezpieczenia o funkcji kapitałowej , str. 333

10. Obowiązki instytucji finansowej jako kontrahenta a status pośredników informacyjnych , str. 335

11. Przydatność idei odpowiedzialności za produkt niebezpieczny w analizie usług finansowych , str. 337

11.1. Prawo unijne i polskie , str. 338

11.2. Stanowisko prawa amerykańskiego - wzmianka , str. 341

11.3. Wnioski , str. 343

11.3.1. Zagadnienie percepcji ryzyka produktu , str. 343

11.3.2. Wada produktu czy niedochowanie standardu zachowania się przez producenta , str. 344

11.3.3. Idea ",wad", umowy w dziedzinie usług finansowych - wybrane przykłady z orzecznictwa , str. 345

11.3.4. Konkluzja politycznoprawna , str. 347

Rozdział III
Ochrona informacyjna poręczyciela , str. 349

1. Specyfika poręczenia jako typu umowy , str. 349

1.1. Wprowadzenie , str. 349

1.2. Poręczenia altruistyczne a komercyjne , str. 350

1.3. Asymetria informacyjna w umowach poręczenia , str. 353

2. Ujęcie informacyjnej ochrony poręczyciela w wybranych systemach prawnych , str. 354

2.1. Stanowisko prawa polskiego , str. 354

2.2. Ochrona informacyjna poręczyciela z perspektywy prawnoporównawczej , str. 357

2.2.1. Prawo angielskie , str. 358

2.2.2. Prawo francuskie , str. 384

2.2.3. Prawo niemieckie , str. 410

2.2.4. Prawo holenderskie , str. 424

2.2.5. Ochrona poręczyciela na gruncie prawa unijnego , str. 431

3. Teoretyczne uzasadnienie obowiązków informacyjno-doradczych wierzyciela wobec poręczyciela , str. 433

3.1. Perspektywa konstytucyjna , str. 433

3.2. Uzasadnienie instytucjonalne , str. 435

3.3. Zagadnienie nieodpłatności poręczenia , str. 436

3.4. Poręczenie a wyzysk i nieważność czynności prawnej , str. 437

3.4.1. Uniwersalizacja ratio legis art. 388 k.c. , str. 441

3.4.2. Przesłanka ",relacji zaufania", na gruncie art. 388 k.c. , str. 443

3.4.3. Ocena na gruncie art. 58 k.c. , str. 445

3.4.4. Określoność nakazu zachowania się adresowanego do wierzyciela , str. 450

3.5. Elementy modelu informacyjnego ochrony poręczyciela , str. 455

3.5.1. Informacja o treści i skutkach umowy poręczenia , str. 455

3.5.2. Obowiązek wierzyciela do nakłonienia poręczyciela, aby zasięgnął niezależnej rady , str. 458

3.5.3. Ocena rozwiązania doradczego , str. 465

3.5.4. Zakres zastosowania modelu doradczego , str. 466

3.5.5. Sankcja naruszenia obowiązku przez wierzyciela , str. 468

3.5.6. Ocena z perspektywy prawa polskiego , str. 470

3.5.7. Ocena modelu kontroli zgodności umowy z zasadami współżycia społecznego , str. 471

3.5.8. Reżym ochronny dla zabezpieczeń rzeczowych , str. 472

Część II
Ochrona informacyjna w systemie instrumentów ochronnych w prawie prywatnym , str. 475

Rozdział IV
Rozważania o generalizacji obowiązków informacyjnych na gruncie systemu ochrony w prawie prywatnym , str. 477

1. Znaczenie dogmatyki prawa umów w formułowaniu kryteriów obowiązków informacyjnych , str. 478

1.1. Figura uberrimae fidei jako kategoria deskryptywna , str. 478

1.2. Przydatność kategorii powiernictwa jako kryterium obowiązków informacyjnych , str. 480

1.2.1. Doniosłość kategorii powiernictwa na gruncie common law , str. 480

1.2.2. Szczegółowe unormowanie obowiązku informacyjnego powiernika , str. 484

1.2.3. Powiernictwo a undue influence , str. 487

1.2.4. Perspektywa piśmiennictwa polskiego , str. 490

1.3. Stypizowany układ interesów stron jako kryterium obowiązku informacyjnego , str. 492

1.4. Relatywizacja kryterium układu interesów , str. 495

1.4.1. Otwartość koncepcji , str. 495

1.4.2. ",Demitologizacja", stadium przedkontraktowego , str. 499

1.4.3. Paradygmatyczna rola umowy sprzedaży w kształtowaniu wzorców argumentacji , str. 502

1.4.4. Wnioski z doktryny niemieckiej , str. 503

1.4.5. Wnioski z doktryny francuskiej , str. 507

1.4.6. Prawo polskie , str. 508

1.4.7. Prawo unijne: dyrektywa 99/44/WE - wzmianka , str. 512

1.5. Przydatność reżimu umowy sprzedaży w dziedzinie usług finansowych , str. 513

1.5.1. Doniosłość instytucji rękojmi , str. 513

1.5.2. Doniosłość przyczynowości braku informacji dla decyzji transakcyjnej , str. 515

1.5.3. Uprzywilejowana pozycja informacyjna sprzedawcy. Caveat emptor , str. 515

1.6. Przedmiot świadczenia stron jako kryterium obowiązków informacyjnych , str. 518

1.7.Losowy charakter umowy jako kryterium obowiązków o charakterze informacyjnym , str. 519

2. Obowiązki informacyjne a system wad oświadczeń woli , str. 521

2.1. Obowiązki informacyjne a błąd , str. 521

2.1.1. Doniosłość obowiązków eksploracyjnych , str. 521

2.1.2. Doniosłość błędu w dziedzinie usług finansowych , str. 528

2.1.3. Przydatność formuły błędu w nowych projektach kodyfikacyjnych , str. 531

2.2. Obowiązki informacyjne a podstęp , str. 532

2.2.1. Wprowadzenie , str. 532

2.2.2. Podstęp jako instytucja ochrony przed deficytem informacyjnym , str. 535

2.2.3. Milczenie jako podstęp , str. 537

2.2.4. Konkluzja , str. 539

2.3. Figura prawna generalnego obowiązku informacyjnego , str. 540

2.3.1. Generalny obowiązek informacyjny jako figura retoryczna , str. 540

2.3.2. Negatywne ujęcie ogólnego obowiązku informacyjnego , str. 542

2.3.3. Krytyczna ocena , str. 544

2.3.4. Obiektywna doniosłość informacji jako przesłanka obowiązku informacyjnego , str. 547

2.3.5. Kryterium dostępu do informacji , str. 550

3. Obowiązek doradczy jako instytucja ogólna prawa umów , str. 556

3.1. Przesłanki obowiązku doradczego , str. 556

3.2. Uzasadnienie obowiązku doradczego , str. 557

3.3. Koszty doradztwa , str. 559

3.4. Ryzyka instytucji doradztwa , str. 560

3.5. Propozycja rozwiązania , str. 560

3.6. Wymóg adekwatności świadczenia umownego jako uzupełnienie obowiązku doradczego , str. 561

4. Instytucja wyzysku i nieważności czynności prawnej jako uzupełnienie ochrony informacyjnej , str. 564

4.1. Wprowadzenie , str. 564

4.2. Uzasadnienie instytucji wyzysku , str. 567

4.3. Przesłanka subiektywna po stronie wyzyskanego , str. 569

4.3.1. Brak doświadczenia na gruncie art. 388 k.c. , str. 569

4.3.2. Wyzysk a lekkomyślność , str. 573

4.4. Przesłanka obiektywna: nieproporcjonalność świadczeń , str. 574

4.5. Doniosłość relacji zaufania na gruncie wyzysku lub nieważności , str. 581

4.6. Niezależna rada udzielona wyzyskanemu jako negatywna przesłanka wyzysku , str. 582

4.7. Nieważność czynności prawnej ze względu na naruszenie obowiązku informacyjnego , str. 584

5. Podział funkcji między judykaturę a legislatywę w statuowaniu instrumentów ochrony informacyjnej , str. 586

Rozdział V
Teoretyczne uzasadnienie instytucji obowiązków informacyjnych , str. 591

1. Autonomia woli jako źródło obowiązków informacyjnych , str. 591

1.1. Autonomia jako odpowiedzialność za własne sprawy (negatywny wymiar autonomii) , str. 593

1.1.1. Negatywny wymiar autonomii a obowiązki informacyjne , str. 593

1.1.2. Negatywny wymiar autonomii a idea odpowiedzialnego udzielania kredytu , str. 596

1.2. Autonomia jako dostępność adekwatnych opcji (pozytywny wymiar autonomii) , str. 598

1.2.1. Ryzyko braku zrozumienia przez klienta konstrukcji produktu , str. 601

1.2.2. Altruizm ze strony instytucji finansowej , str. 602

1.3. Konkluzja , str. 607

2. Obowiązki informacyjne a sprawiedliwość umowna , str. 608

2.1. Sprawiedliwość wyrównawcza a sprawiedliwość rozdzielcza , str. 608

2.2. Jednolite ujęcie sprawiedliwości , str. 612

3. Model normatywny kontrahenta w świetle dorobku nauk behawioralnych , str. 615

3.1. Proces nabywania informacji z perspektywy nauk behawioralnych , str. 615

3.2. Ocena i znaczenie zjawisk behawioralnych dla modelu normatywnego klienta instytucji finansowych , str. 619

Rozdział VI
Odpowiedzialność z tytułu naruszenia obowiązków informacyjnych , str. 624

1. Wykonanie obowiązku informacyjnego , str. 624

2. Postulaty dotyczące sposobu przekazywania informacji. Postulaty ekonomii informacyjnej , str. 626

2.1. Zasada kooperacji , str. 627

2.1.1. Ilość informacji , str. 627

2.1.2. Jakość informacji , str. 630

2.2. Wymóg wskazania alternatywnego zachowania informacyjnego , str. 633

2.2.1. Istnienie alternatywnych zachowań informacyjnych , str. 633

2.2.2. Posłużenie się standardami empirycznymi , str. 635

2.2.3. Zastrzeżenia wobec powyższych propozycji , str. 637

3. Sankcje naruszenia obowiązków informacyjnych w umowach o usługi finansowe , str. 637

3.1. Adekwatność wzruszalności umowy jako sankcji naruszenia obowiązków informacyjnych , str. 637

3.2. Wymóg przyczynowości naruszenia obowiązku informacyjnego dla decyzji kontrahenta , str. 640

3.3. Ustalenie rozmiaru szkody powstałej wskutek naruszenia obowiązku informacyjnego , str. 641

3.3.1. Stanowisko doktryny niemieckiej , str. 642

3.3.2. Stanowisko prawa angielskiego , str. 643

3.3.3. Ocena z perspektywy prawa polskiego , str. 645

3.4. Rozkład ciężaru dowodu w wypadku naruszenia obowiązków informacyjnych , str. 658

3.4.1. Stanowisko orzecznictwa francuskiego , str. 659

3.4.2. Ułatwienia dowodowe na gruncie prawa niemieckiego , str. 661

3.4.3. Stanowisko prawa polskiego , str. 665

3.4.4. Dowód prawdopodobieństwa wystąpienia szkody. Konstrukcja utraconej szansy , str. 673

3.5. Przyczynienie się poszkodowanego , str. 682

3.6. Narażenie drugiej strony na określone ryzyko , str. 685

3.7. Inne wybrane sankcje naruszenia zindywidualizowanych obowiązków informacyjnych , str. 686

3.7.1. Prawo dostosowania umowy jako sankcja naruszenia obowiązków informacyjnych , str. 686

3.7.2. Prawo wypowiedzenia umowy z tytułu naruszenia obowiązków informacyjnych , str. 688

Podsumowanie , str. 691

Bibliografia , str. 695

Duties of disclosure and advice in contracts relating to financial services (Summary) , str. 723

Indeks rzeczowy , str. 725