Za darmo

ebook Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku Tomasz Kubicki

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2012

Ramy chronologiczne pracy zakreślone zostały przez źródła, stanowiące podstawę opracowania. Najstarsze zachowane akta hipoteczne w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Brzezinach pochodzą z roku 1827. Terminem końcowym rozważań jest rok 1914 – wybuch I wojny światowej, która położyła kres organizacji sądownictwa rosyjskiego na ziemiach polskich. Autor w sposób szczegółowy opisuje kwestie związane z funkcjonowaniem urzędów, urzędników hipotecznych i stosowanych przez nich procedur w trakcie dokonywania czynności. Rozważania opierają się na materiale faktograficznym, zawartości aktów i dokumentów zgromadzonych w księgach i aktach hipotecznych.
Przedmiotem zainteresowania autora jest ustalenie, czy zmiana systemu prawa francusko-polskiego na rosyjski w ciągu XIX w. wpłynęła na kształt prawa hipotecznego. Kolejną kwestią jest odpowiedź na pytanie, czy i w jaki sposób zmieniło się, na przestrzeni omawianego okresu, funkcjonowanie urzędów hipotecznych, czy zmiany przepisów wpłynęły na proces zakładania i prowadzenie ksiąg hipotecznych i wreszcie czy przepisy hipoteczne, zwłaszcza tej niższej rangi, były przestrzegane przez urzędników sądowych Sądu Pokoju. Biorąc pod uwagę, że Sąd Pokoju Powiatu Brzezińskiego był jednym z wielu sądów pokoju Królestwa Polskiego, działającym w typowym, nie wyróżniającym się jakimiś specyficznymi cechami powiecie, należy oczekiwać, że ustalenia dotyczące jego funkcjonowania pozwolą na sformułowanie wniosków o charakterze ogólnym, a nie zamkną się w kręgu enigmatycznych rozważań regionalnych.

Spis treści ebooka Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego z 1825 roku i jego realizacja w powiecie brzezińskim do 1914 roku

Wykaz stosowanych skrótów 7
Wstęp 9
1. Ramy chronologiczne pracy 9
2. Zakres terytorialny 10
3. Brzeziny w czasach zaborów Charakterystyka stosunków własnościowych. Kwestie demograficzne 12
4. Źródła 16
5. Literatura XIX- i XX-wieczna dotycząca prawa hipotecznego 20
6. Cel pracy 20
Rozdział I. Ustawodawstwo hipoteczne w Królestwie Polskim 23
1. Zagadnienia wstępne 23
2. Źródła prawa hipotecznego w Królestwie Polskim okresu konstytucyjnego 24
2.1. Akty prawne rangi ustawowej 24
2.1.1. Prawo o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach z roku 1818 24
2.1.2. Prawo o przywilejach i hipotekach z roku 1825 26
2.1.3. Kodeks cywilny Królestwa Polskiego z roku 1825 27
2.2. Akty prawne wydane w uzupełnieniu ustaw z roku 1818 i 1825 28
2.3. Akty prawne niższego rzędu 30
2.3.1. Instrukcje hipoteczne 30
2.3.1.1. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 30 czerwca 1819 r dla byłego województwa mazowieckiego, nr 7408 30
2.3.1.2. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 22 grudnia 1825 r dla sądów pokoju jako zwierzchności hipotecznej powiatowej, nr 15 054 31
2.3.1.3. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 2/14 maja 1835 r, nr 10 607 32
2.3.1.4. Instrukcja Komisji Rządowej Sprawiedliwości z 20 marca 1819 r dla konserwatorów wojewódzkich 33
2.3.1.5. Inne akty prawne regulujące kwestie postępowania hipotecznego 34
2.4. Ustawodawstwo rosyjskie po roku 1866 obowiązujące na ziemiach polskich 35
2.5. Zakres obowiązywania polskiego prawa przedrozbiorowego 38
Rozdział II. Księgi i akta hipoteczne. Praktyka w Brzezinach 41
1. Zagadnienia ogólne 41
2. Konstrukcja ksiąg i aktów hipotecznych 46
2.1. Wykaz hipoteczny 47
2.2. Księga umów wieczystych 51
2.3. Zbiór dokumentów 52
2.4. Akta hipoteczne 52
2.5. Księgi a akta hipoteczne – różnice konstrukcyjne 53
2.6. Inne księgi, wykazy porządkujące postępowanie hipoteczne prowadzone w Sądzie Pokoju 54
2.7. Akta hipoteczne w zasobach archiwum Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Brzezinach Przepisy a praktyka 58
2.7.1. Konstrukcja techniczna i układ wewnętrzny akt hipotecznych 58
2.7.1.1. Układ wewnętrzny akt hipotecznych 59
2.7.1.2. Inne księgi, wykazy porządkujące postępowanie hipoteczne w archiwum Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Brzezinach 62
Rozdział III. Urzędy i urzędnicy hipoteczni powiatu brzezińskiego 65
1. Zagadnienia wstępne 65
2. Struktura sądownictwa cywilnego i urzędów hipotecznych w latach 1807–1914 67
2.1. Okres Księstwa Warszawskiego 68
2.1.1. Powiat 68 212 Departament 69
2.2. Okres zmian w czasach Królestwa Polskiego 70
2.2.1. Powiat 70
2.2.2. Województwo 71
2.3. Okres wprowadzania prawa rosyjskiego na ziemiach Królestwa Polskiego 73
2.3.1. Ogólna struktura sądownictwa po roku 1875 74
2.3.2. Struktura, organizacja wydziałów hipotecznych po wprowadzeniu prawa rosyjskiego 74
3. Urzędy hipoteczne 75
3.1. Kancelaria hipoteczna 75
3.1.1. Pisarz sądu pokoju 77
3.1.1.1. Wykształcenie 77
3.1.1.2. Kompetencje pisarza sądu pokoju 79
3.1.1.3. Obowiązki pisarza związane z zasiadaniem w kancelarii hipotecznej 79
3.1.1.4. Wynagrodzenie pisarza 80
3.1.1.5. Odpowiedzialność pisarza 82
3.1.1.6. Pisarze Sądu Pokoju w Brzezinach 83
3.1.2. Rejenci w kancelariach hipotecznych 86
3.1.2.1. Wykształcenie 86 3122 Kompetencje rejentów kancelarii hipotecznych 87
3.1.2.3. Odpowiedzialność rejentów w świetle przepisów hipotecznych 89
3.1.2.4. Rejenci kancelarii hipotecznej brzezińskiej, rejenci powiatu brzezińskiego 90
4. Wydział Hipoteczny 92
4.1. Kompetencje Wydziału Hipotecznego 92
4.2. Członkowie Wydziału Hipotecznego Sądu Pokoju 93
4.2.1. Podsędek 93
4.2.2. Kompetencje podsędka związane z postępowaniem hipotecznym 93
4.2.2.1. Podsędek jako członek Wydziału Hipotecznego 93
4.2.2.2. Inne kompetencje podsędka związane z postępowaniem hipotecznym 94
4.2.2.3. Podsędkowie Sądu Pokoju w Brzezinach 94
4.3. Pisarz (sekretarz) jako członek Wydziału Hipotecznego 96
4.4. Podpisarz 96
4.4.1. Podpisarze w Sądzie Pokoju w Brzezinach 97
4.5. Sędzia pokoju jako członek Wydziału Hipotecznego 98
4.6. Nieetatowi członkowie Wydziału Hipotecznego Skład osobowy Wydziału Hipotecznego w sytuacjach nadzwyczajnych 100
4.6.1. Obrońca sądowy 102
4.6.2. Zastępcy w składzie osobowym brzezińskiego Wydziału Hipotecznego. Nadzwyczajni członkowie Wydziału Hipotecznego w Sądzie Pokoju w Brzezinach w latach 1827–1914 103
4.6.2.1. Zastępcy w składzie Wydziału Hipotecznego Sądu Pokoju w Brzezinach do roku 1876 103
4.6.2.2. Zastępcy w składzie brzezińskiego Wydziału Hipotecznego w okresie po wprowadzeniu prawa rosyjskiego na ziemie Królestwa Polskiego 1876–1914 105
5. Woźni sądowi i ich rola w postępowaniu hipotecznym 107
Rozdział IV. Postępowanie przy zakładaniu akt hipotecznych – tak zwane pierwiastkowe regulacje hipoteczne 115
1. Zagadnienia wstępne 115
2. Etap pierwszy – rozpoczęcie postępowania 117
2.1. Właściwość miejscowa 117
2.2. Podmioty uprawnione do żądania regulacji hipotecznej 118
3. Wniosek o założenie akt hipotecznych i czynności z nim związane 121
4. Protokół wniesionego żądania regulacji hipotecznej 127
5. Etap drugi – obwieszczenie publiczne i jego ogłoszenie 131
6. Rejestr terminów hipotecznych 135
7. Etap trzeci – zakończenie postępowania 135
8. Protokół pierwiastkowej regulacji 139
9. Projekt do wykazu hipotecznego 142
10. Obowiązki Zwierzchności Hipotecznej 145
11. Rozpatrywanie żądań stron 146
12. Rodzaje decyzji Zwierzchności Hipotecznej Sądu Pokoju 148
12.1. Decyzje zatwierdzające 149
12.2 .Decyzje odmowne 150
12.3. Decyzje zawieszające 150
13. Podejmowanie decyzji przez Zwierzchność Hipoteczną Sądu Pokoju w Brzezinach 151
Rozdział V. Postępowanie w czynnościach hipotecznych 155
1. Zagadnienia wstępne 155
2. Ogólne zasady postępowania hipotecznego 156
2.1. Inicjowanie postępowania 156
2.2. Etap pierwszy postępowania 158
2.3. Etap drugi postępowania 160
2.4. Postępowanie hipoteczne w sprawach spadkowych 162
2.4.1. Przebieg postępowania spadkowego 162
2.4.1.1. Otwarcie postępowania: wniosek o wszczęcie postępowania spadkowego 162
2.4.1.2. Ogłoszenia publiczne o toczącym się postępowaniu spadkowym 164
2.4.1.3. Treść ogłoszenia 164
2.4.2. Zakończenie postępowania spadkowego 165
2.4.3. Zamknięcie postępowania spadkowego 166
3. Kwestia ustalania i potwierdzania tożsamości uczestników postępowania hipotecznego 168
3.1. Ustalanie tożsamości osób w świetle akt hipotecznych brzezińskich 171
4. Kwestia tak zwanego zamieszkania obranego 172
5. Zastrzeżenia i ostrzeżenia 176
5.1. Zastrzeżenia Wpisywanie i wykreślanie zastrzeżeń 176
5.2. Ostrzeżenia Wpisywanie i wykreślanie ostrzeżeń 178
6. Odwoływanie się od decyzji Wydziału Hipotecznego 179
7. Prostowanie pomyłek i błędów 180
8. Kwestia dostępu do akt i możliwości ich przeglądania Realizacja formalnej zasady
jawności 181
Zakończenie 183
Bibliografia 189
Źródła archiwalne 189
Źródła drukowane 191
Opracowania 192
Od Redakcji 207