ebook Psychologiczne podstawy podmiotowości Maria Jarymowicz

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2009

Gdzie znajdują się źródła ludzkiej podmiotowości?

Co sprzyja osiąganiu samoświadomości i samokontroli?

Autorka przybliża zagadnienia związane ze zdolnością człowieka do wglądu w siebie oraz do uwzględniania w myśleniu i działaniu racji moralnych. Ułatwia rozumienie przesłanek własnych zachowań, zwłaszcza w relacjach z innymi ludźmi. Pokazuje, że podmiotowość kształtuje się przez całe życie, osiągając mniejszy lub większy stopień dojrzałości.

[...] monografia [...] stanowi dojrzałą syntezę wiedzy o intencjonalnej i automatycznej aktywności człowieka. [...] Oryginalność ujęcia wynika z połączenia perspektywy eksperymentalnej z refleksją antropologiczną. [...] Książka znajdzie wielu nabywców i wzbudzi duże zainteresowanie, gdyż dotyczy węzłowego problemu sięgającego ludzkiej natury – podmiotowości. Będzie zatem ważną lekturą nie tylko dla psychologów, ale również pedagogów, socjologów, lekarzy i wszystkich pragnących wiedzieć więcej na temat tajników naszej psyche.

(Z recenzji prof. Piotra Olesia)

Spis treści ebooka Psychologiczne podstawy podmiotowości

WPROWADZENIE 9
Samoświadomość i samostanowienie 10
Główne tezy opracowania 11
CZĘŚĆ I. PIERWOTNE WYZWANIA: SZKIC O UNIWERSALNYCH OGRANICZENIACH PODMIOTOWOŚCI 15
1. Przewaga regulacji automatycznej nad refleksyjną 16
1.1. O dominacji regulacji nieświadomej nad regulacją świadomą 16
1.2. O dominacji afektu nad intelektem 20
2. Asymetria negatywno-pozytywna: przewaga tendencji obronnych nad wzrostowymi 25
2.1. O dominacji strachu nad nadzieją 25
2.2. O dominacji popędów nad motywacjami transgresyjnymi 29
3. Słowo podsumowania dotyczącego źródeł ograniczeń podmiotowości: regulacja automatyczna i obronna 34
CZĘŚĆ II. BADANIA NAD ULEGANIEM WPŁYWOM UTAJONYCH BODŹCÓW 35
4. Jak mierzyć nieświadome emocje? 37
4.1. Metodologia eksperymentalnych badań nad nieświadomymi emocjami 37
4.2. Paradygmat podprogowego poprzedzania (PPP) jako metoda pomiaru irracjonalnych wpływów utajonych emocji na jawne reagowanie 39
5. Wyniki badań: przejawy wpływu utajonych procesów na jawne reagowanie 41
5.1. O utajonym warunkowaniu bodźców pierwotnie neutralnych jako przesłance zbliżania się lub oddalania 41
5.2. Efekty odnoszenia do Ja utajonych informacji 46
5.3. O szybkości reagowania na podprogowe bodźce negatywne i pozytywne 48
5.4. Szanse: rozpoznawanie utajonych słów 50
5.5. Dyskusja wyników przedstawionych w Ramkach 1–5 53
6. Wyniki badań: ograniczenia i szanse 57
CZĘŚĆ III. SZANSE: SZKIC O ROZWOJU PODMIOTOWOŚCI 59
7. Od dziecięcego egocentryzmu do refleksyjnej samoświadomości 60
7.1. Egocentryzm i brak dystansu wobec Ja 60
7.2. Wglądy w unikalne Ja: afekt i intelekt jako podstawa pojmowania Ja 62
7.3. Refleksyjne standardy Ja i zdolność do autokrytycyzmu 66
7.4. Standardy Ja-pożądanego jako przesłanka samokontroli 72
8. Od popędów i obronności do ideałów i nadziei 74
8.1. Nastawienia egoistyczne: obronne i roszczeniowe 75
8.2. Egoizm poszerzony: faworyzowanie Swoich 77
8.3. Motywacje wyższego rzędu: cele osobiste 80
8.4. Poznawanie innych ludzi, standardy i cele poza -Ja 83
9. Podsumowanie: podstawy i przejawy podmiotowości 91
9.1. Próba wyliczenia przesłanek i przejawów podmiotowości 92
9.2. Przedmiot prezentowanych w pracy badań nad podmiotowością: relacje między systemami regulacji automatycznej i refleksyjnej 94
CZĘŚĆ IV. BADANIA NAD WPŁYWEM REFLEKSYJNOŚCI NA PRZETWARZANIE JAWNYCH I UTAJONYCH INFORMACJI 95
10. Cele i metody pomiaru refleksyjności 95
11. Refleksyjność a tempo funkcjonowania poznawczego 98
11.1. Wzbudzanie afektywnego versus refleksyjnego systemu wartościowania a tempo kategoryzowania stwierdzeń 98
11.2. Stopień dyspozycyjnej refleksyjności a tempo rozwiązywania zadań 100
11.3. Stopień dyspozycyjnej refleksyjności a tempo odnoszenia do Ja neutralnych heksagramów poprzedzanych bodźcami utajonymi 101
11.4. Stopień dyspozycyjnej refleksyjności a tempo operowania pojęciami abstrakcyjnymi 102
11.5.Komentarze do wyników badań zaprezentowanych w Ramkach 6–9 104
12. Przejawy specyficznych powiązań między treścią przekonań a reakcjami na utajone bodźce 104
12.1. Przekonania na temat kobiet i mężczyzn a reakcje na utajone sygnały denotujące płeć 105
12.2. Pamięć własnych doświadczeń emocjonalnych a reakcje na utajone słowa dotyczące tych doświadczeń 107
12.3. Samowiedza a reakcje na utajone słowa dotyczące własnych cech 109
12.4. Komentarze do wyników badań zaprezentowanych w Ramkach 10–12 111
13. Niespecyficzne następstwa samej koncentracji refleksyjnej w reakcjach na utajone bodźce 112
13.1. Refleksyjna koncentracja na standardach samokontroli a reakcje na utajone bodźce 112
13.2. Refleksyjna koncentracja na różnych subsystemach Ja a reakcje na utajone bodźce 114
13.3. Zaangażowanie w zadanie refleksyjne a reakcje na utajone bodźce 114
13.4.Komentarze do wyników badań zaprezentowanych w Ramkach 13–15 117
14. Dyskusja końcowa wyników przedstawionych w Ramkach 6–15 117
CZĘŚĆ V. W POSZUKIWANIU PODSTAW PODMIOTOWOŚCI: BADANIA NAD ROLĄ POZNAWCZEGO WYODRĘBNIENIA WŁASNEJ OSOBY 120
15. Konceptualizacja pojęcia „poznawcze wyodrębnienie własnej osoby” 120
16. Przesłanki wyboru sposobu pomiaru stopnia poznawczego wyodrębnienia Ja 124
17. KSS: metoda pomiaru stopnia poznawczego wyodrębnienia Ja 125
17.1. Założenia teoretyczne 125
17.2. Opis techniki KSS 127
18. Eksperymentalne badania nad regulacyjnym znaczeniem stopnia wyodrębnienia Ja 128
18.1.Wyodrębnienie Ja a radzenie sobie z własnymi emocjami 129
18.1.1. Efektywność samokontroli odczuwanego napięcia 129
18.1.2. Odporność na wpływy utajonych afektów w ocenianiu nieznanych obiektów 131
18.1.3. Odporność na wpływy utajonych bodźców afektywnych w odnoszeniu nieznanych obiektów do Ja 134
18.1.4. Odporność na wpływy utajonych bodźców afektywnych w warunkach uprzedniego pobudzania do refleksyjności 134
18.1.5. Komentarze do badań opisanych w Ramkach 16–19 136
18.2. Wyodrębnienie Ja a ocenianie innych ludzi 137
18.2.1. Czy podobny do Ja jest atrakcyjny? 137
18.2.2. Podzielanie stereotypu spiskowego 139
18.2.3. Bezwiedny wpływ uprzedzeń na ocenianie kandydatki na modelkę 142
19. Dyskusja empirycznych ustaleń dotyczących roli poznawczego wyodrębnienia Ja opisanych w Ramkach 16–22 142
CZĘŚĆ VI. W POSZUKIWANIU ISTOTY PODMIOTOWOŚCI: BADANIA NAD ROLĄ REFLEKSYJNYCH STANDARDÓW WARTOŚCIOWANIA 144
20. Metody pomiaru refleksyjnych, osobistych standardów wartościowania 146
20.1. Dwa rodzaje wskaźników osobistego charakteru standardów wartościowania 146
20.2. Pomiar przejawów stopnia złożoności i heterogeniczności standardów wartościowania 147
20.3. Mierzenie standardów wartościowania z perspektywy własnej (Ja) i zewnętrznej (poza -Ja) 148
21. Badania nad związkami poznawczego wyodrębnienia Ja z właściwościami standardów wartościowania 149
21.1. Standardy wartościowania jako warunek rozumienia innych 150
21.2. Standardy wartościowania jako warunek sposobu angażowania się na rzecz innych 151
21.3. Standardy wartościowania heterogenicznego 151
21.4. Komentarze do badań nad związkami poznawczego wyodrębnienia Ja ze standardami wartościowania (opisanych w Ramkach 23–25) 154
22. Zróżnicowanie standardów wartościowania a uleganie wpływom utajonych bodźców afektywnych 155
22.1. Heterogeniczność standardów wartościowania a podatność na wpływy utajonych bodźców 155
22.2. Egzocentryzm standardów wartościowania a podatność na wpływy utajonych bodźców 157
22.3. Nowe miary heterogeniczności standardów wartościowania i odroczone rejestrowanie reakcji na utajone bodźce afektywne 157
22.4.Komentarze do wyników badań opisanych w Ramkach 26–28 160
23. Standardy wartościowania a przejawy ustosunkowań wobec Swoich i Obcych 161
23.1. Rozróżnienie postaw jawnych i utajonych i jego implikacje dla pomiaru postaw 161
23.2. Przykład badania nad stereotypowymi reprezentacjami Obcych 164
23.3. Standardy ksenofobii i otwartości a ocenia nieneutralnych bodźców poprzedzanych utajonymi informacjami o rasie nieznanych osób 166
23.4.Typy religijności a przejawy postaw jawnych i utajonych wobec Swoich i Obcych 170
23.4.1. Przesłanki rozróżnienia w badaniu typów religijności 170
23.4.2. Test Utajonych Skojarzeń jako metoda pomiaru utajonych przejawów postaw 171
23.4.3. Typy religijności a efekt IAT w kategoryzowaniu imion polskich i arabskich 173
23.5.Komentarze do badań opisanych w Ramkach 29–31 173
24. Refleksja końcowa nad empirycznymi próbami uchwycenia roli standardów wartościowania w wyznaczaniu podmiotowości 177
CZĘŚĆ VII. IMPLIKACJE: O POŻYTKACH WYNIKAJĄCYCH Z ROZWOJU PODMIOTOWOŚCI 179
25. O kilku cnotach, które wynikają z rozwoju podmiotowości 179
25.1. Podmiot względem samego siebie 181
25.2. O cnotach interpersonalnych 183
26. Pytanie Philipa Zimbardo: dlaczego dobrzy ludzie czynią zło? 184
27. Skala makro – konkluzja Stevena Pinkera: Żegnaj, przemocy 188
Bibliografia 192
Indeks nazwisk 208
Indeks rzeczowy 212