ebook Scripta selecta Michał Gawlikowski

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2022

Księga jubileuszowa dedykowana znakomitemu archeologowi Profesorowi Michałowi Gawlikowskiemu, który kierował polskimi wykopaliskami w Palmyrze w latach 1973-2011.

Publikacja zawiera 65 artykułów dotyczących funkcjonowania Palmyry, od architektury i rzeźby po religię i handel. Teksty te ukazały się w latach 1966-2010 w różnych czasopismach oraz tomach zbiorowych i obejmują te badania z okresu czterdziestu pięciu lat działalności Profesora, które nadal wydają się być interesujące dla czytelnika.

Nowsze prace tego samego autora można łatwo znaleźć na Academia.edu i na innych stronach. W szczególności nie uwzględniono dokumentów dotyczących mitreum w Hawarte w Syrii (gdzie prace wykopaliskowe trwały do 2009 roku) oraz stanowiska Ajnuna w Arabii Saudyjskiej, na którym badania rozpoczęły się w 2014 roku.

******

Scripta selecta. A selection of texts for the 80th anniversary of Professor Michał Gawlikowski

The jubilee book is dedicated to the outstanding archaeologist, Professor Michał Gawlikowski, who was in charge of the Polish excavations in Palmyra in the years 1973–2011.

The publication contains 65 articles on the different aspects of Palmyra, from architecture and sculpture to religion and commerce. The texts were published from 1966 to 2010 in various journals as well as collective volumes, and they cover the selected research of forty five years which still seem to be of some interest for the public.

More recent papers by the same author can be easily found on Academia.edu and other sites. In particular, papers related to the mithraeum at Hawarte in Syria (excavated until 2009) and to the site of Aynuna in Saudi Arabia, started in 2014, are not included.

*********

Michał Gawlikowski (ur. 1940 w Warszawie) – archeolog i epigrafik, profesor archeologii w Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, w 1963 roku ukończył archeologię śródziemnomorską na Uniwersytecie Warszawskim u prof. Kazimierza Michałowskiego, w latach 1972-2010 wykładał archeologię Bliskiego Wschodu na UW, w latach 1989–1991 dyrektor Instytutu Archeologii UW, w latach 1991–2005 dyrektor Polskiego Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, kierownik wykopalisk w Palmyrze w Syrii (1973–2011), w Hawarte w Syrii (1998–2009), w Hatrze w Iraku (1990), w Dżerasz w Jordanii (1982–1984) oraz w Bidżan w Iraku (1979–1981), w Gerazie (Jordania), a ostatnio w Aynuna (Arabia Saudyjska). Jego imię jest jednak nierozerwalnie związane z Palmyrą. Odkrył m.in. świątynię Allata w Palmyrze i mitraum w Hawarte.
Opublikował: "Pomniki grobowe Palmyry" (1970), "Świątynia palmyreńska. Badanie epigrafii i topografii historycznej" (Palmyra VI, 1972), "Palmyra" (z Jean Starcky, Paryż 1985), "Palmyra" (2010, po polsku), a także ponad 200 artykułów na temat kultury Palmyry, archeologii Syrii w okresie rzymskim, bizantyjskim i arabskim, epigrafiki aramejskiej oraz handlu międzynarodowego w basenie Morza Śródziemnego i Morza
Czerwonego. W latach 1995-1996 członek Institute for Advanced Study w Princeton, członek korespodent Deutsches Archäologisches Institut w Berlinie (od 1985) i Académie des Inscriptions et Belles-Lettres w Paryżu (od 2004), od 2004 roku korespondent zagraniczny Akademii Inskrypcji i Belles-Lettres. Emerytowany pracownik Instytutu Archeologii na UW.

---------

Michał Gawlikowski - born in 1940 in Warsaw, he studied Mediterranean Archaeology at the University of Warsaw under Kazimierz Michałowski (graduated 1963). He was professor of University of Warsaw where he taught Archaeology of the Near East from 1972 to 2010. He was director of Polish Centre of Mediterranean Archaeology from 1991 to 2005, member of Institute for Advanced Study in Princeton in 1994–1995, corresponding member of Deutsches Archäologisches Institut, Berlin (since 1985) and Académie des Inscriptions et Belles-Lettres in Paris since 2004. From 1973 to 2011 he was director of Polish excavations in Palmyra and also directed excavations in Hawarte (Syria), Hatra and Bijan (Iraq), Gerasa (Jordan), and recently Aynuna (Saudi Arabia).

---------

Michał Gawlikowski - né a Varsovie en 1940. Il a obtenu la maîtrise en archéologie méditerranéenne a l’Université de Varsovie en 1963, sous Kazimierz Michałowski. Professeur a cette université, ou il a enseigné l’archéologie du Proche-Orient de 1972 a 2010. Directeur du Centre polonais d’archéologie méditerranéenne de 1991 a 2005, il est correspondant de Deutsches Archäologisches Institut a Berlin (depuis 1985) et de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, Paris (depuis 2004) et membre de l’Institute for Advanced Study, Princeton (1994–1995). A partir de 1973 et jusqu’a 2011, il a dirigé les fouilles polonaises a Palmyre. Il a également fouillé a Hawarte en Syrie, a Hatra et sur l’île de Bidjan en Iraq, a Gerasa en Jordanie, enfin récemment a Aynuna en Arabie Séoudite.

Spis treści ebooka Scripta selecta

PLACES OF ORIGINAL PUBLICATIONS
PALMYRA: ARCHITECTURE
1. Les défenses de Palmyre, Syria 51, 1974, p. 231–242,
pl. IX–XIV 13
2. La première enceinte de Palmyre, in: La
fortification dans l’histoire du monde grec (Actes du
colloque international, Valbonne 1982), Paris 1987, pp.
51–54 27
3. Les principia de Dioclétien à Palmyre. Projet et
réalisation, Le dessin d’architecture dans les sociétés
antiques (Actes du Colloque, 26–28 janvier 1984),
Strasbourg 1985, pp. 283–290 32
4. The City of the Dead, in: E. Cussini (ed.), A
Journey to Palmyra. Collected Essays to Remember
Delbert R. Hillers, ed. Eleonora Cussini, Brill,
Leiden-Boston 2005, pp. 44–59 37
5. Beyond the Colonnades: The Domestic Architecture in
Palmyra, in: C. Galor, T. Waliszewski (eds), From
Antioch to Alexandria. Recent Studies in Domestic
Architecture, Warsaw 2008, pp. 79–93 57

PALMYRA: INSCRIPTIONS
6. Nouvelles inscriptions du Camp de Dioclétien, Syria
47, 1970, pp. 313–325 73
7. Palmyrena, Berytus 19, 1970, pp. 65–86 83
8. Inscriptions de Palmyre, Syria 48, 1971, pp. 407–
426, pl. XXIII–XXIV 108
9. Liturges et custodes. Sur quelques inscriptions
palmyréniennes, Semitica 23, 1973, pp. 113–124 122
10. Le tadmoréen, Syria 51, 1974, pp. 91–103 129
11. Allat et Baalshamîn, in: Mélanges offerts à Paul
Collart. Cahiers d’archéologie romande 5, Lausanne
1976, pp. 197–203 137
12. Deux publicains et leur tombeau, Syria 75, 1998,
pp. 145–151 145
13. Un nouveau temple d’Allat dans une inscription
revisitée, Semitica 51, 2001, pp. 57–64 152

PALMYRA: COMMERCE
14. Palmyre et l’Euphrate, Syria 60, 1983, pp. 53–68
161
15. Le commerce de Palmyre sur terre et sur eau, in:
L’Arabie et ses mers bordières I. Itinéraires et
voisinages, Lyon 1988, pp. 163–172 175
16. Le péage à Palmyre en 11 après J.-C. (with Khaled
As’ad), Semitica 41/42, 1993, pp. 163–172 185
17. Palmyra as a Trading Centre, Iraq 56, 1994, pp. 27–
33 191

PALMYRA: SCULPTURE
18. Un nouveau type d’Héraclès à Palmyre, Études et
Travaux 3, 1966, pp. 142–149 203
19. Remarques sur l’usage de la fibule à Palmyre, in:
Mélanges offerts à Kazimierz Michałowski, Warszawa
1966, pp. 411–419 211
20. Une tête d’Athéna, Études et Travaux 26, 1983, pp.
89–98 219
21. Un banquet dionysiaque à Palmyre, Études et Travaux
15, 1991, pp. 158–161 226
22. The Athena of Palmyra, Archeologia 47, 1996, pp.
21–32 230
23. The Lions of Allat, Graeco-Arabica 9/10, 2004
(Festschrift Vasilios Christides), pp. 151–162 250
24. A lonely hunter from Palmyra, in: J.M.
Burdukiewicz, K. Cyrek, P. Dyczek, K. Szymczak (eds),
Understanding the Past. Papers offered to Stefan K.
Kozłowski, Warszawa 2009, pp. 123–129 258

PALMYRA: HISTORY
25. Palmyra: from a Tribal Federation to a City, in:
K.S. Freyberger, A. Henning, H. von Hessberg (ed.),
Kulturkonfl ikte im Vorderen Orient an der Wende vom
Hellenismus zur römischen Kaiserzeit, Rahden 2003, pp.
7–10 269
26. Les Arabes en Palmyrène, H. Lozachmeur (ed.), La
présence arabe dans le Croissant fertile avant
l’Hégire, Paris 1995, pp. 103–108 274
27. Les princes de Palmyre, Syria 62, 1985, pp. 251–261
279
28. Odainat et Hérodien, rois des rois, Mélanges de
l’Université Saint-Joseph, 60, 2007, pp. 289–311 288
29. Odainat of Palmyra between Rome and Persia, in: E.
Dąbrowa, M. Dzielska et al. (eds), Hortus Historiae.
Księga pamiątkowa ku czci profesora Józefa Wolskiego w
setną rocznicę urodzin, Kraków 2010, pp. 467–479 305
30. The royalty from Palmyra once again, in: B. Bastl,
V. Gassner, U. Muss (eds), Zeitreisen. Syrien – Palmyra
– Rom, Festschrift für Andreas Schmidt-Colinet zum 65.
Geburtstag, Wien 2010, pp. 65–70 313
31. The Roman Army in Palmyra under Tiberius, Studia
Palmyreńskie XI, 2010, pp. 49–54 320
32. The Imperial Cult in Palmyra under the Antonines
(with Khaled As‘ad), Studia Palmyreńskie XI, 2010, pp.
43–48 326

PALMYRA: RELIGION
33. A propos des reliefs du temple des Gaddê a Doura,
Berytus 18, 1969, pp. 105–112 335
34. Aus dem syrischen Götterhimmel. Zur Ikonographie
der palmyrenischen Götter, Trierer Winckelmannsprogramm
I/II, Mainz 1980, pp. 19–26 340
35. Les dieux associés. Notes sur un bas-relief votif
de la Palmyrène, in: Iconographie classique et
identités régionales, BCH Supplément XIV, 1986, pp.
389–393 354
36. L’hellénisme et les dieux de Palmyre, in: O
Ellenismos stin Anatoli, European Cultural Centre of
Delphi, Athina 1991, pp. 245–256 358
37. Les oreilles de cheval ou un souvenir de la
Décapole à Palmyre, in: Tranquillitas. Mélanges en
l’honneur de Tran tam Tinh, Université Laval, Québec
1994, pp. 199–206 367
38. Du ḥamana au naos. Le temple palmyrénien hellénisé,
Topoi 7/2, 1997, pp. 837–849 372
39. Héraclès au désert. Autel dédié à Héraclès-Nergal,
in: Agathos Daimon. Mythes et Cultes, Etudes
d’iconographie en l’honneur de Lilly Kahil, BCH
supplément 38, 2000, pp. 155–160 381
40. The Statues of the Sanctuary of Allat in Palmyra,
in: Y.Z. Eliav, E.A. Friedland, Sh. Herbert (eds), The
Sculptural Environment of the Roman Near East.
Reflections on Culture, Ideology, and Power, Leuven–
Dudley MA 2008, pp. 397–411 386

PALMYRA: BYZANTINE AND ISLAMIC
41. Le groupe épiscopal de Palmyre, in: C. Evers, A.
Tsingarida (éd.), Rome et ses provinces. Genèse et
diffusion d’une image du pouvoir. Hommages à Jean-
Charles Balty, Bruxelles 2001, pp. 119–127 397
42. Palmyra in the Early Islamic Times, in: K. Bartl,
Abd al-Razzaq Moaz (eds), Residences, Castles,
Settlements. Transformation Processes from Late
Antiquity to Early Islam in Bilad al-Sham (Conference
DAI Damascus 2006), 2009, pp. 89–96 404

VARIA
THE DESERT AND ITS ROUTES
43. Les Arabes de Syrie dans l’Antiquité, in: K. van
Lerberghe and A. Schoors (eds), Immigration et
Emigration within the Ancient Near East. Festschrift E.
Lipiński, Leuven 1995, pp. 83–92 417
44. Arabes et Arabies dans l’Antiquité, Topoi 14, 2006,
pp. 41–46 424
45. The Syrian Desert under the Romans, in: S.E. Alcock
ed., The Early Roman Empire and the East, Oxford 1997,
pp. 37–54 429
46. La route de l’Euphrate d’Isidore à Julien, P.-L.
Gatier, B. Helly, J.-P. Rey-Coquais (éd.), Géographie
historique au Proche-Orient: Syrie, Phénicie, Arabie
grecques, romaines et byzantines, (Actes de la Table
Ronde, Valbonne 16–18 septembre 1985), Paris 1988,
pp. 77–98 445
47. L’empereur Julien sur les bords de l’Euphrate, A.
Sérandour (éd.), Des Sumériens aux Romains d’Orient. La
perception géographique du monde, Paris 1997, pp. 145–
155 462
48. Les rivières fantômes du désert oriental, Ktema 17,
1992 (Hommage à Edmond Frézouls), pp. 169–179 471
49. Thapsacus and Zeugma. The crossing of the Euphrates
in Antiquity, Iraq 58, 1996, pp. 123–133 482
50. Crossing to Kaneš, in: O. Drewnowska (ed.), Here
and There across the Ancient Near East. Studies in
Honour of Krystyna Łyczkowska, Warszawa 2009, pp. 44–51
496

TEMPLES AND SANCTUARIES
51. The Sacred Space in Ancient Arab Religions, in: A.
Hadidi (ed.), Studies in the History and Archaeology of
Jordan I, Amman 1982, pp. 301–303 503
52. Les temples dans la Syrie à l’époque hellénistique
et romaine, in: J.-M. Dentzer, W. Orthmann (eds),
Archéologie et histoire de la Syrie II, Saarbrücken
1989, pp. 323–346 508

53. Les sanctuaires du Proche-Orient romain dans la
recherche récente, Topoi 8/1, 1998, pp. 31–52 531
54. Motab et ḥamana. Sur quelques monuments religieux
du Levant, Topoi 9/2, 1999, pp. 491–505 548
55. L’architecture sacrée en Syrie romaine, in: A.
Schmidt-Colinet (ed.), Lokale Identitäten in
Randgebieten des Römischen Reiches, Wien 2004, pp. 83–
90 558

MISCELLANEA
56. La notion de tombeau en Syrie romaine, Berytus 21,
1972, pp. 5–15 569
57. Les tombeaux anonymes, Berytus 24, 1975/76, pp. 35–
42 578
58. Une coupe magique araméenne, Hommages á Maurice
Sznycer, Semitica 38, 1, 1990, pp. 137–143 583
59. A Fortress in Mesopotamia: Hatra, in: E. Dąbrowa
(ed.), The Roman and Byzantine Army in the East
(Proceedings of a colloqium held at the Jagiellonian
University, Kraków in September 1992), Kraków 1994, pp.
47–56 589
60. The Last Kings of Edessa, in: R. Lavenant (ed.),
Symposium Syriacum VII, Roma 1998, pp. 421–428 596

JERASH
61. Céramiques byzantines et omayyades de Jerash, in:
J. Młynarczyk (ed.), Hellenistic and Roman Pottery in
the Eastern Mediterranean (2nd Nieborów Workshop, Dec.
93), Warszawa 1995, pp. 83–91 603
62. Installations Omayyades à Jerash, in: Studies in
the History and Archaeology of Jordan IV, Amman 1992,
pp. 357–362 613
63. The Oriental City and the Advent of Islam, in: G.
Wilhelm (ed.), Die orientalische Stadt: Kontinuität,
Wandel, Bruch, Saarbrücker 1997, pp. 339–350 620
64. Arab Lamp-Makers in Jerash, Christian and Muslim,
Studies in the History and Archaeology of Jordan V,
Amman 1995, pp. 669–672 628
65. Jerash in Early Islamic Times, in: B. Finster et
al. (ed.), Kunst und Kunsthandwerk im Islam. 2.
Bamberger Symposium der islamischen Kunst 25.–27. Juli
1996, Oriente Moderno 23 n.s., 2004, 2, pp. 469–476 633