ebook Słowiańska psychomachia Mickiewicza Zbigniew Kaźmierczyk

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Rok wydania: 2012

Jest to praca na niebagatelny temat, o który nieraz potrącali autorzy publikacji o Mickiewiczu i historycy polskiej literatury romantycznej, ale nie czynili go dotychczas przedmiotem rozważań systematycznych i nie poświęcili mu osobnych monografii. Zbigniew Kaźmierczyk zdecydował się na całościowe sprawdzenie, jakie echa wierzeń religijnych zamierzchłej przeszłości dziejowej odzywały się w pisarstwie Mickiewicza przynajmniej do jego wykładów w Collège de France (te wykłady pojawiają się w rozważaniach o psychomachii tylko wyrywkowo). Zgromadził więc dowody i poszlaki zakorzenienia się myśli Mickiewicza w przedhistorycznej archaiczności słowiańskiej, pamiętając oczywiście o polskich preromantycznych i romantycznych fascynacjach folklorem i egzotyką oraz o nieufności do oświeceniowego racjonalizmu. Zyskują w tej pracy oświetlenie sprawy o pierwszorzędnym znaczeniu z obszaru komplikacji ideowych niezwykłego pisarza z samego "centrum polszczyzny" nie tylko dziewiętnastowiecznej.

Spis treści ebooka Słowiańska psychomachia Mickiewicza

I. Wstęp do mitologii słowiańskiej Mickiewicza 9

1. Mickiewicz w perspektywie przełomu w etnografii polskiej 9

Odkrycie mitu kosmogonicznego Słowian 9
Przedromantyczne zainteresowania folklorystyczne 15
Romantyczny początek 19
Ludowość prasłowiańska 21
Kanon zagadnień etnogenetycznych 23
„pochodzimy z Inąd, to jest: z Indostanu” 24
Przedchrześcijańska psychomachia według Dołęgi Chodakowskiego 26
Słowianie według Lelewela 28
Irańska etnogeneza Słowian według Skorochoda Majewskiego 30
Opozycja Lelewela wobec etnogenezy irańskiej 36
Lelewel wobec relacji Helmolda 39
Rozwój tezy irańskiej 40
„Rozpłód boży” 42
Adversus haereses 44

2. Irańska etnogeneza Słowian – brakujące ogniwo religioznawstwa polskiego – pod kątem pożytku mickiewiczologicznego 45

Stanowisko metodologiczne – irański Mickiewicz? 45
„Tak wielki i liczny naród jak słowiański nie przychodzi, tylko na miejscu wzrasta”? 47
Dualizm teologiczny w języku Słowian 50
Relikty irańskie w wierzeniach ludowych Słowian 51
Przesilenie etnogenetyczne: oddalenie i zwycięstwo tezy irańskiej 54
Archeologia etnogenetyczna 62
Przełom mitologiczny 66
Struktura słowiańskiej psychomachii 70
Dualny świat Słowiańszczyzny w świetle mitologii porównawczej 70
Ojcowie przełomu w etnografii polskiej 74
Dualizm zurwanicki w mitologii słowiańskiej 78
Słowiański zurwanizm 80
Pożytek mickiewiczologiczny 81

II. Przemiana ethosu rycerskiego na gruncie Słowiańszczyzny 87

1. Doświadczenie pokoleniowe 87
Obraz wojny 87
Legenda wojny 1794 88
2. Rycerskie antecedencje legendy kościuszkowskiej 91
3. Ethos rycerski a Rosja 93
4. „Bo on nie pójdzie, jak dawni rycerze” 97
5. Tyrania i republika Woltera 99
Cnota w piekle 99
Republika 103
Wolterowskie inspiracje 106
6. Republika nowogródzka 108
7. Słowiańska psychomachia filomatów 109
8. W lustrze rycerskiego Don Carlosa 110

III. Rosja we wczesnych utworach Mickiewicza 119

IV. Irańskie struktury reliktowe w Balladach i romansach 129

1. Ludowość domowa i regionalna 129
2. Usilność historyczna a prawidłowość ludowa 131
3. Psychomatyzacja 132
4. Odpowiedniość 134
5. Fundamentalizacja opozycji binarnej 137
6. Irańskie struktury reliktowe 138
7. Dualizm poleski 139
8. Asza i drug 146
9. Asza słowa 149
10. Synkretyzm 151
11. Potęga reguł zachowania życia (asza) 153

V. Słowiański dualizm w Dziadach kowieńsko‑wileńskich 157

1. Dwa światy w jednym 158
2. Ludowe prawidła obrzędu 164
3. Dualizm rytualny 165
4. Figura restytucji dualnego początku 170
5. Etnogenetyczny apokryf 172
6. Co szkodzi, co pomaga (prawdy binarne) 173
7. Postać reliktowego dualizmu Słowian – upiór 173
8. Prastary model kosmogoniczny (dwie domeny) 175
9. Udawnienie 176
10. „Paralela grecka”? 176
11. Pokrewieństwo irańskie 179
12. Dola 180
13. Scena IX 188
14. Reliktore struktury dualne 192
15.Paralela irańska 193
16. Dualizmu poleski – dualizm zurwanicki 197
17. Nieprawidłowość miłosnego numinosum 198
18. Boskość i diabelskość w teatrze życia wewnętrznego 198
19. Miłość biegunowa 199
20 Cud prawidłowości 200
21. Świat uwewnętrznionej psychomachii 201
22. Słowiańska warstwa spodnia 204
23. Numinotyczna nieprawidłowość 204
24. Etiologia nieprawidłowości 206
25. Przeniesienie sacrum 207

VI. Wątek awestyjski w Arymanie i Oromazie 221

VII. Zurwanicki dualizm w Dziadach drezdeńskich 235

1. Interpretacje 235

Interpretatio Christiana 235
Cień herezji 242
Bóg monoteistyczny w rozdwojonej jaźni romantyka 244
„Bóg utracony i Bóg odnaleziony” 245
Interpretatio clasica 247
Homo politicus 249
Antydualizm programowy 251
Ezoterica 253

2. Dualizm w Dziadach drezdeńskich 255

Opozycja binarna Słowiańszczyzny 255
Reliktowy dualizm czarta i Boga 257
Dualna myśl więźnia 261
Dualnej myśli transpozycja dziejowa 262
Dualizm poleski – dualizm zurwanicki 263
Potęga milczenia (nadir i zenit Konrada) 264
„Niebu świecenie” 265
Pesymizm Konrada 269
Pieśnią w „piekło uderzenie” 271
Słowiańska zemsta 276
Mała improwizacja 276
Zurwanicka struktura teologiczna 278
Zrąb teologii politycznej Konrada 286
Medium treści mitycznych 288
Punkt koncentryczny 291
Pamięć czeluści 293
Słowiańska psychomachia 297
Słowiańska psychomachia w wymiarze historycznym (Ustęp) 298
Udzielność zony 299
Zapoznany prowidencjalizm 301
Obszary 304
Świat diabelskiej subkreacji 304
Mowa żywiołów 309
Liber naturae – liber historiae 309
Błoto 314
Animalizacja 314
Animistyczna animalizacja parady 314
Dualny eks‑centryzm 316
Parada 317
Powódź 322
Władza niepohamowana 327

VIII. Słowiańska psychomachia Mickiewicza 331

Zakończenie 343
Bibliografia 346