Za darmo

ebook Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku Katarzyna Sicińska

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2013

Książka jest naukowym opracowaniem polszczyzny południowokresowej XVII i XVIII w. Autorka zrekonstruowała dzisiaj już historyczny wariant terytorialny języka polskiego na podstawie najbliższego ówczesnej polszczyźnie mówionej źródła, jakim są listy. W ten sposób odkryła także nowe źródła dla językoznawstwa historycznego, tym bardziej wartościowe, że rękopiśmienne, więc niepoddane normalizującej korekturze drukar-skiej, która w znacznym stopniu zacierała, a nawet eliminowała znamiona regionalne języka polskiego dawnych epok.
Monografia zawiera wszechstronny i wiarygodny opis dziejów języka polskiego na Kre-sach Południowo-Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, który na ukraińskim (ruskim) obszarze etnicznym kształtował się przez wieki, wchłaniając tamtejsze słowa, formy gramatyczne i sposób wymowy. Metody badawcze językoznawstwa diachronicznego zostały przez autorkę potraktowane interpretacyjnie, a nie odtwórczo. Zrezygnowała ona z ujęcia wyłącznie dyferencyjnego i sformułowała systemowe i zarazem porównawcze kryterium opisu. Rezultatem takiego podejścia metodologicznego jest pełna i oryginalna monografia języka polskiego z XVII i XVIII w., używanego na ruskim (ukraińskim) obszarze etnicznym.

Spis treści ebooka Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku

WSTĘP 11

I. WPROWADZENIE HISTORYCZNE 17
1. Dzieje Kresów Południowo-Wschodnich w zarysie. Sytuacja polityczno-społeczna, kulturowa i wyznaniowa 17
2. Język polski na Kresach Południowo-Wschodnich 45

II. TEORETYCZNE I METODOLOGICZNE ZAŁOŻENIA PRACY 56
1. Ustalenia terminologiczne 56
2. Metody badawcze 61
3. Stan badań 79

III. LISTY POŁUDNIOWOKRESOWE NA TLE EPISTOLOGRAFII POLSKIEJ 73
1. List w ujęciu historyczno-genologicznym 73
2. Charakterystyka podstawy materiałowej 79
3. Zasady cytowania materiału 86

IV. GRAFIA I ORTOGRAFIA 88
1. Pisownia samogłosek 88
2. Pisownia spółgłosek 95
3. Oznaczanie miękkości 97
4. Obce wzory graficzne 99
5. Pisownia fonetyczna i etymologiczna 101
6. Pisownia łączna i rozdzielna 102
7. Wielkie litery 104
8. Interpunkcja 105
9. Skróty graficzne 106
10. Wnioski 107

V. FONETYKA 108
1. Wokalizm 109
1.1. Samogłoski pochylone 109
1.2. Redukcje samogłosek nieakcentowanych 116
1.3. Samogłoski nosowe 120
1.4. Wpływ spółgłosek półotwartych na poprzedzające samogłoski 137
1.5. Oboczności i wyrównania o charakterze morfonologicznym 140
1.6. Samogłoski w nagłosie 143
1.7. Grupy -iza, -yza 144
1.8. Różne zjawiska samogłoskowe 145
2. Konsonantyzm 147
2.1. Spółgłowski szeregu S – Ś – Š 147
2.2. Wahania spółgłosek w zakresie twarda : miękka oraz inne zmiany w stopniu miękkości spółgłosek 155
2.2.1. Wahania n i ń 155
2.2.2. Wahania k i A, g i ) 158
2.2.3. Wahania , i - 162
2.2.4. Wahania l i C 164
2.2.5. Wahania l i ł 165
2.2.6. Dyspalatalizacja spółgłosek miękkich 167
2.3. Realizacja dawnego O miękkiego 168
2.4. Spółgłoski tylnojęzykowe 170
2.5. Niezgłoskotwórcze i 172
2.6. Mieszanie spółgłosek v i u oraz v i ł 174
2.7. Grupy spółgłoskowe 176
2.8. Upodobnienia i odpodobnienia 178
2.9. Uproszczenia grup spółgłoskowych i podwojenia spółgłosek 179
2.10. Różne zjawiska spółgłoskowe 182
3. Wnioski 184

VI. FLEKSJA 188
1. Odmiana rzeczowników 188
1.1. Wahania w kategorii rodzaju 188
1.2. Rzeczowniki męskie 189
1.2.1. Rzeczowniki męskie zakończone na spółgłoskę 189
1.2.2. Rzeczowniki męskie zakończone na -a i inne 196
1.2.3. Osobliwości w zakresie tematu niektórych rzeczowników męskich 198
1.3. Rzeczowniki żeńskie 198
1.4. Rzeczowniki nijakie 208
1.5. Rzeczowniki zbiorowe 209
1.6. Liczba podwójna 210
2. Odmiana przymiotników i imiesłowów przymiotnikowych 210
2.1 Odmiana niezłożona 210
2.2. Odmiana złożona 212
3. Odmiana zaimków 217
3.1. Zaimki jednorodzajowe 217
3.2. Zaimki rodzajowe 220
4. Odmiana liczebników 226
5. Odmiana czasowników 230
5.1. Bezokolicznik 230
5.2. Czas teraźniejszy i przyszły prosty 232
5.3. Tryb rozkazujący 235
5.4. Czas przeszły 236
5.5. Czas zaprzeszły 240
5.6. Tryb przypuszczający 241
5.7. Czas przeszły trybu przypuszczającego 243
5.8. Czas przyszły złożony 244
5.9. Imiesłowy 245
5.10. Czasowniki zwrotne 248
6. Wnioski 250

VII. SKŁADNIA 257
1. Zdanie pojedyncze 257
1.1. Związek główny 258
1.1.1. Związek podmiotu z orzeczeniem 258
1.1.1.1. Osobliwości zgody w związku głównym 258
1.1.1.2. Mianownik w negacji 260
1.1.2. Struktury jednoczłonowe wyrażające uogólnionego ,, nieokreślonego agensa 260
1.1.3. Struktury bierne o nieokreślonym agensie 264
1.1.4. Orzeczenie 266
1.1.4.1. Strona bierna 266
1.1.4.2. Orzeczenie imienne 267
1.2. Związki poboczne 270
1.2.1. Związki z dopełnieniem 270
1.2.1.1. Dopełnienie kazualne zastąpione później innym kazualnym 271
1.2.1.2. Dopełnienie kazualne zastąpione później przez przyimkowe 276
1.2.1.3. Dopełnienie przyimkowe zastąpione później przez kazualne 281
1.2.1.4. Dopełnienie przyimkowe zastąpione później innym przyimkowym 284
1.2.1.5. Dopełnienie bezokolicznikowe zastąpione współcześnie przez inne konstrukcje 287
1.2.2. Związki z okolicznikiem 288
1.2.2.1. Okolicznik kazualny 288
1.2.2.2. Okolicznik przysłówkowy 290
1.2.2.3. Okolicznik przyimkowy 291
1.2.2.4. Okolicznik wyrażony bezokolicznikiem 299
1.2.3. Związki z przydawką 300
1.2.3.1. Przydawka przymiotna 300
1.2.3.2. Przydawka rzeczowna 301
1.2.3.3. Przydawka przyimkowa 302
1.2.3.4. Przydawka wyrażona liczebnikiem 305
1.2.3.5. Przydawka wyrażona imiesłowem nieodmiennym 306
1.2.3.6. Przydawka bezokolicznikowa 307
1.2.4. Funkcje niektórych przyimków 307
1.3. Szyk wyrazów w zdaniu 310
2. Wypowiedzenie złożone 313
2.1. Wskaźniki zespolenia 313
2.2. Konstrukcja accusativus cum infinitivo 321
2.3. Imiesłowowy równoważnik zdania i osobliwości jego składni 323
2.4. Wypowiedzenie wielokrotnie złożone 327
3. Wnioski 329

VIII. SŁOWOTWÓRSTWO 339
1. Rzeczowniki 340
1.1. Formacje sufiksalne 340
1.2. Formacje prefiksalne 368
1.3. Formacje prefiksalno-sufiksalne 369
1.4. Formacje paradygmatyczne 369
1.5. Rzeczowniki złożone 373
1.6. Derywaty oparte na wyrażeniach przyimkowych 375
2. Przymiotniki 377
2.1. Formacje sufiksalne 377
2.2. Formacje prefiksalne 384
2.3. Formacje paradygmatyczne 386
2.4. Przymiotniki od wyrażeń przyimkowych 386
2.5. Przymiotniki złożone 387
2.6. Zadiektywizowane imiesłowy 388
3. Przysłówki 389
3.1. Formacje sufiksalne 389
3.2. Adwerbializowane przymiotniki 393
4. Czasowniki 394
4.1. Formacje prefiksalne 394
4.2. Formacje paradygmatyczne 404
5. Wnioski 406

IX. SŁOWNICTWO 410
1. Wyrazy rodzime 411
2. Wyrazy zapożyczone 418
2.1. Zapożyczenia łacińskie 418
2.2. Zapożyczenia wschodniosłowiańskie 436
2.3. Zapożyczenia niemieckie 446
2.4. Zapożyczenia francuskie 447
2.5. Zapożyczenia włoskie 448
2.6. Zapożyczenia węgierskie 449
2.7. Zapożyczenia czeskie 449
2.8. Zapożyczenia tureckie 449
2.9. Wyrazy o niejasnym pochodzeniu 450
3. Wnioski 450

ZAKOŃCZENIE 453
BIBLIOGRAFIA 469
WYKAZ ZASTOSOWANYCH SKRÓTÓW 503
WYKAZ ŹRÓDEŁ 507
ANEKS 521
SOUTHERN FRONTIERLAND POLISH OF THE 17TH AND 18TH CENTURY. A CASE STUDY IN EPISTOLOGRAPHY (SUMMARY) 529
OD REDAKCJI 533