ebook Polityka społeczna

Spis treści ebooka Polityka społeczna

Grażyna Firlit-Fesnak, Jacek Męcina Wprowadzenie do wydania drugiego 17
Część pierwsza. Wprowadzenie do polityki społecznej 25

1. Pojęcie polityki społecznej Ryszard Szarfenberg 25
Definicje polityki społecznej 25
Polityczny i społeczny charakter polityki społecznej 27
Dobro społeczeństwa w doktrynach polityczno-prawnych 28
Różne ujęcia aspektu politycznego polityki społecznej 30
Wartość społeczna i polityczna polityki społecznej 32
Polityka społeczna w działach administracji rządowej 34
Więcej niż zabezpieczenie społeczne – polityka społeczna i państwo dobrobytu 35
Nauka i polityka społeczna 38
Polityka społeczna jako zawód 40
Podsumowanie 42
Zadania i problemy do dyskusji 43
Zalecana literatura 44

2. Historia polityki społecznej Julian Auleytner 45
Geneza polityki społecznej 45
Polska polityka społeczna do 1918 roku (I etap) 46
Polska polityka społeczna w latach międzywojennych (II etap) 47
Tło polskiej polityki społecznej 47
Niektóre kwestie socjalne po 1918 roku 49
Rozwój nauki o polityce społecznej 52
Polska polityka społeczna po 1945 roku (III etap) 55
Tło społeczno-polityczne 55
Nauka o polityce społecznej po II wojnie światowej 58
Nauka o polityce społecznej lat stalinizmu 59
Nauka o polityce społecznej po 1957 roku – nowe podejścia i definicje 59
Nauka o polityce społecznej po 1989 roku – kontekst gospodarki rynkowej (IV etap) 62
Polska w Unii Europejskiej (V etap) 66
Podsumowanie 69
Zadania i problemy do dyskusji 70
Zalecana literatura 70

3. Uwarunkowania polityki społecznej Cezary Żołędowski 71
Pojęcie i znaczenie uwarunkowań w polityce społecznej 71
Refleksja nad uwarunkowaniami w nauce o polityce społecznej 73
Klasyfikacja uwarunkowań polityki społecznej 75
Uwarunkowania polityki społecznej w Polsce – podstawowa charakterystyka 76
Uwarunkowania ustrojowo-polityczne 76
Uwarunkowania materialne 79
Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim 81
Uwarunkowania związane z zastanym modelem polityki społecznej 83
Uwarunkowania zewnętrzne 85
Podsumowanie 87
Zadania i problemy do dyskusji 87
Zalecana literatura 88

4. Wartości i zasady polityki społecznej Jolanta Supińska 89
Wartości 89
Wartości w nauce celowościowej 90
Wartości w polityce 91
Czyim wartościom ma służyć polityka społeczna? 91
Demokratyczne dochodzenie do konsensusu aksjologicznego 93
W poszukiwaniu całościowej wizji postępu społecznego 95
Zasady polityki społecznej 96
Między aksjologią a prakseologią 96
Podsumowanie 98
Zadania i problemy do dyskusji 99
Zalecana literatura 99

5. Style i instrumenty polityki społecznej Jolanta Supińska 100
Zachowania 100
Style realizacji polityki społecznej 101
Instrumenty polityki społecznej 103
Instrumenty ekonomiczne 104
Instrumenty prawne 105
Instrumenty informacyjne 106
Instrumenty kadrowe 106
Instrumenty przestrzenno-czasowe 107
Dobra publiczne 108
Style transformacji polityki społecznej 109
Podsumowanie 110
Zadania i problemy do dyskusji 111
Zalecana literatura 111

6. Sektory, podmioty, poziomy i organizacja polityki społecznej Grażyna Spytek-Bandurska 112
Sektory polityki społecznej 112
Sektor publiczny 112
Sektor prywatny 115
Trzeci sektor 116
Międzynarodowe podmioty polityki społecznej 117
Globalne podmioty polityki społecznej 117
Europejskie podmioty polityki społecznej 118
Krajowe podmioty polityki społecznej 119
Podmioty ustawodawcze 119
Podmioty wykonawcze 120
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 120
Administracja centralna 120
Organizacja administracji terenowej 124
Podmioty sądownicze 126
Podmioty kontrolne 127
Podsumowanie 128
Zadania i problemy do dyskusji 129
Zalecana literatura 129

7. Diagnoza, diagnozowanie, badania diagnostyczne w polityce społecznej Barbara Szatur-Jaworska 130
Wprowadzenie 130
Cechy diagnozy w nauce o polityce społecznej 133
Przedmiot badań diagnostycznych w nauce o polityce społecznej 134
Metody badawcze i źródła danych w diagnozie społecznej 136
Wskaźniki społeczne w polityce społecznej 137
Przykłady procedur i wskaźników diagnostycznych 139
Human Development Index – przykład syntetycznego wskaźnika społecznego 139
Minimum egzystencji i minimum socjalne – przykład pomiaru niedostatku metodą potrzeb podstawowych 140
Wybrane wskaźniki integracji społecznej i wykluczenia społecznego 142
Podsumowanie 145
Zadania i problemy do dyskusji 145
Zalecana literatura 145

8. Ewaluacja polityki społecznej Ryszard Szarfenberg 146
Misja ewaluacji polityki społecznej 146
Ewaluacja potrzeb, celów, nakładów, świadczeń i wyników oraz relacji między nimi 147
Ewaluacja skuteczności, efektywności i użyteczności polityki społecznej 149
Rodzaje ewaluacji 151
Rozwój ewaluacji w Polsce 154
Podsumowanie 156
Zadania i problemy do dyskusji 157
Zalecana literatura 157

Część druga. Polityka społeczna wobec kluczowych problemów społecznych współczesnej Polski 161

9. Teoria kwestii i problemów społecznych Barbara Rysz-Kowalczyk 161
Historyczne tło kategorii „kwestia społeczna” 161
Tradycje myślenia o kwestiach społecznych w nauce polskiej 163
Współczesne opcje w interpretacji i stosowaniu kategorii kwestii społecznej 165
Kwestie społeczne a problemy społeczne 168
Podsumowanie 172
Zadania i problemy do dyskusji 172
Zalecana literatura 173

10. Ubóstwo, marginalność i wykluczenie społeczne Ryszard Szarfenberg 174
Zaspokojenie potrzeb i uczestnictwo w życiu społecznym 174
Ubóstwo biologiczne i społeczne, absolutne i relatywne 176
Marginalność społeczna 178
Związki między ubóstwem a wykluczeniem społecznym 181
Wyniki pomiarów i badań ubóstwa 182
Wyniki pomiarów i badań wykluczenia społecznego 185
Polityka społeczna wobec ubóstwa i wykluczenia społecznego 187
Podsumowanie 190
Zadania i problemy do dyskusji 191
Zalecana literatura 192

11. Przemiany ludnościowe w Polsce – zadania dla polityki społecznej Cezary Żołędowski 193
Wprowadzenie 193
Procesy ludnościowe 194
Przekształcenia struktury demograficznej 202
Przemiany ludnościowe a polityka społeczna 205
Podsumowanie 210
Zadania i problemy do dyskusji 211
Zalecana literatura 211

12. Rodziny polskie i polityka rodzinna – stan i kierunki przemian Grażyna Firlit-Fesnak 212
Podstawowe pojęcia 212
Definiowanie rodziny – perspektywa międzynarodowa i krajowa 214
Czynniki przemian współczesnej rodziny 216
Struktura rodzin w Polsce – dynamika zmian w świetle wyników spisów powszechnych 219
Znaczenie i rozumienie rodziny w polskim społeczeństwie 222
Polityka rodzinna w III Rzeczypospolitej 224
Zróżnicowana narracja polityczna wokół polityki rodzinnej 224
Definiowanie polityki rodzinnej 226
Charakterystyka polityki rodzinnej po 1989 roku 228
Podsumowanie 232
Zadania i problemy do dyskusji 233
Zalecana literatura 233

13. Migracje, migranci i polityka migracyjna Emilia Jaroszewska, Antoni Rajkiewicz 234
Definicja migracji i ich miejsce w polityce społecznej 234
Rodzaje i typy migracji 236
Uwarunkowania migracji 237
Emigracja Polaków – skala i skutki 240
Imigranci w Polsce – skala napływu imigrantów i ich struktura, przyczyny napływu cudzoziemców do Polski 243
Doktryna i polityka migracyjna w Polsce – cele, zadania, instrumenty 248
Podsumowanie 252
Zadania i problemy do dyskusji 253
Zalecana literatura 253

14. Współczesna kwestia mieszkaniowa w Polsce – geneza, uwarunkowania, perspektywy rozwiązań Paweł Hut 255
Wprowadzenie 255
Problemy mieszkaniowe w Polsce w latach 1918–1990 256
Polityka mieszkaniowa – balast czy inwestycja w przyszłe pokolenie? 259
Charakterystyka problemów mieszkaniowych w Polsce 260
Podsumowanie 266
Zadania i problemy do dyskusji 266
Zalecana literatura 267

15. Ryzyka socjalne i zabezpieczenie społeczne Beata Samoraj-Charitonow 268
Ryzyko socjalne a zabezpieczenie społeczne – wprowadzenie 268
Ewolucja polskiego systemu zabezpieczenia społecznego 273
Współczesny system zabezpieczenia społecznego w Polsce i jego reformy 276
Składki na ubezpieczenie emerytalne 281
Podsumowanie 282
Zadania i problemy do dyskusji 282
Zalecana literatura 283

16. Edukacja, wiedza i umiejętności. Szkolnictwo, polityka edukacyjna i poradnictwo Justyna Godlewska-Szyrkowa, Emilia Jaroszewska 284
Polityka edukacyjna a polityka społeczna 284
Podstawowe wskaźniki w obszarze edukacji 285
Reformy systemu edukacji 289
Zmiany modelu szkolnictwa obowiązkowego 289
Finansowanie oświaty 290
Sposób nauczania 291
Wychowawcza funkcja szkoły 291
Kształcenie zawodowe a rynek pracy 292
Szkolnictwo zawodowe w Polsce 292
Przejście ze szkoły do pierwszej pracy 295
Charakterystyka szkolnictwa wyższego 296
Matura i egzaminy wstępne 296
Studenci i szkoły wyższe 297
Finansowanie uczelni – koszt kształcenia 299
Podsumowanie 300
Zadania i problemy do dyskusji 301
Zalecana literatura 301

Część trzecia. Praca, zatrudnienie, polityka rynku pracy 305

17. Praca ludzka. Stare i nowe konteksty dyskursu o pracy Grażyna Firlit-Fesnak 305
Praca ludzka w szerokim znaczeniu aktywności człowieka 305
Definiowanie pracy 305
Przedmiot pracy 307
Osoba ludzka w procesie pracy 308
Społeczny wymiar pracy 309
Cechy pracy ludzkiej 310
Wartościowanie pracy 314
Praca jako towar 314
Godna praca 316
Autoteliczna wartość pracy 321
Podsumowanie 323
Zadania i problemy do dyskusji 324
Zalecana literatura 324

18. Świat pracy najemnej w Polsce w procesie przemian Jacek Męcina 325
Rozumienie pracy w różnych perspektywach naukowych i historycznych a wyzwania współczesne 325
Zmiany form, organizacji i ochrony pracy 329
Deregulacja, elastyczność i atypowe formy zatrudnienia a zatrudnienie niepracownicze 335
Przyszłość pracy najemnej 338
Podsumowanie 343
Zadania i problemy do dyskusji 344
Zalecana literatura 344

19. Polski rynek pracy, zatrudnienie i bezrobocie Jacek Męcina 345
Wprowadzenie – omówienie zjawisk i tendencji na polskim rynku pracy 345
Definicje i modele rynku pracy 347
Koncepcje teoretyczne rynku pracy i współczesne tendencje jego rozwoju 355
Interpretacja kluczowych pojęć związanych z rynkiem pracy, zatrudnieniem i bezrobociem 360
Podsumowanie 364
Zadania i problemy do dyskusji 366
Zalecana literatura 366

20. Polityka rynku pracy Małgorzata Szylko-Skoczny 367
Polityka społeczna wobec zmian zachodzących na rynku pracy 367
Cele, zadania, zakres polityki rynku pracy 369
Zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego bezrobotnym 372
Aktywizacja zawodowa bezrobotnych 374
Ocena polityki rynku pracy 378
Podsumowanie 383
Zadania i problemy do dyskusji387
Zalecana literatura 387

21. Prawo pracy a polityka społeczna Jacek Męcina, Tomasz Niedziński 388
Prawo pracy a zatrudnienie 388
Ochronne funkcje prawa pracy 390
Deregulacja rynku pracy a ochronna funkcja prawa pracy 392
Podsumowanie 398
Zadania i problemy do dyskusji 399
Zalecana literatura 399

22. Równe traktowanie i praktyki dyskryminacyjne w świecie pracy Grażyna Firlit-Fesnak 400
Równość i równe traktowanie – interpretacja pojęć 400
Dyskryminacja zaprzeczeniem równego traktowania 405
Równe prawa – nierówne szanse. Uwarunkowania równego traktowania oraz praktyk dyskryminacyjnych ze względu na płeć w polskim świecie pracy 409
Równe traktowanie kobiet i mężczyzn w świetle prawa 409
Segmentacja/segregacja zatrudnienia według płci 412
Aktywność zawodowa, zawody i sektory kobiecego i męskiego zatrudnienia w Polsce 413
Różnica wynagrodzeń pomiędzy kobietami i mężczyznami 416
Skala dyskryminacji ze względu na płeć w polskim świecie pracy 419
Podsumowanie 422
Zadania i problemy do dyskusji 423
Zalecana literatura 423

23. Polityka społeczna a dialog społeczny Jacek Męcina 424
Pojęcie i cele dialogu społecznego 424
Formy i płaszczyzny dialogu społecznego 427
Podstawy prawne dialogu społecznego w Polsce 428
Rada Dialogu Społecznego 430
Wojewódzkie Rady Dialogu Społecznego 434
Trójstronne zespoły branżowe 435
Rada Rynku Pracy 436
Wpływ dialogu społecznego na relacje pracodawca–pracownicy 437
Dialog społeczny na poziomie europejskim 439
Podsumowanie 440
Zadania i problemy do dyskusji 441
Zalecana literatura 441

24. Kontrowersje wokół koncepcji „państwa pracy” Włodzimierz Anioł 442
Wprowadzenie 442
Ewolucja od welfare do workfare? 444
Przypadek państw skandynawskich 445
Państwo pracy w innych krajach 449
Dyskusyjne rezultaty polityki workfare 452
Podsumowanie 454
Zadania i problemy do dyskusji 455
Zalecana literatura 455

Cześć czwarta. Kierunki rozwoju polityki społecznej – konteksty krajowy i międzynarodowy 459

25. Lokalna polityka społeczna Roman Wasylewski 459
Terminologia 459
Decentralizacja polityki społecznej – uwarunkowania socjopolityczne 460
Decentralizacja usług społecznych – uwarunkowania ekonomiczne 461
Polityka społeczna centralna i lokalna – podstawowe dane 462
Polityka społeczna gmin, powiatów i województw 464
Polityka społeczna a rozwój lokalny 466
Modele polityki lokalnej 468
Podsumowanie 469
Zadania i problemy do dyskusji 470
Zalecana literatura 470

26. Rola organizacji trzeciego sektora w usługach społecznych w Polsce Ewa Leś 472
Koncepcja trzeciego sektora i usług społecznych 472
Trzeci sektor w usługach społecznych w latach 1989–2018 476
Rola organizacji społecznych w świadczeniu usług zinstytucjonalizowanych 477
Podsumowanie 491
Zadania i problemy do dyskusji 492
Zalecana literatura 492

27. Reformy wprowadzające mechanizmy rynkowe do polityki społecznej Agata Krencik, Jolanta Supińska 493
Dobre i złe skutki działania rynku – różne punkty widzenia 493
Gospodarka 495
Sposoby komercjalizacji 497
Komercjalizacja w polskiej polityce społecznej 498
Prywatyzacja założycielska 499
Urynkowienie 501
Decentralizacja towarzysząca komercjalizacji usług społecznych 503
Komercjalizacja siły roboczej i płac 504
Co komercjalizować? 506
Podsumowanie 507
Zadania i problemy do dyskusji 507
Zalecana literatura 508

28. Charakterystyka wybranych modeli polityki społecznej Mirosław Księżopolski 509
Wprowadzenie 509
Typologia Gøsty Espinga-Andersena 511
Typologie powstałe po 1990 roku 513
Modele polityki społecznej w krajach europejskich 516
Model skandynawski 516
Model anglosaski 517
Model kontynentalny 517
Model południowoeuropejski 518
Model wschodnioeuropejski 519
Polityka społeczna w Polsce po 1990 roku 521
Podsumowanie 523
Zadania i problemy do dyskusji 523
Zalecana literatura 524

29. Europejski model socjalny – założenia a praktyka Mirosław Księżopolski 525
Pojęcie europejskiego modelu socjalnego 525
Europejskie standardy socjalne 527
Zasada sprawiedliwości społecznej 528
Polityka społeczna i polityka gospodarcza 529
Rozwinięte instytucje dialogu społecznego 530
Pozostałe specyficzne standardy 531
Polityka społeczna w krajach Unii Europejskiej a europejski model socjalny 533
Perspektywy europejskiego modelu socjalnego w globalizującej się gospodarce 535
Podsumowanie 538
Zadania i problemy do dyskusji 539
Zalecana literatura 540

30. Transnacjonalizacja polityki społecznej Włodzimierz Anioł 541
Wprowadzenie 541
Wpływ globalizacji na krajową politykę społeczną 544
Kształtowanie się światowego rynku pracy i usług 547
Instytucjonalizacja międzynarodowej polityki społecznej 550
Polityka społeczna Unii Europejskiej 554
Perspektywy europejskiej integracji socjalnej 558
Podsumowanie 560
Zadania i problemy do dyskusji 561
Zalecana literatura 561

31. Międzynarodowe standardy w polityce społecznej Gertruda Uścińska 563
Wprowadzenie 563
Międzynarodowa Organizacja Pracy 565
Prawodawstwo Międzynarodowej Organizacji Pracy 565
Rozwiązania Międzynarodowej Organizacji Pracy a polski system zabezpieczenia społecznego 566
Rada Europy 568
Ustawodawstwo Rady Europy 568
Regulacje Rady Europy a ustawodawstwo polskie 570
Unia Europejska 572
Regulacje Unii Europejskiej 72
Regulacje Unii Europejskiej a polski system zabezpieczenia społecznego 576
Podsumowanie 579
Zadania i problemy do dyskusji 579
Zalecana literatura 580

Aneks Grażyna Firlit-Fesnak 583
1. Diariusz polityki społecznej w Polsce w latach 1918–2018 583

Część pierwsza. II Rzeczpospolita: lata 1918–1939 585
1. Praca 585
1.1. Ochrona pracy 585
1.2. Zatrudnienie i bezrobocie 588
2. Ubezpieczenia społeczne 589
3. Opieka społeczna 591
4. Ochrona zdrowia 592
5. Mieszkalnictwo 593
6. Edukacja 594
Część druga. Polska Ludowa: lata 1944–1989 595
1. Praca 596
1.1. Ochrona pracy 596
1.2. Polityka zatrudnienia 597
2. Ubezpieczenia społeczne 599
3. Opieka społeczna/pomoc społeczna 601
4. Ochrona zdrowia 603
5. Mieszkalnictwo 604
6. Edukacja 606

Część trzecia. III Rzeczpospolita: lata 1989–2018 607
1. Praca 608
1.1. Ochrona pracy 608
1.2. Zatrudnienie i bezrobocie 609
2. Ubezpieczenia społeczne 610
3. Pomoc społeczna 611
4. Opieka zdrowotna 612
5. Mieszkalnictwo 614
6. Edukacja 615

2. Wybitni ludzie nauki i zarządzania polską polityką społeczną w latach 1918–2018 617
3. O autorach 622

Bibliografia 626
Spis tabel, schematów, rysunków i wykresów 659
Indeks nazwisk 662