ebook "Polski atlas etnograficzny". Historia, osiągnięcia, perspektywy badawcze Zygmunt Kłodnicki, Joanna Koźmińska, Agnieszka Pieńczak

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Rok wydania: 2017

Książka stanowi pokłosie kilkuletnich badań prowadzonych w ramach projektu badawczego pt. Polski Atlas Etnograficzny – opracowanie naukowe, elektroniczny katalog danych, publikacja zasobów w sieci Internet, etap I, realizowanego na cieszyńskim Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego. Autorami opracowania są etnolodzy doskonale znający zagadnienia atlasowe od strony teoretycznej i praktycznej (dr hab. emerytowany prof. UŚ Zygmunt Kłodnicki, dr Agnieszka Pieńczak) oraz realizujący projekty digitalizacyjne mające na celu popularyzację treści etnologicznych w sieci (mgr Joanna Koźmińska). Badacze połączyli swoje doświadczenia we wspólnym projekcie, w efekcie czego powstała pierwsza tak obszerna praca podsumowująca dotychczasową historię, osiągnięcia i perspektywy badawcze PAE. Książka może być przydatna dla badaczy szerzej zainteresowanych problematyką dziedzictwa kulturowego, głównie etnologów, folklorystów, muzealników oraz pasjonatów kultury wiejskiej.

Etnologia jest nauką, która nie tylko dokumentuje tradycyjną kulturę, ale i zapuszcza się w przeszłość. Korzysta przy tym z jednej strony z pamięci informatorów, z drugiej zaś strony odważnie sięga w odległe czasy, na co pozwalają jej metody - etnogeograficzna i retrogresywna. Badając zjawiska „długiego trwania” (określenie spopularyzowane przez Fernanda Braudela) spotyka się z historią i archeologią, uzupełnia te dyscypliny, a nawet kontroluje. Obydwa sposoby wnioskowania wymagają jednak od badaczy precyzji i benedyktyńskiej pracowitości – od badań terenowych począwszy, poprzez mapy do interpretacji dotyczących genezy badanych zjawisk.
Dobrze się stało, że autorzy przedstawili nam Polski atlas etnograficzny i obydwie metody, wskazując nie tylko osiągnięcia, ale i słabsze ich strony. Dowiadujemy się również o mrówczej pracy w zakresie opracowania obszernych elektronicznych katalogów danych. Dziedzictwo kulturowe Polski znajduje tu swoje odbicie.
W efekcie prowadzonych działań cieszyńskich badaczy otrzymujemy niezwykle przydatne narzędzie wspomagające prace etnologów i innych badaczy podejmujących problematykę dziedzictwa kulturowego – platformę cyfrową Cyfrowe Archiwum Polskiego Atlasu Etnograficznego – dzięki której PAE będzie miała szansę trafić wreszcie pod przysłowiowe „strzechy”, a więc do wszystkich osób zainteresowanych kulturą wsi polskiej. (PhDr. Rastislava Stoličná, DrSc. , fragmenty recenzji wydawniczej)

Spis treści ebooka "Polski atlas etnograficzny". Historia, osiągnięcia, perspektywy badawcze

Spis treści

Przedmowa 9
Preface 11

C z ę ś ć 1 Polski atlas etnograficzny w perspektywie historycznej

Wprowadzenie /15
Metody etnogeograficzna i retrogresywna /17
Metoda etnogeograficzna /19
Atlasy tradycyjnej kultury ziem polskich /20
Atlasy etnograficzne opracowane na podstawie materiałów zgromadzonych w pierwszej połowie lat trzydziestych XX wieku / 21
Polski atlas etnograficzny / 23
Atlasy językowo-etnograficzne i językowe / 43
Sposoby wnioskowania etnogeograficznego / 45
Metoda retrogresywna (retrospektywna) / 58
Przyczyny zróżnicowania tradycyjnej kultury wsi polskiej / 63
Zapożyczenia kulturowe z obszarów niemieckich / 63
Kwestia polsko-niemieckiego pogranicza etnograficznego / 64
Geograficzne i historyczne interpretacje genezy północno-wschodniej rubieży kulturowej w Polsce / 68
Związki między tradycyjną kulturą a grupą etniczną / 77
Geneza tradycyjnej kultury wsi polskiej w świetle analizy map etnograficznych / 80
Zakończenie / 92

C z ę ś ć 2 Polski atlas etnograficzny w perspektywie współczesnej
Dziedzictwo kulturowe na platformie Cyfrowe Archiwum Polskiego Atlasu Etnograficznego. Od pomysłu do realizacji / 99
Koncepcja digitalizacji i udostępnienia zbiorów PAE oraz rola Polskiego Instytutu Antropologii / 100
Główne założenia projektu i działania badawcze / 101
Profil odbiorcy / 102
Cele i zadania badawcze / 102
Uczestnicy projektu / 103
Pracownia Digitalizacyjna Polskiego Atlasu Etnograficznego / 110
Kryteria doboru obiektów do digitalizacji / 116
Przygotowanie materiałów archiwalnych do digitalizacji / 117
Mapy opublikowane / 117
Fotografie atlasowe / 117
Ankiety z zielnikami / 120
Ogólna charakterystyka digitalizowanych zasobów / 122
Mapy opublikowane / 122
Fotografie atlasowe / 123
Ankiety z zielnikami / 123
Technika digitalizacji zbiorów / 124
Opracowanie naukowe katalogów elektronicznych na platformie cyfrowej (wyniki badawcze) / 126
Katalog map opublikowanych / 126
Katalog fotografii atlasowych / 133
Katalog ankiet z zielnikami / 139
Perspektywy dalszych prac atlasowych / 142
Antropologia w sieci. Projekty cyfrowe Polskiego Instytutu Antropologii / 143
Humanistyka cyfrowa / 143
Antropologia w sieci – przykłady realizacji / 145
Powstanie Biblioteki Cyfrowej Polskiego Instytutu Antropologii / 147
Udział w projekcie „Polski Atlas Etnograficzny…” / 150
Zakończenie / 153

Aneks 1. Wykaz etnograficznych i etnograficzno-językowych map Polski i krajów sąsiednich. Zagadnienia z zakresu tzw. kultury materialnej / 155
Aneks 2. Wykaz miejscowości, w których wykonano fotografie przechowywane w Archiwum Polskiego Atlasu Etnograficznego w Cieszynie / 319
Aneks 3. Wykaz miejscowości, w których na potrzeby Polskiego atlasu etnograficznego prowadzono badania ankietowe dotyczące zbieractwa roślin dziko rosnących / 333

Bibliografia / 341
Indeks nazw osobowych / 379
Spis tabel / 393
Spis rysunków / 394
Spis map / 395
Spis fotografii / 397
Spis wykresów / 399
Summary / 401