ebook Operacja TPAJAX Zamach stanu w Iranie (1953) Monika Stachoń

19 sierpnia 1953 roku w wyniku przewrotu politycznego w Iranie obalony został rząd Mohammada Mosaddegha. Zamach stanu był wspólną, brytyjsko-amerykańską tajną operacją wywiadowczą o kryptonimie „TPAJAX”, zaplanowaną i wykonaną przy udziale grupy irańskich rojalistów. Wydarzenie to przekreśliło szansę na demokratyzację i liberalizację państwa oraz zdeterminowało jego stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią, ale także z innymi państwami na arenie międzynarodowej. Operacja stanowi punkt zwrotny w historii Iranu i jest uznawana za jedno ze źródeł obecnych napięć między Teheranem a Waszyngtonem

Niniejsza książka przedstawia wyniki analizy zamachu stanu z 1953 roku, w tym jego uwarunkowań, głównych aktorów oraz skutków. Odpowiada również na pytania kluczowe dla zrozumienia zaangażowania służb wywiadowczych w politykę obcego państwa, dotyczące odpowiedniego kontekstu społeczno-politycznego, planowania tajnych operacji i ich konsekwencji.

Kluczową rolę w zaplanowaniu i przeprowadzeniu przewrotu odegrała Centralna Agencja Wywiadowcza (Central Intelligence Agency, CIA), która dokonała tego przy udziale brytyjskiej służby wywiadowczej (Secret Intelligence Service, SIS, MI6). Opisywana tajna operacja wynikała z interesów narodowych Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, a jej główną determinantę stanowiła realizacja celów strategicznych tych państw w regionie Bliskiego Wschodu. Motywem podjęcia działalności z użyciem niejawnych środków i metod było dążenie do utrzymania wpływów politycznych w Iranie bez ujawniania swego zaangażowania.