ebook Od ius vendendi do emancipatio Jerzy Krzynówek

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2012

W książce omówiono powstanie emancipatio – podstawowego sposobu zgaśnięcia władzy rzymskiego pater familias nad dziećmi, w szczególności nad synami. Była ona dziełem jurysprudencji pontyfikalnej, interpretującej normę ustawy XII tablic (4.2), która przewidywała zgaśnięcie władzy ojcowskiej w przypadku trzykrotnej "sprzedaży" syna.
Autor poddaje krytyce dotychczas dominujące w literaturze przedmiotu teorie, zwłaszcza tezę, że celem ustawy było zapobieganie "nadużyciu" władzy ojcowskiej. Rozwija i uzasadnia hipotezę, że zasadniczym powodem powstania normy ustawowej było uniknięcie drastycznych konsekwencji zgaśnięcia władzy ojcowskiej na skutek dokonanej "sprzedaży".
Podbój etruskiego miasta Wejów otworzył nowe możliwości gospodarcze usamodzielniania synów na rozdzielanej osadnikom ziemi. W tym kontekście pontyfikowie dokonali interpretacji przeciwnej do pierwotnej funkcji normy 4.2 i przez serię powtarzających się "sprzedaży" oraz uwolnień skonstruowali złożoną czynność uwalniania spod władzy ojcowskiej.

Powstanie emancipatio miało ogromny wpływ na kształtowanie się takich pojęć, jak kognacja, przysposobienie czy dziedziczenie pretorskie. Sprawiło też, że relacje prawne w rzymskiej rodzinie okresu klasycznego stały się bardziej złożone, czego świadectwem jest ogromna liczba tekstów zawartych w Digestach, w których wzmiankuje się o emancipatio jako elemencie rozpatrywanego stanu faktycznego.

Spis treści ebooka Od ius vendendi do emancipatio

Wykaz skrótów 9
Wprowadzenie 11

Rozdział I. Rzymskafamilia w okresie archaicznym 17

Rozdział II.Patria potestas w okresie archaicznym 24

Rola i kompetencjepater familias 24
Ius vendendi u Dionizjusza z Halikarnasu 30

Rozdział III. Poglądy na funkcje normy zawartej w tab. 4.2 ustawy XII tablic 39

Nadużycie władzy ojcowskiej jako przyczyna jej ograniczenia 39
Podsumowanie 57
Wydanie noksalne a początkiemancipatio 61
Podsumowanie 83

Rozdział IV. Problem kontynuacji rzymskiejfamilia. Rola patria potestas 85

Znaczeniepatria potestas 85
Continuatio dominii – rolafilius w rzymskiej rodzinie agnacyjnej 90

Rozdział V. Syn oddanyin mancipio wśród dziedziców domowych 103

Sui heredes, którzy w chwili śmierci spadkodawcy nie znajdowali się podpatria potestas 103
Ruptura testamenti na skutek powrotu syna pod władzę ojca 113

Rozdział VI. Emancipatio – forma i skutki w okresie klasycznym 117

Terminologia i sposoby zgaśnięciapatria potestas w Instytucjach Gaiusa 117
Causa mancipii a trwaniepatria potestas 120
Remancipatio patri amanumissio 154

Rozdział VII. Interpretacja tab. 4.2 ustawy XII tablic 171

Rekonstrukcja tekstu i stan jego zachowania 171
Si pater filium 173
Ter venum duit 177
Filius a patre liber esto 186
Wnioski 188

Rozdział VIII. Społeczne przyczyny powstania emancipatio 189

Zakończenie 197
Wykaz literatury 207
Indeks źródeł 223
Summary 229