ebook Partyjni agenci Maciej Tymiński

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2011

W prezentowanej książce autor analizuje wpływ warszawskiej organizacji PZPR na funkcjonowanie przedsiębiorstw przemysłowych w latach 1949–1955. Uwagę skupia na relacjach między funkcjonariuszami stołecznych instancji partyjnych i największymi zakładami przemysłowymi. Odtwarza także podstawowe strategie postępowania pracowników aparatu partyjnego, ich relacje z zarządami fabryk, związkami zawodowymi i funkcjonariuszami organów bezpieczeństwa nadzorującymi przedsiębiorstwa. Dowodzi – wbrew ukształtowanemu przez tradycję partyjną wizerunkowi ofiarnego aktywisty – że przeciętny aparatczyk kierował się przede wszystkim własnym interesem: karierą, unikaniem nadmiernego wysiłku i korzyściami materialnymi. Mnogość takich zachowań prowadziła do spadku wydolności całego systemu gospodarczego, utrudniając realizacje politycznych i gospodarczych celów przywódców komunistycznego państwa.

W systemie gospodarczym realnego komunizmu przywódcy partii starali się przejąć pełną kontrolę nad niemal wszystkimi aspektami życia gospodarczego. Centralne władze nie były jednak w stanie samodzielnie kierować przejętymi przedsiębiorstwami. Zarządzanie i nadzór nad gospodarką znalazły się w gestii rozbudowanej administracji partyjno-państwowej. Aparat partyjny, jako ciało nadrzędne wobec pozostałych agend partii-państwa, odgrywał w tym systemie bardzo istotną rolę.

Spis treści ebooka Partyjni agenci

Wstęp 9

Rozdział 1. W poszukiwaniu klucza interpretacyjnego 27

I. Ekonomia polityczna i teoria systemów 27
II. Instytucje i historia gospodarcza 40
III. Prawa własności i koszty transakcji 52
IV. Zwierzchnicy i agenci 62

Rozdział 2. Interpretacja systemu sowieckiego 76

I. Moskiewska matryca 76
II. Czym był system sowiecki? 84
III. Gospodarka (nie całkiem) nakazowa 97
IV. Aparat partyjnych agentów 106
V. Klucz interpretacyjny i pytania badawcze 111

Rozdział 3. Świat sklonowany 124

I. Uwarunkowania długookresowe 124
II. Klonowanie systemu 132
III. Gospodarka sowiecka po polsku 143
IV. Centrum władzy 150
V. W poszukiwaniu pryncypała 159

Rozdział 4. Cele, zadania, struktury 165

I. Komitet Warszawski w strukturach PZPR 165
II. Stołeczny aparat partyjny w liczbach 171
III. Zadania aparatu 179
IV. Obowiązki partyjnych agentów 197

Rozdział 5. Aparat ustawia kadry 201

I. Wprowadzenie systemu 202
II. Obsadzanie dyrektorów 205
III. Sekretarz z wyboru aparatu 216
IV. Jak wybrać przewodniczącego rady zakładowej 224
V. Nomenklatura partyjnych agentów 230

Rozdział 6. Kontrola i nadzór 234

I. Partyjny audyt 234
II. Aparat kontrolny 239
III. Aktywiści zakładowi w akcji 246
IV. Bezpieka pilnuje planu 250
V. Uciec spod kurateli 255
VI. Zmowa agentów 264

Rozdział 7. Wrogowie, sabotażyści i złodzieje 270

I. Aparat w pogoni za wrogiem 270
II. Partia na tropie malwersantów i złodziei-275
III. Przewodnia siła i jej zbrojne ramię 280
IV. „Bezpieczeństwo” w przedsiębiorstwach 289
V. Fabryczni szpiedzy i kontrrewolucjoniści 300
VI. W poszukiwaniu sabotażystów, malwersantów i złodziei 306
VII. Agenci bezpieczeństwa 316

Rozdział 8. Opiekuńczość kierowniczej siły 322

I. Instancje wspomagania gospodarczego 322
II. Mobilizacja: Stachanowcy, Korabielnikowcy i inni 330
III. Propaganda 339
IV. Upartyjnienie 344
V. Pomocni agenci 350

Rozdział 9. Aparatczycy i aktywiści 354

I. Portret warszawskiego aparatczyka 354
II. Aktywiści pod specjalnym nadzorem 369
III. Aktyw nieetatowy – społecznicy z przymusu 379
IV. Agenci wszystkich szczebli łączą się? 388

Rozdział 10. Partyjni agenci: problemy i koszty agencji 391

I. Kontrakt 391
II. Problemy agencji 398
III. Koszty agencji 402

Podsumowanie 412
Aneks 423
Bibliografia 430
Wykaz tabel, schematów i wykresów 450