ebook Res publica est res populi Tomasz Banach

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2023

Cyceron w księdze piątej De re publica pesymistycznie ocenia otaczającą go rzeczywistość – jego zdaniem myśl Enniusza moribus antiquis res stat Romana virisque („obyczajami dawnymi i ludźmi wielkimi Rzym stoi”) w żaden sposób nie oddaje rzeczywistości politycznej późnej republiki, ale w przekonaniu Arpinaty nie znaczy to wcale, że mądrość zawarta w tej frazie się zdezaktualizowała. W swej refleksji polityczno-prawnej wskazuje więc drogę do naprawy rzeczypospolitej, w której dawne obyczaje i wybitni mężowie odgrywają kluczową rolę. Czyni to w dialogach De re publica i De legibus poprzez prezentację trzech modeli – najlepszego ustroju, najlepszego obywatela oraz najlepszych praw. Już prima facie widać, że wyróżnione kategorie są głęboko współzależne. Zarówno obywatele, jak i prawa winny być użytecznymi dla rzeczypospolitej, a więc powinny chronić i zabezpieczać najlepszy ustrój.

Spis treści ebooka Res publica est res populi

Wstęp 9

Rozdział 1. Myśl polityczno-prawna Cycerona w świetle praktyki politycznej 23
1.1. Cyceron jako mówca 23
1.2. Cyceron jako myśliciel polityczny 50
1.3. Współzależność praktyki i teorii w życiu Cycerona 55

Rozdział 2. Konstytucja republiki rzymskiej w poglądach Cycerona i współczesnych badaczy 69
2.1. Bogactwo jako przyczyna kryzysu republiki 70
2.2. Administracja jako przyczyna kryzysu republiki 76
2.3. Przemoc polityczna jako przyczyna kryzysu republiki 85
2.4. „Czynnik społeczny” w procesach jako mankament konstytucji republiki 93

Rozdział 3. Cyceroński rector rei publicae w świetle naczelnej zasady konstytucji republiki rzymskiej – wolności od tyrana 99
3.1. Wolność od tyrana i prawa obywatela rzymskiego 99
3.2. Walka z Katyliną – Cyceron jako rector rei publicae 106
3.3. Współpraca konsula z senatem i z ludem 109
3.4. Virtutes 112
3.5. Rector rei publicae i modelowy mąż stanu w De re publica 116

Rozdział 4. Dwie współczesne interpretacje rzymskiego republikanizmu 119
4.1. Quentin Skinner – wolność republikańska bez Cycerona 119
4.1.1. Polityczna wolność republikańska a prawo rzymskie prywatne 127
4.1.2. Miejsce politycznej wolności w konstytucji rzeczypo- spolitej 131
4.2. Roman Dmowski – republikanizm Cyceroński 139
4.2.1. Res publica i państwo narodowe 140
4.2.2. Zorganizowany populus i organizacja narodu 143
4.2.3. Concordia w rzeczypospolitej i jedność w państwie narodowym 147
4.2.4. Elita, hierarchia i wolność 150
4.2.5. Konstytucja i ustrój 154
4.2.6. Moralność 160

Zakończenie 167

Bibliografia 173

Summary 189