ebook Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce Maciej Bałtowski, Grzegorz Kwiatkowski

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2018

Książka wypełnia lukę w polskiej literaturze ekonomicznej na temat istoty, roli i znaczenia przedsiębiorstw państwowych w gospodarce. Publikacja zawiera analizę stanu, celów i zasad funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych w kilkunastu wybranych, reprezentatywnych krajach świata (m.in. wielkie i znaczące w skali globalnej gospodarki – Chiny, Rosja, Indie, Brazylia, mniejsze, szybko rozwijające się gospodarki – Indonezja, RPA, gospodarki krajów wysokorozwiniętych – Niemcy, Włochy, Norwegia, Stany Zjednoczone). Oddzielny rozdział został poświęcony przedsiębiorstwom państwowym w Polsce – ich roli gospodarczej, zasadom funkcjonowania oraz sposobom wypełniania przez państwo praw własności. Co istotne, w książce zidentyfikowane zostały tendencje rozwojowe dotyczące zakresu i roli przedsiębiorstw państwowych we współczesnej, globalnej gospodarce.
Publikacja jest cennym źródłem wiedzy dla pracowników administracji państwowej i analityków. Może być również wykorzystywana jako literatura uzupełniająca na wydziałach ekonomicznych w ramach przedmiotów takich jak: polityka gospodarcza, sektor publiczny w gospodarce, rola państwa w gospodarce.

Spis treści ebooka Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce

Wstęp 11

1. Przedsiębiorstwa państwowe – aspekty historyczne i teoretyczne 15
1.1. Państwo a działalność gospodarcza – rys historyczny 17
1.2. Państwo-przedsiębiorca i państwo-właściciel w myśli ekonomiczno-społecznej 22
1.2.1. Daleka historia 22
1.2.2. Od wczesnych utopii społecznych do fizjokratów 24
1.2.3. Ekonomia klasyczna 26
1.2.4. Socjalizm utopijny i ekonomia marksistowska 27
1.2.5. Ekonomia neoklasyczna i liberalna 29
1.2.6. Keynesizm 31
1.2.7. Teoria praw własności 32
1.3. Współczesne ujęcia roli państwa w gospodarce a funkcja właścicielska 34
1.3.1. Ujęcie Freda Blocka 34
1.3.2. Inne wybrane ujęcia 36
1.3.3. Podsumowanie. Problem optymalnego udziału przedsiębiorstw państwowych w gospodarce 38
1.4. Efektywność przedsiębiorstw państwowych 40
1.4.1. Wprowadzenie 40
1.4.2. Problemy metodologiczne 41
1.4.3. Efektywność przedsiębiorstw państwowych w ujęciu teoretycznym 42
1.4.3.1. Wielość i różnorodność celów 43
1.4.3.2. Ograniczona samodzielność decyzyjna 44
1.4.3.3. Miękkie ograniczenia budżetowe 45
1.4.4. Prezentacja i analiza badań empirycznych 47
1.4.4.1. Badania potwierdzające tezę o niższej efektywności przedsiębiorstw państwowych 48
1.4.4.2. Badania kwestionujące tezę o niższej efektywności przedsiębiorstw państwowych 50
1.4.4.3. Analizy przeglądowe badań empirycznych 51
1.4.5. Podsumowanie 53

2. Przedsiębiorstwa państwowe jako przedmiot badań ekonomicznych – ramy analityczne 55
2.1. Terminologia i definicje przedsiębiorstw państwowych 57
2.1.1. Zróżnicowanie nazw podmiotów państwowych 58
2.1.2. Przegląd definicji przedsiębiorstw państwowych 61
2.2. Wyodrębnienie i zdefiniowanie przedsiębiorstw państwowych 63
2.2.1. Wprowadzenie 63
2.2.2. Kryterium kontroli korporacyjnej państwa 65
2.2.3. Przedsiębiorstwa państwowe a inne podmioty państwowe 68
2.2.4. Podsumowanie. Definicje stosowane w niniejszej książce 70
2.3. Kryteria podziału przedsiębiorstw państwowych 71
2.4. Modele nadzoru właścicielskiego państwa 75
2.5. Źródła danych do badań nad przedsiębiorstwami państwowymi 78
2.5.1. Statystyki publiczne poszczególnych krajów 79
2.5.2. Listy rankingowe największych przedsiębiorstw 80
2.5.3. Komercyjne bazy przedsiębiorstw 81
2.5.4. Raporty OECD 82
2.6. Miary syntetyczne odnoszące się do sektora przedsiębiorstw państwowych 82
2.6.1. Wskaźnik PMR-PO 83
2.6.2. Wskaźnik CSS 84
2.6.3. Wskaźnik IPE 85
2.7. Wprowadzenie metodyczne do rozdziałów empirycznych (3–6) 85

3. Sektor przedsiębiorstw państwowych w krajach wysoko rozwiniętych 89
3.1. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Niemczech 91
3.1.1. Geneza i ewolucja 91
3.1.2. Dane liczbowe i ich analiza 94
3.1.3. Państwo jako właściciel 97
3.1.4. Podsumowanie 99
3.2. Sektor przedsiębiorstw państwowych we Francji 100
3.2.1. Geneza i ewolucja 100
3.2.2. Dane liczbowe i ich analiza 102
3.2.3. Państwo jako właściciel 105
3.2.4. Podsumowanie 107
3.3. Sektor przedsiębiorstw państwowych we Włoszech 108
3.3.1. Geneza i ewolucja 108
3.3.2. Dane liczbowe i ich analiza 111
3.3.3. Państwo jako właściciel 113
3.3.4. Podsumowanie 115
3.4. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Norwegii 116
3.4.1. Geneza i ewolucja 116
3.4.2. Dane liczbowe i ich analiza 118
3.4.3. Państwo jako właściciel 121
3.4.4. Podsumowanie 124
3.5. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Stanach Zjednoczonych 125
3.5.1. Geneza i ewolucja 125
3.5.2. Dane liczbowe i ich analiza 127
3.5.3. Państwo jako właściciel 129
3.5.4. Podsumowanie 133

4. Sektor przedsiębiorstw państwowych w krajach postsocjalistycznych 135
4.1. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Rosji 137
4.1.1. Geneza i ewolucja 137
4.1.2. Dane liczbowe i ich analiza 140
4.1.3. Państwo jako właściciel 144
4.1.4. Podsumowanie 147
4.2. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Chinach 148
4.2.1. Geneza i ewolucja 148
4.2.2. Dane liczbowe i ich analiza 151
4.2.3. Państwo jako właściciel 154
4.2.4. Podsumowanie 158
4.3. Sektor przedsiębiorstw państwowych na Węgrzech 159
4.3.1. Geneza i ewolucja 159
4.3.2. Dane liczbowe i ich analiza 160
4.3.3. Państwo jako właściciel 163
4.3.4. Podsumowanie 165

5. Sektor przedsiębiorstw państwowych w krajach rozwijających się 167
5.1. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Indiach 169
5.1.1. Geneza i ewolucja 169
5.1.2. Dane liczbowe i ich analiza 172
5.1.3. Państwo jako właściciel 173
5.1.4. Podsumowanie 176
5.2. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Brazylii 177
5.2.1. Geneza i ewolucja 177
5.2.2. Dane liczbowe i ich analiza 179
5.2.3. Państwo jako właściciel 181
5.2.4. Podsumowanie 183
5.3. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Indonezji 184
5.3.1. Geneza i ewolucja 184
5.3.2. Dane liczbowe i ich analiza 187
5.3.3. Państwo jako właściciel 189
5.3.4. Podsumowanie 191
5.4. Sektor przedsiębiorstw państwowych w Republice Południowej Afryki 192
5.4.1. Geneza i ewolucja 192
5.4.2. Dane liczbowe i ich analiza 194
5.4.3. Państwo jako właściciel 196
5.4.4. Podsumowanie 198

6. Przedsiębiorstwa państwowe w Polsce 201
6.1. Rys historyczny – okres II Rzeczpospolitej 203
6.1.1. Własność państwowa w II Rzeczpospolitej – krótki przegląd 203
6.1.2. Dane liczbowe 206
6.1.3. Relacje państwo–przedsiębiorstwa państwowe oraz efektywność przedsiębiorstw państwowych 210
6.2. Rys historyczny – okres Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej 211
6.2.1. Geneza i szczególne cechy socjalistycznych przedsiębiorstw państwowych 211
6.2.2. Dane liczbowe 214
6.2.3. Relacje państwo–przedsiębiorstwa państwowe 216
6.3. Przedsiębiorstwa państwowe w okresie transformacji 219
6.3.1. Początkowy okres przemian transformacyjnych 219
6.3.2. Nadzór właścicielski państwa w latach 1996–2007 220
6.3.3. Nadzór właścicielski państwa w latach 2008–2017 223
6.3.4. Podsumowanie 226
6.4. Rodzaje przedsiębiorstw państwowych w Polsce 228
6.4.1. Przedsiębiorstwa państwowe podlegające kontroli właścicielskiej 228
6.4.2. Przedsiębiorstwa państwowe podlegające kontroli pozawłaścicielskiej 231
6.5. Dane liczbowe dotyczące przedsiębiorstw państwowych w Polsce 233
6.5.1. Dane zbiorcze dotyczące udziału przedsiębiorstw państwowych w gospodarce 233
6.5.2. Dane dotyczące największych polskich przedsiębiorstw 235
6.5.3. Dane dotyczące spółek notowanych na GPW w Warszawie 236
6.5.4. Dane wskaźnikowe 238
6.6. Ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym 239
6.6.1. Ogólna charakterystyka 239
6.6.2. Zdefiniowanie szczególnych grup przedsiębiorstw państwowych 240
6.6.3. Nadzór właścicielski państwa 242
6.6.4. Podsumowanie i rekomendacje 245

7. Zakres, znaczenie i kierunki przemian sektora przedsiębiorstw państwowych we współczesnych gospodarkach 249
7.1. Zakres i znaczenie sektora przedsiębiorstw państwowych 251
7.1.1. Wprowadzenie 251
7.1.2. Raporty OECD 252
7.1.2.1. Raporty z lat 2011 oraz 2014 252
7.1.2.2. Raport z 2013 r. 257
7.1.3. Badania własne na podstawie listy Fortune Global 500 260
7.1.4. Inne opracowania 264
7.1.5. Analiza wskaźników syntetycznych 266
7.1.5.1. Wskaźnik PMR-PO 266
7.1.5.2. Wskaźnik CSS 270
7.1.5.3. Wskaźnik IPE 272
7.1.5.4. Analiza porównawcza i podsumowanie 274
7.2. Czynniki wpływające na zmianę roli sektora przedsiębiorstw państwowych we współczesnych gospodarkach 276
7.2.1. Ewolucja układu sił w gospodarce światowej 276
7.2.2. Wzrastająca rola państw narodowych po kryzysie finansowym 281
7.2.3. Kwestia surowców energetycznych 284
7.2.4. Zmiany w sferze zarządzania oraz w nadzorze właścicielskim państwa 286
7.2.4.1. Zmiany w zarządzaniu 286
7.2.4.2. Zmiany w nadzorze właścicielskim 287

8. Próba modelowego ujęcia funkcjonowania sektorów przedsiębiorstw państwowych 291
8.1. Czynniki różnicujące miejsce, znaczenie i zasady funkcjonowania sektora przedsiębiorstw państwowych w gospodarce 293
8.1.1. Geneza przedsiębiorstw państwowych 293
8.1.2. Wielkość (udział) sektora przedsiębiorstw państwowych 295
8.1.3. Funkcje sektora przedsiębiorstw państwowych w gospodarce 296
8.1.4. Zasady nadzoru właścicielskiego państwa 298
8.1.5. Uwagi końcowe 299
8.2. Funkcjonowanie przedsiębiorstw państwowych – kraje rozwinięte 300
8.2.1. Model anglosaski 300
8.2.2. Model kontynentalny 302
8.2.3. Model skandynawski 303
8.3. Funkcjonowanie przedsiębiorstw państwowych – kraje postsocjalistyczne 304
8.3.1. Model środkowoeuropejski 304
8.3.2. Model rosyjski 305
8.3.3. Model chiński 307
8.4. Funkcjonowanie przedsiębiorstw państwowych – kraje rozwijające się 308
8.4.1. Model większościowy 308
8.4.2. Model mniejszościowy 309
8.5. Podsumowanie 310

Zakończenie 313

Spis treści w języku angielskim 319

Bibliografia 325

Indeks 337