ebook Od Czeczenii do Somalilandu Wojciech Trojan

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2018

Przedmiotem pracy jest ewolucja idei ochrony uchodźców w ramach urzędu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR). Głównym celem jest zwrócenie uwagi na instytucjonalne problemy pomocy humanitarnej oraz kryzys motywacji pracujących w niej urzędników inspirowanych wartościami prawnymi i ogólnoludzkimi.

Autor szuka odpowiedzi na liczne pytania, m.in.: dlaczego system ochrony i pomocy humanitarnej dla uchodźców nie funkcjonuje zgodnie z założeniami planistów ONZ? Dlaczego ochrona i pomoc dla uchodźców, która z założenia ma być humanitarna, zazwyczaj nie spełnia oczekiwanych standardów? Prowadząc dociekania, Autor porusza tak różnorodne kwestie, jak antropologia prawa i kontrola społeczna, obrzędy i przekonanie o wysokim morale międzynarodowych urzędników służby cywilnej, którzy mają pomagać uchodźcom i otaczać ich opieką.

Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds.. Uchodźców, ustanowiony w 1950 roku w celu sprawowania nadzoru nad zachowaniem przez państwa standardów ustanowionych w międzynarodowych konwencjach, ukazany jest w książce jako rodzaj antropologicznego plemienia, zamkniętej sekty z kręgu cywilizacji McŚwiata. Opisując egzotycznego obcego, Autor koncentruje się na „plemieniu UNHCR”, mającym swój język, sposoby gospodarowania, system kontroli społecznej, wierzenia i obrzędy. Badania etnograficzne prowadzone na Północnym Kaukazie, a następnie w Azji Środkowej, Turcji, Donbasie oraz Rogu Afryki były swoistym rytuałem przejścia dla Autora rozprawy, który z prawnika stał się antropologiem stosującym metodę badawczą autoetnografii w odniesieniu do zjawiska ochrony uchodźców.

******

From Chechnya to Somaliland: The Concept of Refugee Protection in the Context of the Organisational and Legal Culture of the Office of the High Commissioner for Refugees

The evolution of the concept of refugee protection within the office of the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). The aim of the publication is to portray the institutional challenges for humanitarian aid and the motivational crisis of its officials.

Spis treści ebooka Od Czeczenii do Somalilandu

Od autora 9

Rozdział 1. Teoria i metodologia 13
1.1. Wprowadzenie 13
1.2. Przedmiot, cel i założenia rozprawy z
perspektywy antropologicznej ewolucji idei ochrony
uchodźców. Kazus Urzędu Wysokiego Komisarza ds.
Uchodźców 15
1.3. Inspiracje teoretyczne 28
1.4. Etnografia wielomiejscowa i autoetnografia 37
1.5. Stan badań nad kulturą organizacyjną UNHCR-u
44

Rozdział 2. UNHCR w kontekście amerykańskiej kultury prawnej i organizacyjnej 49
2.1. UNHCR w XX wieku: „Maszyna do Drenażu Mózgów”
czy „Ambasada Uchodźców”? 49
2.2. Od indywidualizmu do kolektywizmu w podejściu
UNHCR-u do uchodźców 60
2.3. Budowanie relacji pomiędzy jednostką a UNHCR-
em poprzez proces „rekrutacji talentów” – rytuały
humanitariuszy 71
2.4. Dyktatura sprawozdawczości: kreatywna
rachunkowość uchodźcza w UNHCR-ze 81
2.5. Wewnętrzne rytuały organizacyjne UNHCR-u w
XXI wieku – architektura amerykańskiego
Panoptykonu 86
2.6. Kodeks zachowania korporacyjnego 92
2.7. W poszukiwaniu paradygmatu podejścia do
przymusowej migracji: humanitaryzm czy solidaryzm
jako narzędzie ochrony międzynarodowej 98
2.8. Podsumowanie 107

Rozdział 3. Północny Kaukaz – jurydyka „żywego prawa” w Rosji 115
3.1. Wstęp 115
3.2. Czynniki decydujące o postawach wobec
migracji z Północnego Kaukazu 121
3.3. „Odpowiedzialne wejście i wyjście” –
kaukaskie operacje gabinetowe UNHCR-u 126
3.4. Ogólna charakterystyka warunków pobytu i
pracy UNHCR-u na Północnym Kaukazie 138
3.5. Postawy wzajemne pracowników lokalnych
UNHCR-u 146
3.6. Niebezpieczeństwa wiedzy o kraju pochodzenia
a technologia budowania siatki wpływu na Północnym
Kaukazie 152
3.7. Postawy organów władzy republik wobec UNHCR-u
i jego partnerów 158
3.8. Adat i UNHCR na Północnym Kaukazie 162
3.9. Podsumowanie 171

Rozdział 4. Tadżykistan – pomiędzy basmaczami i aparatczykami 174
4.1. Wstęp 174
4.2. Uchodźcy wewnętrzni i uchodźcy z Afganistanu
w Tadżykistanie 183
4.3. Oficer ds. ochrony decyduje o życiu lub
śmierci uchodźcy 189
4.4. Rutynowe sprawy azylowe UNHCR-u w Duszanbe
200
4.5. Tadżycy na granicy Polski – próba
skonstruowania profilu „idealnego” uchodźcy.
Liminalność przejścia w stan ochrony w „świecie
nasyconym mediami” 204
4.6. Bezpaństwowcy w Tadżykistanie – próba
lobbingu legislacyjnego w przestrzeni pola norm
kulturowych 208
4.7. Podsumowanie 211

Rozdział 5. Interwencja humanitarna na Ukrainie 215
5.1. Wstęp 215
5.2. Czynniki decydujące o mojej misji w Mariupolu
i Siewierodoniecku 218
5.3. Gabinetowe operacje UNHCR-u na rzecz
uchodźców wewnętrznych na Ukrainie: trudności w
rozumieniu pojęcia „pomocy humanitarnej” na
Ukrainie po wypadkach na kijowskim Majdanie 221
5.4. Ogólna charakterystyka sytuacji humanitarnej
w Mariupolu i na Ługańszczynie od września 2014 do
marca 2015 roku 229
5.5. Postawy wzajemne pracowników lokalnych 235
5.6. Metodologia pracy UNHCR-u na Donbasie 242
5.7. Postawy władz ukraińskich i separatystów
wobec pomocy humanitarnej ONZ 245
5.8. UNHCR i pomoc prawna dla uchodźców
wewnętrznych 250
5.9. Podsumowanie 255

6. Kazus Somalilandu – tradycja klanowa przeciwko wizji neokolonizacji przez Narody Zjednoczone 259
6.1. Wstęp 259
6.2. Kto jest kim w Somalilandzie: „uchodźca” –
uchodźca wewnętrzny” 271
6.3. System recepcyjny dla uchodźców zewnętrznych
i wewnętrznych 277
6.4. Życie powszednie uchodźców w Hargejsie na
podstawie ich skarg do UNHCR-u 284
6.5. „Pokojowe współistnienie” jako metoda
budowania przez UNHCR wielokulturowego modelu
„ochrony” uchodźców w Somalilandzie. Opozycja
wobec tradycyjnych systemów rozwiązywania sporów i
konfliktów 295
6.6. Bezpaństwowcy w Somalilandzie 299
6.7. Podsumowanie 303

Rozdział 7. Turcja – przewrót w systemie światowej ochrony uchodźców w XXI wieku 307
7.1. Wstęp 307
7.2. „Humanitaryzm musi się opłacać” i inne
tureckie ograniczenia w ochronie uchodźców 308
7.3. Ogólna charakterystyka warunków pobytu
uciekinierów wojennych i uchodźców w Turcji 318
7.4. Władza „patrona” i wzajemne postawy
pracowników lokalnych UNHCR-u 321
7.5. Postawy władz tureckich wobec pomocy
humanitarnej i działań UNHCR-u 326
7.6. Czy Turcja jest bezpiecznym krajem trzecim?
330
7.7. Podsumowanie 334

Rozdział 8. Zakończenie 339
8.1. UNHCR i dążenie do władzy 342
8.2. Narzędzia globalnej misji: cyberhumanitaryzm
dla zarządzania masowym napływem ludności 348
8.3. Mit ucieczki od Panoptykonu do rzeczywistego
świata uchodźców na peryferie systemu 352
8.4. Wiedza tajemna Wysokiego Komisarza i
autoetnografia 355

Bibliografia 357
Wybrane źródła internetowe 370
Abstract 373
Aneksy 376
Słownik angielsko-polski wybranych terminów języka zawodowego UNHCR-u 376
Fotografie 383
Ilustracje 405
Indeks nazwisk 409
Indeks instytucji 415