ebook Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939 - 1945 Andrzej Wrzyszcz

Wydawca: UMCS

Rok wydania: 2008

W niniejszej pracy autor szeroko omówił problematykę okupacyjnego sądownictwa niemieckiego w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945. Zajął się nie tylko strukturami sądów, prokuratur, adwokatury, notariatu, ale także organizacją administracji resortu sprawiedliwości. Wiele uwagi poświecił przepisom prawnym obowiązującym w GG (było to zarówno prawo polskie, jak i przepisy wydawane przez władze niemieckie).

Spis treści ebooka Okupacyjne sądownictwo niemieckie w Generalnym Gubernatorstwie 1939 - 1945

Wykaz skrótów 11
Wstęp 13

1. Obszar badawczy i cele pracy 13
2. Literatura i baza źródłowa 20
2.1. Literatura 20
2.2. Źródła 26
3. Konstrukcja pracy 33

Rozdział I. Model sądownictwa okupacyjnego w Generalnym Gubernatorstwie . . 36
1. Sądownictwo niemieckie na zajętych ziemiach polskich w okresie zarządu wojskowego (1 IX - 25 X 1939 r.) 36
1.1. Sądy wojskowe 36
1.2. Sądownictwo policyjne 41
1.3. Sądy specjalne 43
2. Utworzenie systemu sądownictwa okupacyjnego wGG 59
2.1. Uwagi wprowadzające 59
2.2. Sądy policyjne w GG 65
2.2.1. Jednolite policyjne sądy doraźne w GG 65
2.2.2. Sądy SS i policji 75
2.3. Niemieckie sądy wojskowe 78
2.4. Organy podległe resortowi sprawiedliwości GG 81
2.4.1. Tworzenie administracji sprawiedliwości 81
2.4.2. Struktura sądów specjalnych i prokuratury 83
2.4.3. Struktura sądów niemieckich i wyższych sądów niemieckich 92
2.4.4. Organizacja sądownictwa polskiego (nieniemieckiego) 101
2.5. Adwokatura i notariat 115

Rozdział II. Niemieckie sądownictwo karne w Generalnym Gubernatorstwie . . .130
1. Kompetencje sądów specjalnych i prokuratury 130
1.1. Podstawy ogólne 130
1.2. Stała właściwość rzeczowa sądów specjalnych 134
1.3. Przestępstwa ścigane przy udziale organów administracji 138
1.4. Sprawy przejmowane z postępowania karno-administracyjnego 142
1.5. Sprawy przejmowane od sądownictwa doraźnego 146
2. Właściwość sądów niemieckich i wyższych sądów niemieckich w sprawach karnych 148
3. Zasady stosowania pomocy prawnej w sprawach karnych 152
3.1. Pomoc prawna między organami resortu sprawiedliwości GG a Rzeszą i sądownictwem niemieckim w Protektoracie Czech i Moraw 152
3.2. Inne formy pomocy prawnej w sprawach karnych 156
3.3. Zmiana zasad funkcjonowania rejestrów skazanych 157
4. Zasady i przebieg postępowania przed sądami w niemieckim sądownictwie karnym . 159
4.1. Uwagi wprowadzające 159
4.2. Uregulowanie podstawowych zasad procedury karnej w GG w pierwszych miesiącach okupacji 160
4.3. „Prawo powielaczowe" tworzone przez organy administracji sprawiedliwości wGG 164
4.4. „Uproszczenie" i zaostrzenie procedury karnej w sądownictwie niemieckim w ostatnich latach okupacji 177
5. Wybrane aspekty funkcjonowania niemieckiego sądownictwa karnego w GG . . 184
5.1. Funkcjonowanie niemieckiego sądownictwa karnego w relacjach administracji okupacyjnej 184
5.1.1. Relacje Wydziału Sprawiedliwości w Urzędzie Generalnego Gubernatora . 184
5.1.2. Sprawozdania z dystryktu radomskiego 185
5.1.3. Dane z dystryktu krakowskiego 190
5.1.4. Sprawozdania z dystryktu warszawskiego 190
5.2. Ocena funkcjonowania niemieckiego sądownictwa karnego w konspiracyjnych publikacjach Polskiego Państwa Podziemnego 194
5.3. Praktyka funkcjonowania niemieckiego sądownictwa karnego w świetle współczesnych badań history cznoprawnych 195
6. Prawo łaski wGG 204
6.1. Zasady stosowania prawa łaski w latach 1939-1941 204
6.2. Zmiany w procedurze stosowania prawa łaski w latach 1941-1942 . . . . 209
6.3. Wybrane aspekty praktyki stosowania prawa łaski w GG 212

Rozdział III. Niemieckie sądownictwo cywilne w Generalnym Gubernatorstwie . .217
1. Właściwość sądów niemieckich i wyższych sądów niemieckich w sprawach cywilnych 217
1.1. Uregulowanie podstaw właściwości sądownictwa niemieckiego w sprawach cywilnych 217
1.2. Zmiany zakresu właściwości w trakcie okupacji 220
1.2.1. Problemy z ustalaniem właściwości osobowej 220
1.2.2. Sprawy małżeńskie i rodzinne 226
1.2.3. Sprawy rejestrowe i hipoteczne (obrót nieruchomościami) 231
1.2.4. Inne przykłady rozszerzania właściwości sądownictwa niemieckiego . . . 236
1.2.5. Ograniczenie właściwości rzeczowej sądownictwa niemieckiego w 1943 roku 240
2. Zasady stosowania pomocy prawnej w sprawach cywilnych 240
2.1. Pomoc prawna w sprawach cywilnych między Rzeszą i sądownictwem niemieckim w Protektoracie Czech i Moraw 240
2.2. Pomoc prawna w sprawach cywilnych w relacjach międzypaństwowych . . . 243
2.3. Zasady stosowania pomocy prawnej w sprawach cywilnych między organami resortu sprawiedliwości GG a obszarami okupowanymi przez III Rzeszę w Europie Środkowej i Wschodniej 244
2.4. Pomoc prawna w sprawach cywilnych w praktyce funkcjonowania sądownictwa niemieckiego wGG 246
3. Zasady i przebieg postępowania przed sądami w obrębie niemieckiego sądownictwa cywilnego 247
3.1. Uregulowanie podstawowych zasad procedury cywilnej w GG w pierwszych miesiącach okupacji 247
3.2. Rozbudowa przepisów proceduralnych w latach 1940-1942 248
3.3. Rola organów administracji sprawiedliwości i sądów w ujednolicaniu zasad postępowania w sprawach cywilnych 252
3.4. Uproszczenie przepisów proceduralnych w niemieckim sądownictwie cywilnym w ostatnich latach okupacji 254
4. Wybrane aspekty praktyki funkcjonowania niemieckiego sądownictwa cywilnego . 256
4.1. Funkcjonowanie niemieckiego sądownictwa cywilnego w relacjach administracji okupacyjnej 256
4.1.1. Sprawozdania z dystryktu radomskiego 256
4.1.2. Relacje z dystryktu warszawskiego 258
4.2. Praktyka funkcjonowania niemieckiego sądownictwa cywilnego w świetle współczesnych badań historycznoprawnych 261

Rozdział IV. Administracja resortu sprawiedliwości w Generalnym Gubernatorstwie 268
1. Uwagi wprowadzające 268
2. Polityka kadrowa i stan zatrudnienia w resorcie sprawiedliwości GG 271
2.1. Podstawy prawne polityki personalnej w resorcie sprawiedliwości 271
2.2. Rekrutacja kadry i stan zatrudnienia w resorcie sprawiedliwości 273
3. Administracja centralna resortu sprawiedliwości GG 281
3.1. Organizacja, struktura wewnętrzna i obsada kadrowa Wydziału Sprawiedliwości w Urzędzie Generalnego Gubernatora (Głównego Wydziału Sprawiedliwości w Rządzie GG) 281
3.1.1. Wydział Sprawiedliwości w Urzędzie Generalnego Gubernatora . . . . 281
3.1.2. Organizacja i obsada kadrowa Głównego Wydziału Sprawiedliwości . . . 284
3.1.3. Charakterystyka personalna urzędników Głównego Wydziału Sprawiedliwości 289
3.2. Zakres kompetencji kierownika resortu sprawiedliwości 292
3.2.1 Wydawanie przepisów wykonawczych 292
3.2.2. Bezpośrednia zwierzchność nad organami należącymi do resortu sprawiedliwości (wytyczne, okólniki, narady) 295
3.2.3. Koordynowanie kontaktów z podmiotami usytuowanymi poza resortem sprawiedliwości 297
4. Administracja lokalna resortu sprawiedliwości GG 304
4.1. Uwagi wstępne 304
4.2. Organizacja i obsada kadrowa wydziałów sprawiedliwości w dystryktach . . . 305
4.2.1. Dystrykt radomski 305
4.2.2. Dystrykt warszawski 308
4.2.3. Dystrykt lubelski 308
4.2.4. Dystrykt krakowski 310
4.2.5. Dystrykt Galicja 312
4.3. Praktyka funkcjonowania lokalnej administracji resortu sprawiedliwości . . . 314
5. Bezpośrednia zwierzchność gubernatora generalnego nad resortem sprawiedliwości GG 322
6. Zwierzchność szefów dystryktów nad organami resortu sprawiedliwości GG . . 325
7. Kompetencje administracyjne kierowników organów resortu sprawiedliwości GG . 326
8. Inne kompetencje resortu sprawiedliwości GG 332
8.1. Urząd Patentowy 332
8.2. Komisarz do spraw majątku wrogich państw 337
8.3. Nadzór resortu sprawiedliwości nad więziennictwem 338

Rozdział V. Prawo stosowane w sądownictwie niemieckim w Generalnym Gubernatorstwie 341
1. Podstawy ogólne systemu prawa obowiązującego wGG 341
1.1. Zakres mocy obowiązującej polskiego prawa przedwojennego 341
1.2. Kompetencje ustawodawcze organów Rzeszy w stosunku do G G 344
2. System stanowienia prawa w GG 349
2.1. Podmioty stanowiące prawo wGG 349
2.2. Wydział Ustawodawstwa (Urząd Ustawodawczy) 351
2.3. Urzędowe publikatory 357
2.4. Cechy charakterystyczne systemu prawa wprowadzonego przez okupantów w GG 362
2.4.1. Zakres ilościowy ustawodawstwa okupacyjnego w GG 362
2.4.2. Zakres merytoryczny ustawodawstwa okupacyjnego w GG 363
2.4.3. Rasistowskie ustawodawstwo dla ludności żydowskiej 365
2.4.4. Odrębności ustawodawcze dla dystryktu Galicja 369
3. Przepisy prawne stosowane w orzecznictwie sądownictwa niemieckiego w GG . .373
3.1. Uwagi wstępne 373
3.2. Prawo karne materialne stosowane w sądownictwie niemieckim w GG . . .376
3.3. Prawo cywilne materialne stosowane w sądownictwie niemieckim w GG . .380
3.4. Podsumowanie 380
Uwagi końcowe 388

Wykaz źródeł i literatury 409
1. Źródła 409
1.1. Źródła archiwalne 409
1.2. Źródła drukowane 411
2. Literatura 412

Wykaz tabel i dokumentów źródłowych 420
Spis tabel 420
Spis dokumentów źródłowych 421
Indeks nazwisk 422