ebook Skuteczność zapobiegania zaburzeniom psychicznym i ich leczenia: wnioski z badań dla praktyki klinicznej Jadwiga Małgorzata Rakowska

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2021

Kompleksowy przegląd aktualnego stanu badań skuteczności interwencji psychoterapeutycznych w zapobieganiu zaburzeniom psychicznym i ich leczeniu oraz użyteczności płynących z nich wniosków w praktyce klinicznej. Autorka analizuje metody wykorzystywane u dorosłych, dzieci i młodzieży wraz z interpersonalnymi uwarunkowaniami skuteczności takich interwencji i podaje rekomendacje dotyczące wdrażania rezultatów tych badań w praktyce klinicznej. Publikacja dostarcza klinicystom informacji użytecznych w prowadzeniu praktyki według wskazań modelu praktyki klinicznej opartej na dowodach empirycznych.

Książka wpisuje się w nurt literatury wspierający powszechnie uznawany przez różne specjalizacje kliniczne model uprawiania praktyki, zwany praktyką kliniczną opartą na dowodach empirycznych, który akcentuje potrzebę korzystania z wyników badań. Publikacja wypełnia lukę na polskim rynku wydawniczym i wychodzi naprzeciw potrzebom profesjonalistów udzielających
pomocy psychologicznej. Czytelnik znajdzie w niej wnioski z badań dotyczące skuteczności, opartych na różnych podejściach teoretycznych, interwencji psychoterapeutycznych (realizowanych w osobistym kontakcie z klinicystą oraz za pośrednictwem techniki cyfrowej – internetu, wideokonferencji, programów komputerowych, telefonu) w zapobieganiu powszechnie spotykanym w praktyce klinicznej zaburzeniom psychicznym i w ich leczeniu u dorosłych, dzieci i młodzieży oraz wynikające z tych wniosków rekomendacje do stosowania badanych interwencji w praktyce klinicznej. Zapozna się także z wnioskami z badań dotyczącymi relacyjnych uwarunkowań skuteczności badanych interwencji psychoterapeutycznych u dorosłych, dzieci i młodzieży, jak również z wynikającymi z nich rekomendacjami do podejmowania określonych działań korektywnych, gdy występują trudności w realizacji zadań terapeutycznych podczas stosowania interwencji. Zaznajomi się ponadto z ograniczeniami towarzyszącymi wdrażaniu wniosków z badań w praktyce klinicznej, a także z sugerowanymi przez badania sposobami wyrównywania ograniczeń.

[…] książka może się stać „podręcznikiem na biurko” służącym do sprawdzania słuszności podejmowanych decyzji – zarówno tych podejmowanych w terapii, jak i w planowaniu strategii społecznych (tu ważne jest również zwrócenie uwagi na ekonomiczną stronę stosowania określonych strategii terapeutycznych). […] Bardzo istotna […] jest ostatnia, czwarta część książki, która stanowi krytyczne podsumowane badań klinicznych kontrolowanych jako źródła inspiracji dla terapeutów i badaczy. Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi praktyków na ich własny sposób myślenia i konieczność integracji wyników badań światowych i płynących z nich, a sformułowanych wcześniej przez Autorkę implikacji praktycznych, z własnym doświadczeniem i konkretną sytuacją kliniczną. (Z recenzji prof. dr hab. med. Marii Siwiak-Kobayashi)

Przedstawione przez Autorkę w pracy wyniki badań oraz ich omówienie są rzetelną dokumentacją Jej bogatej wiedzy specjalistycznej i oferują usystematyzowany wgląd w ważną i skomplikowaną problematykę prewencji zaburzeń psychicznych. Stanowi cenny materiał dla psychologów i studentów psychologii. Może być traktowana, jako podręcznik dotyczący skuteczności zapobiegania i leczenia wybranych zaburzeń psychicznych oraz inspiracja dla rozumienia mechanizmów uwikłanych w powstawanie i utrzymywanie się zaburzeń. (Z recenzji dr hab. Joanny Radoszewskiej)

Jadwiga Małgorzata Rakowska - psycholog z wieloletnim doświadczeniem w zakresie:
1) prowadzeniu badań nad skutecznością psychoterapii, które zaowocowało publikacjami książkowymi, np. "Sukces i porażka terapii krótkoterminowej" (2006), oraz artykułami, w tym o zasięgu międzynarodowym, np. "Brief strategic therapy in patients with social phobia with or without personality disorder" (2011),
2) prowadzeniu psychoterapii pacjentów w akademickich ośrodkach psychoterapeutycznych - Przychodni Akademickiej w Lublinie i Akademickiego Ośrodka Psychoterapii w Warszawie - opartym na kompetencjach
nabytych podczas półtorarocznego stażu w terapii strategicznej u jej twórców w Mental Research Institute w Palo Alto w USA,
3) szkoleniu studentów psychologii wyższych lat studiów uniwersyteckich w zakresie psychoterapii oraz edukowaniu
studentów psychologii niższych lat w zakresie pomocy psychologicznej w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i w Uniwersytecie Warszawskim,
4) upowszechniania wiedzy o skuteczności psychoterapii wśród profesjonalistów udzielających pomocy psychologicznej, m.in. w książkach "Terapia krótkoterminowa" (2000) i "Skuteczność psychoterapii" (2005), adresowanych do profesjonalistów udzielających pomocy psychologicznej.

******

The Effectiveness of Mental Disorders Prevention and Treatment: Research Conclusions for Clinical Practice

The publication is a comprehensive review of the current state of research on the effectiveness of psychotherapeutic interventions in preventing mental disorders and their treatment. Moreover, it discusses the usefulness of research conclusions in clinical practice. The author analyses the methods used in adults, children and the youth together with interpersonal determinants of effectiveness of such interventions and gives recommendations on implementing research results in clinical practice. For clinicians, this publication is a source of information useful in practising their profession according to the clinical practice model based on empirical evidence.

Spis treści ebooka Skuteczność zapobiegania zaburzeniom psychicznym i ich leczenia: wnioski z badań dla praktyki klinicznej

WSTĘP 17

CZĘŚĆ I
PODSTAWY TEORETYCZNO - METODOLOGICZNE BADANIA
SKUTECZNOŚCI INTERWENCJI PSYCHOTERAPEUTYCZNYCH W ZAPOBIEGANIU ZABURZENIOM PSYCHICZNYM I W ICH LECZENIU 21

Rozdział 1
Koncepcje teoretyczne zapobiegania zaburzeniom
psychicznym i ich leczenia 23
1.1. Koncepcja prewencji zaburzeń psychicznych 23
1.2. Koncepcja prewencji zaburzeń psychicznych u osób w kryzysie psychicznym na skutek doświadczenia wydarzenia stresowego 25
1.3. Koncepcja leczenia zaburzeń psychicznych psychoterapią 26
1.3.1. Klasyczne podejścia teoretyczne w psychoterapii 27
1.3.2. Integracyjne podejście w psychoterapii 32
1.3.3. Trzecia generacja terapii behawioralnej 35
1.4. Koncepcja leczenia zaburzeń psychicznych za pomocą rehabilitacji społecznej 38
1.4.1. Rehabilitacja społeczna osób z zaburzeniami ze spektrum schizofrenii 39
1.4.2. Rehabilitacja społeczna osób z zachowaniami antyspołecznymi 39

Rozdział 2
Metoda badań nad skutecznością interwencji psychoterapeutycznych stosowanych w zapobieganiu zaburzeniom psychicznym i ich leczeniu oraz interpretacja wyników – kontrolowane badania kliniczne 41
2.1. Plan badawczy oparty na porównaniu równoległych grup 41
2.2. Interpretowanie wielkości efektu 43
2.3. Kryteria wiarygodności wyników badań 45

CZĘŚĆ II
WNIOSKI I REKOMENDACJE DLA PRAKTYKI KLINICZNEJ
WYNIKAJĄCE Z KONTROLOWANYCH BADAŃ KLINICZNYCH NAD SKUTECZNOŚCIĄ INTERWENCJI PSYCHOTERAPEUTYCZNYCH W ZAPOBIEGANIU ZABURZENIOM PSYCHICZNYM I W ICH LECZENIU 47

ROZDZIAŁ 3
Zapobieganie zaburzeniom psychicznym 49
3.1. Zapobieganie zaburzeniom depresyjnym u dorosłych, dzieci i młodzieży 50
3.1.1. Program oparty na terapii poznawczo-behawioralnej realizowany z użyciem techniki cyfrowej w populacji uniwersalnej i wskazanej dorosłych 50
3.1.2. Trening rozwiązywania problemów oparty na terapii poznawczej w populacji wskazanej dorosłych 51
3.1.3. Program „Blues” oparty na terapii poznawczo-behawioralnej w populacji wskazanej młodzieży, program oparty na terapii interpersonalnej w populacji uniwersalnej i wskazanej młodzieży, kurs radzenia sobie ze stresem oparty na terapii poznawczej w populacji uniwersalnej, wskazanej i wybiórczej młodzieży 52
3.1.4. Program „Friends for Life” oparty na terapii poznawczo-behawioralnej w populacji uniwersalnej dzieci, program odporności oparty na terapii poznawczo-behawioralnej w populacji uniwersalnej, wybiórczej i wskazanej dzieci i młodszej młodzieży, australijski program optymizmu oparty na terapii poznawczo-behawioralnej w populacji uniwersalnej dzieci 55
3.2. Zapobieganie samobójstwom u dzieci i młodzieży 58
3.2.1. Program „Good Behavior Game” oparty na wzmocnieniach pozytywnych i oddziaływaniu grupy rówieśniczej w populacji uniwersalnej dzieci 59
3.2.2. Program „Signs of Suicide” oparty na edukacji w zakresie rozpoznawania u rówieśników gotowości do samobójstwa w populacji uniwersalnej młodzieży 60
3.3. Zapobieganie zaburzeniom lękowym u dorosłych, dzieci i młodzieży 61
3.3.1. Psychoedukacja dotycząca uważności skoncentrowanej na objawach zaburzenia lękowego uogólnionego realizowana z użyciem techniki cyfrowej w populacji wskazanej dorosłych 61
3.3.2. Program „Friends for Life” oparty na terapii poznawczo-behawioralnej w populacji uniwersalnej dzieci 63
3.3.3. Program „The Queensland Early Intervention and Prevention of Anxiety Project” oparty na terapii poznawczo-behawioralnej w populacji wskazanej dzieci 64
3.3.4. Program „Brave-online” oparty na terapii poznawczo-behawioralnej realizowany z użyciem techniki cyfrowej w populacji wskazanej dzieci i młodzieży 65
3.4. Zapobieganie pourazowemu zaburzeniu stresowemu u dzieci i młodzieży 67
3.4.1. Terapia poznawczo-behawioralna, terapia rodzinna, desensytyzacja przez ruchy gałek ocznych, narracyjna ekspozycja na wspomnienia traumatyczne, wspierająca terapia grupowa dla rodziców i dzieci, psychoedukacja, przedłużona ekspozycja na bodźce związane z wydarzeniem stresowym w populacji wskazanej dzieci i młodzieży 67
3.5. Zapobieganie zaburzeniom zachowania u dzieci 71
3.5.1. Programy oparte na uczeniu umiejętności rodzicielskich nastawione na zapobieganie maltretowaniu w populacjach uniwersalnej, wybiórczej i wskazanej dzieci i młodzieży 72
3.5.2. Program „Fast Track” oparty na edukacji rodziców w zakresie umiejętności rodzicielskich oraz dzieci w zakresie umiejętności samoregulacji i umiejętności społecznych w populacji wskazanej dzieci 74
3.5.3. Program „Good Behavior Game” oparty na wzmocnieniach pozytywnych i oddziaływaniu grupy rówieśniczej w populacji uniwersalnej dzieci 75
3.5.4. Program „Roots of Empathy” oparty na uczeniu empatii w celu zapobiegania przemocy w populacji uniwersalnej dzieci 77
3.6. Zapobieganie zaburzeniom psychicznym związanym z używaniem środków psychoaktywnych u dzieci i młodzieży 78
3.6.1. Programy „Społeczne kompetencje” i „Społeczny wpływ” oparte na uczeniu samosterowności i asertywności oraz ich połączenie w populacji uniwersalnej dzieci 78
3.6.2. Krótkoterminowa interwencja alkoholowa oparta na terapii poznawczo-behawioralnej i wywiadzie motywującym w populacji uniwersalnej młodzieży 80
3.6.3. Interwencja rodzinna oparta na wzmocnieniu zaangażowania rodziców w relację z dzieckiem w populacji uniwersalnej młodzieży 81
3.6.4. „Program Life Style” oparty na uczeniu umiejętności komunikacji i kontrolowania nastroju w populacji uniwersalnej młodzieży 81
3.7. Zapobieganie zaburzeniom odżywiania u dorosłych, dzieci i młodzieży 82
3.7.1. Program „Body Project” oparty na mechanizmie dysonansu poznawczego w populacji wybiórczej kobiet, edukacja oparta na terapii poznawczo-behawioralnej w populacji wskazanej kobiet, program „Media Literacy” oparty na uczeniu umiejętności krytycznej oceny
informacji podawanych przez media w populacji uniwersalnej dzieci i młodzieży 83
3.7.2. Program „Student Bodies” oparty na uczeniu krytycznego myślenia w odniesieniu do stereotypów dotyczących atrakcyjności fizycznej, realizowany z użyciem techniki cyfrowej w populacji wybiórczej młodzieży 85
3.8. Zapobieganie pierwszemu epizodowi psychozy u dorosłych i młodych dorosłych 86
3.8.1. Leczenie zintegrowane w populacji wskazanej dorosłych 87
3.8.2. Terapia poznawczo-behawioralna, połączenie terapii poznawczo-behawioralnej z atypowym lekiem antypsychotycznym, kwasy tłuszczowe omega-3 w populacji wskazanej młodych dorosłych 88
3.9. Rekomendacje wynikające z kontrolowanych badań klinicznych nad skutecznością interwencji psychoterapeutycznych w zapobieganiu zaburzeniom psychicznym dotyczące stosowania tych interwencji w praktyce klinicznej wraz z oceną siły rekomendacji 90

Rozdział 4
Zapobieganie zaburzeniom psychicznym za pomocą
interwencji kryzysowych u osób w stanie kryzysu
psychicznego po doświadczeniu wydarzenia stresowego 97
4.1. Zapobieganie wystąpieniu pourazowego zaburzenia stresowego u dorosłych, dzieci i młodzieży 98
4.1.1. Pojedyncza grupowa sesja Raportu ważnego wydarzenia stresowego, pojedyncza sesja edukacji/poradnictwa dotycząca pourazowego
zaburzenia stresowego u dorosłych z ogólnej populacji 99
4.1.2. Pojedyncza grupowa sesja Raportu ważnego wydarzenia stresowego, pojedyncza grupowa sesja treningu siły wewnętrznej w obliczu lęku i przeciwności u żołnierzy 101
4.1.3. Terapia poznawczo-behawioralna indywidualna lub grupowa u kobiet ofiar przemocy domowej 102
4.1.4. Grupowy trening uodparniania na stres, grupowa interwencja kryzysowa oparta na wyrażeniu emocji u dzieci i młodzieży 104
4.1.5. Edukacja w zakresie radzenia sobie z objawami ostrego zaburzenia stresowego po doświadczeniu wydarzenia stresowego przez dzieci i młodzież dla dzieci, młodzieży i ich rodziców 106
4.2. Zapobieganie nawrotom objawów psychotycznych
u dorosłych, młodych dorosłych i młodzieży z zaburzeniami ze spektrum schizofrenii 107
4.2.1. Interwencja kryzysowa nastawiona na rozwiązanie problemu przyczyniającego się do wystąpienia objawów psychotycznych u dorosłych stosowana w ich domu 107
4.2.2. Interwencja kryzysowa nastawiona na normalizację stanu i połączona ze społeczną rehabilitacją stosowana w ośrodku kryzysowym u młodych dorosłych 108
4.2.3. Wczesna specjalistyczna interwencja po pierwszym epizodzie psychozy u młodych dorosłych i młodzieży 109
4.3. Rekomendacje wynikające z kontrolowanych badań klinicznych nad skutecznością interwencji kryzysowych w zapobieganiu zaburzeniom psychicznym dotyczące stosowania tych interwencji w praktyce klinicznej
wraz z oceną siły rekomendacji 111

Rozdział 5
Leczenie zaburzeń psychicznych psychoterapią 115
5.1. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń depresyjnych u dorosłych, dzieci i młodzieży 116
5.1.1. Terapia interpersonalna, terapia poznawczo-behawioralna, terapia psychodynamiczna wspierająco-ekspresyjna, terapia wspierająca, behawioralna aktywizacja, trening rozwiązywania problemów, trening
asertywności, farmakoterapia u dorosłych 117
5.1.2. Psychoterapia i leki antydepresyjne drugiej generacji w leczeniu dorosłych 121
5.1.3. Połączenie psychoterapii z farmakoterapią w fazie ostrej przebiegu zaburzenia depresyjnego i w fazie stabilizowania poprawy u dorosłych 122
5.1.4. Psychoterapia oparta na wspomnieniach, terapia poznawczo-behawioralna u starszych dorosłych ze współwystępującymi chorobami fizycznymi 123
5.1.5. Terapia skoncentrowana na emocjach, terapia skoncentrowana na osobie, połączenie terapii skoncentrowanej na emocjach z terapią narracyjną, terapia skoncentrowana na wybaczeniu sobie, terapia Gestalt, hipnoza, terapia poznawczo-behawioralna u dorosłych 125
5.1.6. Rozszerzona aktywizacja behawioralna i wykorzystanie wspomnień w odczulaniu ruminacji u dorosłych 128
5.1.7. Terapia poznawczo-behawioralna, trening rozwiązywania problemów, szkolenie w konkretnym myśleniu o negatywnych wydarzeniach, biblioterapia, metoda motywu przewodniego drzew realizowane z użyciem techniki
cyfrowej z krótkim czasem kontaktu z terapeutą lub bez takiego kontaktu u dorosłych 129
5.1.8. Terapia akceptacji i zaangażowania, terapia poznawcza oparta na uważności, ekspresyjne pisanie, behawioralna aktywizacja realizowane z użyciem techniki cyfrowej u dorosłych 132
5.1.9. Grupowa terapia poznawczo-behawioralna, indywidualna terapia interpersonalna, terapia rodzinna, behawioralna aktywizacja, terapia poznawcza oparta na uważności, terapia wspierająca, trening rozwiązywania
problemów, terapia psychodynamiczna wspierająco-ekspresyjna, terapia zabawą u dzieci i młodzieży 133
5.1.10. Terapia poznawczo-behawioralna, farmakoterapia u dzieci i młodzieży 138
5.2. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego u dorosłych, dzieci i młodzieży 140
5.2.1. Interwencja skoncentrowana na opiekunie osoby chorej, terapia poznawczo-behawioralna, psychoedukacja, terapia skoncentrowana na rodzinie, połączenie terapii poznawczo-behawioralnej i psychoedukacji, połączenie
psychoedukacji z interwencją stabilizowania nastroju, farmakoterapia u dorosłych 140
5.2.2. Psychoedukacja rodzinna z technikami terapii poznawczo--behawioralnej, interwencja skoncentrowana na rodzinie, farmakoterapia u dzieci i młodzieży 143
5.3. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzenia lękowego uogólnionego u dorosłych 145
5.3.1. Terapia poznawczo-behawioralna, trening relaksacji, terapia psychodynamiczna wspierająco-ekspresyjna, terapia skoncentrowana na emocjach, biofeedback, farmakoterapia u dorosłych 145
5.3.2. Terapia metapoznawcza skoncentrowana na martwieniu się 148
5.3.3. Terapia poznawczo-behawioralna specyficzna i transdiagnostyczna realizowane z użyciem techniki cyfrowej 149
5.4. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzenia lęku społecznego u dorosłych, dzieci i młodzieży 150
5.4.1. Grupowa i indywidualna terapia poznawczo-behawioralna, farmakoterapia u dorosłych 150
5.4.2. Terapia interpersonalna, terapia poznawcza, terapia psychodynamiczna wspierająco-ekspresyjna, terapia poznawczo-behawioralna, terapia strategiczna
u dorosłych 152
5.4.3. Terapia poznawczo-behawioralna kierowana przez klinicystę, terapia poznawczo-behawioralna w formie samopomocy, ekspozycja w wirtualnej rzeczywistości na sytuacje społeczne, które budzą lęk, poznawcza
modyfikacja tendencji do wybiórczego przetwarzania informacji realizowane z użyciem techniki cyfrowej u dorosłych 155
5.4.4. Terapia poznawczo-behawioralna, trening umiejętności społecznych, farmakoterapia u dzieci i młodzieży 157
5.5. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu fobii specyficznej u dorosłych, dzieci i młodzieży 158
5.5.1. Ekspozycja na bodziec lub sytuację, które wywołują lęk, połączenie terapii poznawczej z ekspozycją na bodziec lub sytuację, które wywołują lęk u dorosłych 158
5.5.2. Pojedyncza intensywna sesja ekspozycji na bodźce, które budzą lęk i desensytyzacja przez ruchy gałek ocznych u dzieci i młodzieży 160
5.6. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzenia paniki u dorosłych 162
5.6.1. Terapia poznawczo-behawioralna, terapie fizjologiczne, ekspozycja na bodźce, które budzą lęk, terapia poznawcza, terapia psychodynamiczna
wspierająco-ekspresyjna, terapia wspierająca 162
5.6.2. Terapia poznawczo-behawioralna, terapia psychodynamiczna wspierająco-ekspresyjna, terapia wspierająca, farmakoterapia 165
5.7. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego u dorosłych, dzieci i młodzieży 166
5.7.1. Ekspozycja na bodźce wywołujące lęk z zapobieganiem kompulsji, terapia poznawcza, farmakoterapia u dorosłych 167
5.7.2. Ekspozycja na bodźce, które budzą lęk, z zapobieganiem kompulsji prowadzona z użyciem techniki cyfrowej u dorosłych i młodzieży 168
5.7.3. Ekspozycja na bodźce, które budzą lęk, z zapobieganiem kompulsji – indywidualna i z udziałem rodziców, terapia poznawczo--behawioralna,
farmakoterapia u dzieci i młodzieży 170
5.8. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu pourazowego zaburzenia stresowego u dorosłych, dzieci i młodzieży 173
5.8.1. Ekspozycja na bodźce związane z wydarzeniem stresowym, desensytyzacja przez ruchy gałek ocznych, terapia poznawczo--behawioralna, terapia poznawcza, terapia poznawczego przetwarzania, narracyjna
ekspozycja na bodźce związane z wydarzeniem stresowym, terapia eklektyczna u dorosłych 173
5.8.2. Terapia poznawczo-behawioralna, ekspresyjne pisanie realizowane z użyciem techniki cyfrowej u dorosłych 177
5.8.3. Ekspozycja na bodźce związane z wydarzeniem stresowym, terapia poznawczo-behawioralna, desensytyzacja przez ruchy gałek ocznych, terapia narracyjna, terapia wspierająca, terapia interpersonalna u dzieci i młodzieży 179
5.9. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzenia adaptacyjnego u dorosłych 180
5.9.1. Krótkoterminowa zogniskowana psychoterapia psychodynamiczna – model Malana, psychoterapia egzystencjalna, samopomoc oparta na technikach behawioralnych 181
5.10. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń pod postacią somatyczną u dorosłych, dzieci i młodzieży 183
5.10.1. Terapia poznawczo-behawioralna u dorosłych 183
5.10.2. Terapia akceptacji i zaangażowania, krótkoterminowa zogniskowana psychoterapia psychodynamiczna – model Malana, krótkoterminowa
psychodynamiczna psychoterapia interpersonalna – model Hobsona, grupowy trening redukowania stresu oparty na technice uważności, terapia fizyczna, farmakoterapia u dorosłych 184
5.10.3. Rodzinna terapia systemowa, rodzinna terapia poznawczo-behawioralna realizowane w osobistym kontakcie, rodzinna terapia poznawczo-behawioralna realizowana z użyciem techniki cyfrowej u dzieci i młodzieży 187
5.11. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń odżywiania u dorosłych i młodzieży 190
5.11.1. Terapia strategiczna, terapia skoncentrowana na osobie, terapia psychodynamiczna wspierająco-ekspresyjna, terapia poznawczo-behawioralna u dorosłych 190
5.11.2. Zogniskowana terapia psychodynamiczna, terapia poznawczo-analityczna, terapia poznawczo-behawioralna, terapia interpersonalna, terapia poznawczo-interpersonalna u dorosłych i starszej młodzieży 192
5.11.3. Terapia rodzinna – model szpitala Maudsley, indywidualna terapia skoncentrowana na adolescencie, indywidualna terapia poznawczo-behawioralna, indywidualna terapia wspierająca u młodzieży 195
5.12. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń związanych z używaniem środków psychoaktywnych u dorosłych i młodzieży 197
5.12.1. Wywiad motywujący do zmiany u dorosłych 198
5.12.2. Ekonomia żetonów, terapia poznawczo-behawioralna, zapobieganie nawrotom u dorosłych 199
5.12.3. Terapia akceptacji i zaangażowania, zapobieganie nawrotom oparte na uważności u dorosłych 201
5.12.4. Wielowymiarowa terapia rodzinna, terapia poznawczo-behawioralna, ekonomia żetonów, wywiad motywujący do zmiany, farmakoterapia u młodzieży 203
5.13. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży 205
5.13.1. Grupowa terapia skoncentrowana na emocjach dla opiekunów dzieci i młodzieży 206
5.14. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzeń ze spektrum schizofrenii u dorosłych 207
5.14.1. Terapia wspierająca, terapia poznawczo-behawioralna, interwencja skoncentrowana na rodzinie, terapia skoncentrowana na osobie, rehabilitacja społeczna, farmakoterapia 207
5.14.2. Terapia psychodynamiczna, terapia wspierająca, farmakoterapia 209
5.14.3. Terapia poznawczo-behawioralna, terapia skoncentrowana na rodzinie, terapia wspierająca, psychoedukacja, farmakoterapia 211
5.15. Interwencje psychoterapeutyczne w leczeniu zaburzenia osobowości borderline u dorosłych i młodzieży 212
5.15.1. Terapia dialektyczno-behawioralna, terapia psychodynamiczna oparta na przeniesieniu, terapia poznawczo-behawioralna u dorosłych 213
5.15.2. Terapia dialektyczno-behawioralna z włączeniem rodziny, terapia poznawczo-analityczna, terapia oparta na mentalizacji z włączeniem rodziny, grupowe szkolenie w regulacji emocji u młodzieży 215
5.16. Rekomendacje wynikające z kontrolowanych badań klinicznych nad skutecznością interwencji psychoterapeutycznych w leczeniu zaburzeń psychicznych psychoterapią dotyczące stosowania tych interwencji w praktyce klinicznej wraz z oceną siły rekomendacji 218

ROZDZIAŁ 6
Leczenie zaburzeń psychicznych za pomocą rehabilitacji społecznej 237
6.1. Rehabilitacja społeczna nastawiona na zaburzenia psychiczne związane z używaniem środków psychoaktywnych ze współwystępującymi zachowaniami przestępczymi u dorosłych, młodzieży i młodych dorosłych 238
6.1.1. Hierarchiczna społeczność terapeutyczna, poradnictwo grupowe, farmakoterapia u dorosłych 238
6.1.2. Trening samodyscypliny w stylu wojskowym u młodzieży 240
6.1.3. Wielowymiarowa terapia rodzinna u młodzieży i młodych dorosłych 241
6.2. Rehabilitacja społeczna nastawiona na ciężkie zaburzenia osobowości ze współwystępującymi zachowaniami przestępczymi, ciężkie zaburzenia psychiczne ze współwystępującymi zachowaniami przestępczymi, ciężkie zaburzenia osobowości bez współwystępujących zachowań
przestępczych, zachowania przestępcze u dorosłych 243
6.2.1. Demokratyczna społeczność terapeutyczna w leczeniu zaburzeń osobowości ze współwystępującymi zachowaniami przestępczymi i ciężkich zaburzeń psychicznych ze współwystępującymi zachowaniam i przestępczymi 244
6.2.2. Zmodyfiowana demokratyczna społeczność terapeutyczna z psychodynamiczną psychoterapią grupową w leczeniu ciężkich zaburzeń osobowości ze współwystępującymi zachowaniami przestępczymi 245
6.2.3. Hierarchiczna społeczność terapeutyczna w leczeniu ciężkich zaburzeń osobowości ze współwystępującymi zachowaniami przestępczymi i zachowań przestępczych 247
6.2.4. Demokratyczna społeczność terapeutyczna z grupową psychoterapią poznawczo-edukacyjną w leczeniu zachowań przestępczych 249
6.2.5. Demokratyczna społeczność terapeutyczna z grupową i indywidualną terapią psychodynamiczną w leczeniu ciężkich zaburzeń osobowości bez współwystępujących zachowań przestępczych 250
6.3. Rehabilitacja społeczna nastawiona na zaburzenia ze spektrum schizofrenii u dorosłych 251
6.3.1. Deficyty poznawcze u osób z zaburzeniami ze spektrum schizofrenii a rehabilitacja społeczna 252
6.3.2. Trening umiejętności społecznych – kompensowanie deficytów poznawczych przez uczenie umiejętności społecznych 253
6.3.3. Trening społecznego poznania i interakcji – kompensowanie deficytów poznawczych przez uczenie umiejętności społecznych 255
6.3.4. Ekonomia żetonów wzmacniająca praktyczne umiejętności życiowe – kompensowanie deficytów poznawczych przez uczenie radzenia sobie z chorobą 257
6.3.5. Terapia poznawcza objawów pozytywnych – kompensowanie deficytów poznawczych przez uczenie radzenia sobie z chorobą 257
6.3.6. Interwencja rodzinna – kompensowanie deficytów poznawczych przez modyfikację otoczenia społecznego 259
6.3.7. Poznawcze wyrównanie – wyrównywanie deficytów poznawczych 261
6.4. Rekomendacje wynikające z kontrolowanych badań klinicznych nad skutecznością interwencji psychoterapeutycznych w leczeniu zaburzeń psychicznych
za pomocą rehabilitacji społecznej dotyczące stosowania tych interwencji w praktyce klinicznej wraz z oceną siły rekomendacji 263

CZĘŚĆ III
UŻYTECZNOŚĆ REZULTATÓW KONTROLOWANYCH BADAŃ KLINICZNYCH NAD SKUTECZNOŚCIĄ INTERWENCJI PSYCHOTERAPEUTYCZNYCH
W PRAKTYCE KLINICZNEJ 267

Rozdział 7
Znaczenie rezultatów kontrolowanych badań klinicznych
dla praktyki klinicznej 269
7.1. Kontrolowane badania kliniczne podstawą usankcjonowania stosowania interwencji psychoterapeutycznych w praktyce klinicznej i źródłem
ograniczenia generalizowania ich wniosków na populację pacjentów leczonych w praktyce klinicznej 269
7.2. Ograniczenia towarzyszące korzystaniu z rezultatów kontrolowanych badań klinicznych w praktyce klinicznej 271
7.2.1. Brak jasności co do warunków stosowania interwencji wspartych empirycznie w praktyce – dopasowanie diagnozy nozologicznej i użycie instruktażowego podręcznika 271
7.2.2. Transdiagnostyczna terapia poznawczo-behawioralna zaburzeń lękowych i depresyjnych jako przeciwwaga podręczników instruktażowych dla specyficznych zaburzeń lękowych i depresyjnych 273
7.2.3. Brak informacji o najskuteczniejszych interwencjach dla poszczególnych zaburzeń psychicznych wśród wspartych empirycznie 276
7.2.4. Brak informacji o sposobie leczenia zaburzeń współwystępujących za pomocą interwencji wspartych empirycznie 281
7.2.5. Brak informacji o aktywnych komponentach złożonych interwencji psychoterapeutycznych wspartych empirycznie 284
7.2.6. Brak informacji o pogorszeniu u pacjentów poddanych interwencjom psychoterapeutycznym wspartym empirycznie 285
7.3. Potrzeba uzupełnienia wyników kontrolowanych badań klinicznych wynikami badań dostarczającymi odpowiedzi na pytania praktyczne 287
7.4. Wyrównanie ograniczeń towarzyszących stosowaniu interwencji psychoterapeutycznych wspartych empirycznie w praktyce klinicznej 289
7.4.1. Krytyczne myślenie podstawą podejmowania decyzji o doborze interwencji do konkretnego pacjenta i jej modyfikacji w trakcie stosowania 289
7.4.2. Monitorowanie przebiegu zmian u pacjentów podczas stosowania interwencji podstawą zwiększenia efektywności terapeuty 291
7.5. Wnioski dla praktyki klinicznej wynikające z oceny użyteczności rezultatów kontrolowanych badań klinicznych nad skutecznością interwencji psychoterapeutycznych potraktowanych jako podstawa praktycznego działania 296

CZĘŚĆ IV
WNIOSKI I REKOMENDACJE DLA PRAKTYKI KLINICZNEJ
WYNIKAJĄCE Z BADAŃ KORELACYJNYCH NAD WARUNKAMI
SKUTECZNOŚCI INTERWENCJI PSYCHOTERAPEUTYCZNYCH 299

Rozdział 8
Czynniki interpersonalne jako kontekst stosowania
interwencji psychoterapeutycznych 301
8.1. Podstawowe pojęcia określające badanie związków między zmiennymi 301
8.2. Jakość interakcji między pacjentem a terapeutą jako predyktor efektu interwencji psychoterapeutycznych u dorosłych, dzieci i młodzieży 303
8.2.1. Wielowymiarowy sojusz we współpracy w leczeniu dorosłych 303
8.2.2. Trójwymiarowy sojusz we współpracy w leczeniu dorosłych, dzieci i młodzieży 305
8.2.3. Trójwymiarowy sojusz we współpracy w terapii realizowanej z użyciem techniki cyfrowej w leczeniu dorosłych i młodzieży 307
8.2.4. Współpraca pacjentów i psychoterapeutów wierzących w skuteczność zastosowanej interwencji psychoterapeutycznej w leczeniu dorosłych 309
8.3. Postawa pacjentów wobec zmiany terapeutycznej jako predyktor efektu interwencji psychoterapeutycznych u dorosłych i młodzieży 310
8.3.1. Oczekiwanie korzyści z leczenia w leczeniu dorosłych 310
8.3.2. Przekonanie o wiarygodności metody leczenia w leczeniu dorosłych i młodzieży 312
8.3.3. Gotowość do zmiany w leczeniu dorosłych i młodzieży 313
8.4. Odnoszenie się psychoterapeutów do pacjentów jako predyktor efektu interwencji psychoterapeutycznych u dorosłych, dzieci i młodzieży 314
8.4.1. Okazywanie empatii przez terapeutów w leczeniu dorosłych 314
8.4.2. Okazywanie akceptacji przez terapeutów w leczeniu dorosłych, dzieci i młodzieży 316
8.5. Rekomendacje wynikające z badań korelacyjnych nad warunkami skuteczności interwencji psychoterapeutycznych dotyczące stosowania tych warunków w praktyce klinicznej wraz z oceną siły rekomendacji 317

Rozdział 9
Natura procesu prowadzącego do redukcji objawów zaburzeń
psychicznych: interakcje dotyczące zachowań pacjentów i terapeutów a redukcja objawów zaburzeń psychicznych u pacjentów 321
9.1. Jakość sojuszu we współpracy jako mediator zależności między oczekiwaniem korzyści z leczenia a redukcją objawów zaburzeń psychicznych w leczeniu dorosłych 321
9.2. Nasilenie objawów zaburzeń psychicznych a jakość sojuszu we współpracy podczas stosowania interwencji jako predyktor redukcji objawów zaburzeń psychicznych po jej zakończeniu w leczeniu dorosłych 323
9.3. Ocena wiarygodności metody leczenia a nasilenie objawów zaburzeń psychicznych oraz oczekiwanie korzyści z leczenia podczas stosowania interwencji jako predyktory redukcji objawów zaburzeń psychicznych po jej zakończeniu w leczeniu dorosłych i młodzieży 324
9.4. Wyjaśnienia dotyczące natury związku między zachowaniami pacjentów i terapeutów a redukcją objawów zaburzeń psychicznych u pacjentów 325

BIBLIOGRAFIA 327