ebook Opieka i pomoc społeczna Dariusz Zalewski

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2005

Załamanie się systemu "realnego socjalizmu" sprawiło, że Polska, podobnie jak wiele innych krajów postkomunistycznych, stanęła przed koniecznością dokonania gruntownej reformy systemu polityczno-gospodarczego. Wielorakie negatywne skutki wprowadzanych zmian, w tym szczególnie wzrost ubóstwa oraz poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego, wymagały odpowiedniej reakcji ze strony państwa tak, aby dostosować instytucje ochrony socjalnej do nowych warunków społeczno-gospodarczych. W pierwszej kolejności zreformowano system opieki (pomocy) społecznej, uwzględniając przede wszystkim nowe realia rynku pracy. Zmiany, jakie nastąpiły w tym zakresie, były podstawą do formułowania przez wielu badaczy opinii, nazbyt optymistycznych zdaniem autora książki, że oto wreszcie doczekaliśmy się nowoczesnej instytucji pomocy społecznej, która zastąpiła anachroniczną opiekę społeczną z czasów PRL.

Opieka i pomoc społeczna. Dynamika instytucji jest książką, w której autor pokazuje zarówno zakres dokonanych zmian w opiece i pomocy społecznej, jak również i istotne uwarunkowania ich przeprowadzenia. W tym celu, odwołując się do podstawowych założeń modelu analizy instytucjonalnej, a w szczególności jednej z jego wersji, znanej jako historyczny instytucjonalizm, analizuje zmiany na różnych poziomach instytucjonalizacji życia zbiorowego i w różnych okresach historycznego rozwoju państwa polskiego. Wprawdzie książka jest poświęcona tylko jednej instytucji państwa opiekuńczego, to jednak jej konkluzje wydają się być dużo bardziej uniwersalne, gdyż można je odnieść do jakiejkolwiek zmiany instytucjonalnej. Uświadomienie złożoności procesu zmiany instytucjonalnej powinno w jakimś zakresie uchronić nas nie tylko przed nazbyt powierzchownymi opiniami o skutkach działań reformatorskich, ale także, a może przede wszystkim, przed zbyt pochopnymi decyzjami, których rezultaty zazwyczaj są znacznie mniej pewne, niż zapewniają reformatorzy.

Spis treści ebooka Opieka i pomoc społeczna

Wstęp 7

Rozdział I. Instytucje opieki i pomocy społecznej - ogólny model analizy 13

1. Zakres analizy 13
2. Wybór modelu analizy - instytucjonalizm 15
2.1. „Instytucjonalne" rozumienie instytucji 19
2.2. „Instytucjonalne" traktowanie zjawisk życia społecznego 25
2.3. Instytucjonalny kontekst zjawisk społecznych 26
2.4. Interdyscyplinarność instytucjonalizmu 30

Rozdział II. Od instytucji opieki do pomocy społecznej. Kwestia pojęć czy realiów? 31

1. Uwagi wstępne 31
2. Opieka czy pomoc społeczna - kłopoty terminologii 32
3. „Słownikowe" i „ustawowe" definicje opieki i pomocy społecznej 42
4. Typ idealny opieki i pomocy społecznej 47

Rozdział III. W przededniu niepodległości. Działalność socjalna na terenach zaborów 51

1. Zabór rosyjski 52
2. Zabór pruski 55
3. Zabór austriacki 57

Rozdział IV. Opieka i pomoc społeczna w II Rzeczypospolitej 60

1. Uwagi wstępne 60
2. Gorzki smak niepodległości - opieka i pomoc społeczna jako działalność ratownicza 63
3. Tworzenie zasad ustroju socjalnego państwa 65
4. Obowiązkowość i powszechność świadczeń w świetle ustawy o opiece społecznej 70
5. Realizacja i kontrola opieki i pomocy społecznej 72
6. „Uspołecznienie" i „ulokalnienie" opieki i pomocy społecznej 81
7. Represja i profesjonalizacja działań w opiece i pomocy społecznej 88
8. Opieka i pomoc społeczna a system ubezpieczeń społecznych w II Rzeczypospolitej 92
9. Podsumowanie 99

Rozdział V. Opieka i pomoc społeczna w okresie PRL 104

1. Uwagi wstępne 104
2. Tworzenie nowego porządku społecznego. Opieka i pomoc społeczna w służbie idei socjalizmu 106
3. „Rehabilitacja" opieki i pomocy społecznej po 1956 r 115
4. Opieka i pomoc społeczna jako część systemu ochrony zdrowia 120
5. Opieka i pomoc społeczna a rozwój ubezpieczeń społecznych w PRL 126
6. Działalność socjalna zakładów pracy w PRL 131
7. Podsumowanie 133

Rozdział VI. Powrót do „korzeni": lokalna opieka i pomoc społeczna w otoczeniu rynkowym 138

1. Uwagi wstępne 138
2. „Świat założeń": nowa ustawa o pomocy społecznej z 1990 r 141
3. Decentralizacja funkcji społecznych państwa: powiatowe centra pomocy rodzinie 149
4. „Świat realiów": opieka i pomoc społeczna w świetle danych statystycznych i badań empirycznych 157
5. Opieka i pomoc społeczna w środowisku lokalnym - nadzieje i rozczarowania 167
6. Podsumowanie 181

Zakończenie 184

Bibliografia 191
Akty prawne 198
Sprawozdania i statystyki 201
Aneks 202