ebook Odmienne czy zwyczajne? Joanna Mizielińska

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2017

Publikacja jest wynikiem trzyletniego projektu badawczego zatytułowanego „Rodziny z wyboru w Polsce” dotyczącego życia rodzin nieheteroseksualnych. Sam termin „rodziny z wyboru” służy do nazwania różnorodności nieheteronormatywnych form związków intymnych i jest próbą upowszechnienia używanej na Zachodzie terminologii w odniesieniu do rodzin osób nieheteroseksualnych.
Jednym z podstawowych celów publikacji jest pokazanie złożoności i różnorodności konfiguracji rodzinnych i intymnych tworzonych przez osoby nieheteroseksualne oraz zrozumienie wyzwań, z którymi zmagają się w codziennym życiu. Zamiast z góry zakładać, jak żyją osoby nieheteroseksualne i uznawać, że nie tworzą one rodzin – co stanowi dominującą tendencję w większości polskich badań opinii publicznej i w wielu publikacjach polskiej socjologii rodziny. Autorka stara się zgłębić, jak osoby LGBT definiują swoje rodziny, w jaki sposób je tworzą i nadają znaczenie poprzez swoje codzienne aktywności oraz czego sami potrzebują i w jaki sposób chcieliby być społecznie i prawnie rozpoznani. To podejście teoretyczno-metodologiczne wpisuje się w nurt „nowych studiów nad rodziną” (New Family Studies) postulujących odrzucenie tradycyjnego pojęcia „rodziny” jako ideologicznie obciążonego. Nowe studia nad rodziną wzywają do kompleksowego rozumienia rodziny oraz podkreślają znaczenie rzeczywistych i codziennych praktyk dla dynamicznych przemian życia rodzinnego. Dzięki rozpoznaniu konfiguracji rodzinnych, które były dotychczas niewidzialne dla socjologii rodziny lub uznawane za odstępstwo od normy, zyskujemy nowe spojrzenie na rzeczywistość społeczną.
Autorka przygląda się, jak wygląda życie codzienne rodzinne osób nieheteroseksualnych w różnych jego obszarach (intymność, rodzicielstwo, jawność i dyskryminacja, relacje rodzinne i sieci wsparcia, trajektorie życiowe, etc.), jakie praktyki rodzinne są istotne dla poszczególnych obszarów, jakie strategie prezentowania własnej rodzinności w nich dominują. Ten dynamiczny, kontekstualny, wielowymiarowy obraz rodziny pozwala zupełnie inaczej niż w dotychczasowych debatach odpowiedzieć na pytanie, czy rodziny nieheteroseksualne są podobne do rodzin heteroseksualnych (paradygmat asymilacji) czy są od nich odmienne (paradygmat różnicy, subwersji).
Książka Joanny Mizielińskiej może być ważnym głosem w debacie publicznej na temat związków partnerskich i sytuacji osób nieheteroseksualnych w Polsce. 53 wywiady biograficzne oraz badanie etnograficzne, którego materiał składał się z 129 wywiadów z parami i indywidualnych, około 651 notatek obserwacyjnych, ponad stu fotografii, 41 map rodziny, 21 map, gdzie zaznaczono miejsca ważne dla rodzin i 21 raportów etnograficznych – to potężny materiał badawczy i cenne źródło informacji dla wszystkich, którzy gotowi są zweryfikować obiegowe opnie na temat życia osób niehetroseksualnych w Polsce.

Spis treści ebooka Odmienne czy zwyczajne?

Podziękowania 11

Wstęp 13

1. Paradygmat teoretyczno-badawczy 19
Rodzina zmienną jest, czyli krótko o przemianach (definicji) rodziny 19
Krytyka koncepcji detradycjonalizacji i indywidualizacji 23
Obecne spory: takie same czy różne? 32
Poza fałszywą dychotomią 37
Istotne koncepcje 43

2. Metodologia 61
Wstęp i ogólne założenia badania 61
Wywiady biograficzne 63
Indywidualne wywiady z dwiema osobami tworzącymi parę 64
Etapy analizy 65
Badanie etnograficzne 68
Zastosowana metodologia obserwacji uczestniczącej 69
Metodologia wywiadów pogłębionych zastosowana w badaniu etnograficznym 70
Metody zastosowane do badania dzieci 76
Etapy analizy 79
Charakterystyka próby 82
Społeczno-demograficzna charakterystyka próby w wywiadach biograficznych 82
Społeczno-demograficzna charakterystyka próby w badaniu etnograficznym 84
Kwestie etyczne 85
Najważniejsze dylematy 86
Zaangażowany wymiar opowiadania o życiu w związkach LGBT 87

3. Bieg życia 91
Krytyka koncepcji cykli życia 91
Badania biegu życia par nieheteroseksualnych 92
Polskie badania 94
Faza formatywna i konteksty wejść w związki 94
Pierwsze spotkania w doświadczeniach dwóch generacji 95
Od „przyjaciela” do „kochanka” i odwrotnie: ścieżki wejść w nieheteroseksualne związki 97
Pierwszy etap związku na tle biegu życia 101
Faza stabilizacji. Wielość ścieżek i wymiarów stabilizacji 114
Wspólne zamieszkanie jako praktykowanie rodziny 114
Mieszkanie z rodziną pochodzenia 123
Regulowanie własności jako formalna proklamacja rodziny 125
Formalizacja związku jako taktyka zdobycia uznania 128
Realizacja planów prokreacyjnych przez pary jednopłciowe 133
Migracja w poszukiwaniu bezpiecznej przestrzeni 137
Podsumowanie 140

4. Definicje rodziny 145
Od rodziny pochodzenia do rodziny z wyboru: przegląd badań 145
Polskie badania 148
Definicje rodziny 149
Tradycyjne definiowanie rodziny 150
Otwarte definiowanie rodziny – „rodziny wbrew wszystkiemu” 155
Praktykowanie rodziny 161
„Szara strefa” rodziny 169
Rodzinne nazewnictwo 190
Spory i sprzeczności 195
Podsumowanie 198

5. Organizacja życia codziennego 203
Przegląd badań na temat organizacji życia codziennego 203
Polskie badania 207
Podział obowiązków domowych 208
Wspólnie, zawsze wspólnie – model partnerski 211
Nie ma wspólnych. Są tylko moje: model tradycyjny 215
Podział genderowy? 218
Podział obowiązków w rodzinach z dziećmi: od symetrii do asymetrii i z powrotem 221
Konflikty o podział obowiązków domowych 225
Kwestie finansowe 230
Wspólny budżet 232
Oddzielny budżet 237
Kontrola wydatków 238
Podsumowanie 241

6. Relacje z rodziną pochodzenia 245
Przegląd badań na temat relacji z rodziną pochodzenia 245
Polskie badania 250
Brzemię rodziny 250
Lepkość relacji 255
Jawność związku wobec rodziny i uznanie za rodzinę 257
Rodzinna homofobia i odrzucenie 258
Przezroczysta i rodzinna szafa 260
Przemilczanie, domyślanie się i strategiczne zaniechanie 263
Rodzinna przemoc 266
Zmiany w czasie: od odrzucenia po umiarkowaną akceptację i uznanie 268
Uroczystości rodzinne i święta 271
Rodzinne nazewnictwo 275
Im bardziej mogliśmy być tą rodziną, tym bardziej się nią czuliśmy – doświadczenie uznania 278
Wzajemne zależności i praktyki rodzinne 280
Wsparcie (dla) rodziny 283
Rodzinni sojusznicy 286
Akty troski i opieki wobec rodziny pochodzenia 288
Rodzinność i praca nad pokrewieństwem 292
Podsumowanie 295

7. Rodzicielstwo 299
Badania na temat rodzicielstwa gejów i lesbijek 299
Badania polskie 301
Porównywanie przypadków – uzasadnienie 304
Rodzicielstwo jako „nieudany wspólny projekt”: praktyki rodzicielskie w rodzinach Klary i Kazimiery oraz Manueli i Kingi 305
Krótka charakterystyka rodzin 305
Wizja rodziny i tożsamość rodzicielska 307
Rola matki społecznej 313
Strategie (nie)jawności 316
Rodzicielstwo quasi-wspólne: praktyki rodzicielskie w rodzinach Ireny i Dominiki oraz Marzeny i Bożeny 319
Krótka charakterystyka rodzin 319
Wizja rodziny i tożsamość rodzicielska 321
Praktyki wychowawcze 327
Strategie (nie)jawności 330
Relacje ze znaczącymi innymi 334
Perspektywa dzieci 336
Rodzicielstwo jako wspólny projekt: praktyki rodzicielskie w rodzinach Poli i Marty oraz Ali i Eli 340
Krótka charakterystyka rodzin 340
Proces planowania dziecka i bycie w ciąży 341
Strategie nazywania 344
Tożsamość rodzicielska i wizja rodziny 346
Relacje ze znaczącymi innymi 349
Praktyki wychowawcze 351
Strategie (nie)jawności 352
Podsumowanie 355
Macierzyństwo: razem/osobno? 355
Matka społeczna jako ojciec? 358
Jakość rodzicielstwa, dobro dziecka i dyskurs normalizacyjny 361
Koncepcje rodziny 364
(Nie)jawność, czyli być albo nie być? 366
Dzieci i ich wizja rodziny 368
Queerowanie macierzyństwa? 370

Zakończenie 373
Inne i podobne, różne i zwyczajne, czyli po prostu rodziny 373
No my się nie mieścimy w tych kategoriach tradycyjnej polskiej rodziny – różnica w opowieściach o rodzinie 377
Tak naprawdę jesteśmy tacy sami. W swojej codzienności – strategiczna asymilacja 380
Taktyka jest sztuką słabego 386

Definicje pojęć 389
Bibliografia 391
Indeks nazwisk 412