ebook Organizacje międzynarodowe Jerzy Menkes, Andrzej Wasilkowski

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2017

Najlepszy w Polsce podręcznik w zakresie organizacji międzynarodowych. Charakterystyka, funkcjonowanie oraz zakres działalności organizacji międzynarodowych zostały przez autorów ujęte w imponujące ramy czasowe – od prekursorów współpracy w starożytności i średniowieczu, przez jej nowoczesne, dziewiętnastowieczne formy takie jak kongres wiedeński, aż do 2016 roku, kiedy Unią Europejską wstrząsnął Brexit.
Autorzy opisują formowanie się organizacji międzynarodowych przed XX wiekiem oraz ich znaczenie w kształtowaniu powojennego ładu. Precyzyjnie wyjaśniają zakres działalności organizacji międzynarodowych, zamykający się między regionalizmem i suwerennością państw narodowych a dążeniem do uniwersalizmu w przestrzeni międzypaństwowej. Funkcjonowanie organizacji międzynarodowych omówione jest na podstawie konkretnych przypadków – najważniejsze z nich, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych, Światowa Organizacja Handlu czy Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża służą autorom za studium przypadków.
Podręcznik zawiera wyniki najnowszych badań w zakresie organizacji międzynarodowych. Materiał obejmuje również najważniejsze zmiany w funkcjonowaniu organizacji międzynarodowych ostatnich lat, wydarzenia, które w znaczący sposób wpłynęły na ich działalność oraz zmiany w prawie międzynarodowym (m.in. Projekt artykułów o odpowiedzialności organizacji międzynarodowych przyjęty przez Komisję Prawa Międzynarodowego w 2011 r.).

Spis treści ebooka Organizacje międzynarodowe

Wykaz skrótów 11

Od autorów 13
Kryteria prezentacji i wyboru materiału 19
Podstawowe materiały do studiowania 21

1. Zagadnienia wprowadzające 25
1.1. Instytucjonalizacja współpracy międzynarodowej 26
1.2. Organizacje międzynarodowe w nowym ładzie światowym 33
1.2.1. Organizacje międzynarodowe – wartość dodana 35
1.2.1.1. Sukcesy 37
1.2.1.2. Porażki 39
1.2.2. Porządek westfalski 40
1.3. Aktorzy stosunków międzynarodowych 53
1.3.1. Hipermocarstwo 55
1.3.2. Demokracje zachodnie 64
1.3.3. Państwa-społeczności niezachodnie 64
1.3.4. Kryteria stratyfikacji 67
1.3.5. Stratyfikacja organizacji 78
1.4. Zakaz stosowania siły jako fundament instytucjonalizacji współpracy międzynarodowej 80

2. Korzenie i geneza organizacji międzynarodowych 87
2.1. Tendencje organizacyjne w życiu międzynarodowym 88
2.1.1. Dążenie do odrębności – dążenie do współpracy 88
2.1.2. Metody organizowania współpracy 89
2.2. Prekursorzy współpracy – świat starożytny 91
2.3. Próby organizacyjne w średniowieczu 94
2.4. Projektowanie organizacji międzynarodowych 95
2.5. Powstanie nowożytnej społeczności międzynarodowej 97
2.6. Kongres wiedeński (wrzesień 1814 r. – czerwiec 1815 r.) i system kongresowy 99
2.6.1. Tworzenie instytucji 99
2.6.2. Mocarstwa 101
2.6.3. Kongresowość 102
2.7. Powstanie związków powszechnych 105
2.8. Konferencje haskie 110

3. Przewrót organizacyjny XX w 113
3.1. Inicjatywy organizacyjne konferencji pokojowej w Paryżu 114
3.2. Karta Narodów Zjednoczonych 118
Zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne państw 127
3.3. System organizacyjny Narodów Zjednoczonych 129
3.4. Rozwój organizacji regionalnych 131
3.5. Organizacje regionalne w Europie 132
3.6. Inne rodzaje organizacji 135
3.7. Rozwój organizacji międzynarodowych w liczbach 136

4. Pojęcie organizacji międzynarodowej 141
4.1. Uwagi ogólne 142
4.2. Pojęcie organizacji międzynarodowej w stanowionym prawie międzynarodowym i krajowym 142
4.3. Typologia 145
4.4. Wyróżniki organizacji międzynarodowych 146
4.5. Próby sformułowania definicji 148
4.5.1. Definicje prawne (rzekome definicje prawne) 151
4.5.2. Definicje prawnicze 154
4.6. Istota organizacji międzynarodowych 156
4.7. Międzynarodowość organizacji 164

5. Klasyfikacja organizacji międzynarodowych 165
5.1. Kategorie pojęciowe 166
5.1.1. Klasyfikacje niewoluntarystyczne 166
5.1.2. Klasyfikacje woluntarystyczne 166
5.2. Klasyfikatory organizacji 167
5.2.1. Klasyfikatory prawne 167
5.2.1.1. Członkostwo (organizacje międzyrządowe – organizacje pozarządowe). 167
5.2.1.2. Kompetencje organizacji 171
5.2.1.3. Trwałość instytucji 187
5.2.1.4. Zasięg członkostwa 189
5.2.1.5. Możliwość przystąpienia 200
5.2.1.6. Sfera działania 201
5.2.1.7. Główna działalność 207

6. Organizacje międzynarodowe – ustrój 213
6.1. Powstawanie organizacji 214
6.1.1. Utworzenie organizacji 214
6.1.1.1. Zawarcie umowy międzynarodowej w przedmiocie jej powołania 214
6.1.1.2. Powołanie umową autonomicznego zespołu instytucji implementacyjnych 218
6.1.1.3. Stopniowe przekształcanie umowy w organizację 222
6.1.1.4. Tryby powstawania organizacji 229
6.1.2. Kształtowanie organizacji 230
6.1.2.1. Ewolucja 230
6.1.2.2. Konstytucjonalizacja 231
6.2. Statuty 234
6.2.1. Uwagi wstępne 234
Zmiana statutu 234
6.2.2. Ogólna charakterystyka statutów 237
6.2.3. Treść statutu 238
6.2.3.1. Pakt LN 240
6.2.3.2. Karta ONZ 241
6.2.4. Statut jako umowa międzynarodowa 242
6.2.5. Statut jako konstytucja organizacji międzynarodowych 247
6.3. Prawo wewnętrzne organizacji międzynarodowych 249
6.4. Członkostwo 253
6.4.1. Treść członkostwa – prawa i obowiązki członka 253
6.4.2. Podmioty uprawnione do członkostwa 256
6.4.3. Uzyskanie członkostwa w organizacji 259
6.4.3.1. Podstawa prawna 259
6.4.3.2. Rodzaje członkostwa 260
6.4.3.3. Sposoby uzyskania członkostwa 261
6.4.4. Zawieszenie w prawach członka 271
6.4.4.1. Tytuł prawny 271
6.4.4.1.1. Niewywiązywanie się ze zobowiązań finansowych 271
6.4.4.1.2. Naruszanie innych (niż finansowe) obowiązków 273
6.4.5. Wykluczenie z organizacji 280
6.4.6. Wystąpienie z organizacji 283
Ramy polityczne i prawne 283
Praktyka 288
6.5. Inne niż członkowskie statusy uczestnictwa (członkostwo na niepełnych prawach) 299
6.5.1. Status obserwatora 300
6.5.2. Członkostwo stowarzyszone 306
6.5.3. Członkostwo afiliowane 308
6.5.4. Członkostwo częściowe 308
6.6. Finansowanie 309
6.6.1. Podstawowe pojęcia 309
6.6.2. Przedmiot i dylematy w odniesieniu do finansowania 310
6.6.3. Jedna organizacja – jeden budżet 314
6.6.4. Wydatki 315
6.6.5. Tworzenie budżetu 316
6.6.6. Realizacja budżetu 318
6.6.7. Wpływy do budżetu 318
6.6.8. Audyt 337
6.7. Zakończenie istnienia i sukcesja organizacji 343

7. Podmiotowość organizacji międzynarodowych 361
7.1. Pojęcie 362
7.2. Spór o podmiotowość prawnomiędzynarodową organizacji międzynarodowych 367
7.3. Atrybuty podmiotowości prawnomiędzynarodowej 384
7.4. Podmiotowość prawa krajowego 425

8. Funkcje organizacji międzynarodowych 431
8.1. Uwagi wstępne 432
8.2. Rodzaje funkcji 432
8.2.1. Funkcje programujące 432
8.2.2. Funkcje normatywne 433
8.2.3. Funkcje integrujące 435
8.2.4. Funkcje operacyjne 437
8.2.5. Funkcje kontrolne 438
8.2.6. Funkcje administrujące 440
8.3. Funkcje oddziaływania na państwa członkowskie 441
8.4. Organizacje międzynarodowe a suwerenność państw 442

9. Organy organizacji międzynarodowych 447
9.1. Uwagi wstępne 448
9.2. Udział w procesie decyzyjnym 449
9.3. Podział organów według składu 450
9.4. Kryterium hierarchiczne 460
9.5. Podział według kryteriów efektywności 462
9.6. Organy międzynarodowe 467

10. Funkcjonariusze międzynarodowi 469
10.1. Antecedencje 470
10.2. Cel instytucji 474
10.3. Geneza instytucji 476
10.4. Rozwój instytucji 479
10.5. Pojęcie 485
10.6. Funkcje funkcjonariuszy 493
10.7. Liczebność funkcjonariuszy 493
10.8. Szef administracji – zwierzchnik służbowy funkcjonariuszy międzynarodowych 494
10.9. Stosunek pracy funkcjonariuszy 502
10.9.1. Podstawa i rodzaje zatrudnienia 502
10.9.1.1. Podstawa zatrudnienia 502
10.9.1.2. Rodzaje zatrudnienia 523
10.9.2. Warunki zatrudnienia 524
10.9.3. Emerytury i zabezpieczenie społeczne 525
10.9.4. Obowiązki funkcjonariuszy 526
10.9.5. Struktura urzędnicza 534

11. Uchwały organizacji międzynarodowych 537
11.1. Uwagi wstępne 538
11.2. Przedmiot uchwał 539
11.3. Formalne kryteria podziału 540
11.4. Decyzje i zalecenia 544
11.5. Zalecenia kwalifikowane 547
11.6. Uchwały prawotwórcze 548
11.7. Tryby podejmowania uchwał 553
11.7.1. Podejmowanie uchwał na zasadzie jednomyślności 554
11.7.2. Podejmowanie uchwał na zasadzie milczącej zgody (consensus) 555
11.7.3. Podejmowanie uchwał na zasadzie jednomyślności względnej 557
11.7.4. Podejmowanie uchwał na zasadzie większości kwalifikowanej 557
11.7.5. Podejmowanie uchwał na zasadzie głosowania ważonego 558
11.7.6. W pełni rozwinięty system głosowania ważonego odejściem od zasady: jedno państwo – jeden głos 558
11.7.7. Podejmowanie uchwał w głosowaniu większościowym 559
11.8. Uchwały a prawo krajowe 559
11.9. Postanowienia Konstytucji RP z 1997 r 561
11.10. Implementacja uchwał prawotwórczych 563

12. Rola organizacji międzynarodowych w zapobieganiu konfliktom i załatwianiu sporów 567
12.1. Zapobieganie konfliktom 568
12.2. Spory międzynarodowe 570
12.3. Powszechny system załatwiania sporów (ONZ). 571
12.4. Partykularne systemy załatwiania sporów (MOP, WTO i regionalne). 578
12.4.1. MOP 578
12.4.2. WTO 580
12.4.3. Regionalne systemy załatwiania sporów 583

13. Interpretacja statutów organizacji międzynarodowych. 585
13.1. Ogólne koncepcje i reguły wykładni 586
13.2. Reguły Konwencji wiedeńskiej a interpretacja statutów 592
13.3. Inne metody wykładni statutów 598
13.4. Spory interpretacyjne 607

14. Organizacje pozarządowe 609
14.1. Organizacje pozarządowe a organizacje międzyrządowe – problem relacji 610
14.1.1. Domena działalności 610
14.1.2. NGO – termin 612
14.1.3. INGO – ranga 615
14.2. Organizacje pozarządowe – początki funkcjonowania 616
14.2.1. Organizacje wyznaniowe 616
14.2.2. Organizacje zawodowe 619
14.2.3. Schyłek społeczeństwa korporacyjnego 619
14.3. Wymiar społeczny organizacji pozarządowych 620
GONGO – fałszywe NGO 623
14.4. Międzynarodowe organizacje pozarządowe – charakterystyka. 623
14.4.1. Dokonania 623
14.4.2. Podmiotowość prawnomiędzynarodowa 625
Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (MKCK) 630
Ruch Olimpijski 637
14.5. Rodzaje międzynarodowych organizacji pozarządowych. 638
14.6. Międzynarodowe organizacje pozarządowe „konsultacyjne” systemu Narodów Zjednoczonych 644
14.6.1. Status NGO w systemie Narodów Zjednoczonych 644
14.6.2. Karta praw 650
14.7. Funkcjonariusze organizacji pozarządowych 653

15. Świat zorganizowany 657
15.1. Od elitaryzmu do uniwersalizmu 658
15.2. Od uniwersalizmu politycznego ku uniwersalizmowi wartości 664
15.3. Regionalizm w sukurs uniwersalizmowi 671
15.4. Przebudowa stosunków międzynarodowych 674
15.5. Krótka konkluzja 679

Wykaz organizacji, instytucji i organów wraz z powszechnie używanymi skrótami 683