ebook Służące i służący Emanuela Tatarkiewicz

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2022

Jakie były stanowiska służebne? Jakie warunki zatrudnienia miała służba folwarczna i domowa w XIX i XX wieku? Jak ubierali się, mieszkali, leczyli się ówcześni służący? Co jedli? Jakie były relacje między panem a sługą? Jak funkcjonowały dawne domostwa i majątki ziemskie? Opowiada o tym m.in. polska proza.

„Służące i służący” to druga pozycja z serii literackich obrazów, które dopełnione są unikatowymi dziełami polskiego malarstwa. Pierwszą książką Emanueli Tatarkiewicz z tej serii jest „Dwór polski”.

„Mój pradziadek – Władysław Klik – był stangretem w pałacu w Kuklinowie. Świat, w którym żył i pracował wydaje się dziś nieznany, ale i niezwykle fascynujący. Dzięki polskiej literaturze możemy wyruszyć w odległą podróż, by poznać osoby pracujące np. jako nianie, pokojówki, panny apteczkowe czy też ludzi na posadzie rządcy czy stajennego”.

Spis treści ebooka Służące i służący

I. STANOWISKA 6
Dobry służący 7
Dawne funkcje, nowe role 9
Strzelec 9
Foryś 10
Hajduk 10
Laufer 12
Państwo, czyli pan i pani 13
Stanowiska służebne 17
Służąca i służący 17
Apteczkowa panna 19
Bona (niania, piastunka) 20
Chłopak kredensowy 22
Dziewka (kuchenna, czeladna, piekarniana, folwarczna, dworska, kredensowa) 23
Ekonom 24
Garderobiana (panna szatna) 25
Karbowy (polowy) 25
Kawiarka 26
Kredencerz 29
Kucharz 29
Leśniczy (nadleśny), gajowy 33
Lokaj (kamerdyner, fagas, służący) 36
Mamka (karmicielka, żywicielka) 45
Masztalerz (groom) 49
Nauczyciel (guwerner, preceptor, wychowawca, korepetytor, pedagog, ochmistrz, metr) 50
Ogrodnik (ogrodowy, ogródkowy, ogrodowczyk) 56
Panna służąca 58
Parobek 58
Pisarz (pisarczyk) 58
Pokojówka (pokojowa, panna pokojowa) 59
Praczka 60
Rachmistrz 61
Rządca (administrator) 61
Stajenny 64
Stangret (furman, woźnica, forszpan, parobczak, groom) 66
Stróż 77
Szafarka (szafarz), klucznica (klucznik), gospodyni, ochmistrzyni 79
Włódarz (włodarz) 83
II. WARUNKI ZATRUDNIENIA 84
Pomieszczenia 85
Drugi i trzeci stół 98
Zegar i dzwonek 102
Profity 106
Wspólne życie, wzajemna opieka 121
Do końca 128
III. PROŚCI LUDZIE 132
Bezosobowi i cieleśni 133
Służący też mają swój honor 137
Poddańcze gesty 139
Rękoczyny 143
Służyć można prawdziwemu panu 150
Pokochać zwyczajne życie 158
Wykształcenie 163
Odgrodzenie we własnej sferze od klas niższych 169
Pańskie urodzenie oznacza kosztowne odzienie 174
Konsumpcjonizm 189
Światowe życie służących 194
Leczenie 201
Czystość i higiena, czyli kilka słów o ochędóstwie 204
IV. RAZEM I OSOBNO 216
Błogi odpoczynek 217
Gość w dom, służący są 223
Panowie bez przywileju prywatności 226
Służba to czasami drużba 234
Fawor pański na pstrym koniu jeździ 241
Kobieta i mężczyzna 249
Damy a pokojówki 251
Służące w ciąży 258
Jak odprawiano służących 261
Posądzanie o kradzież 265
V. OD WAKANSU DO AWANSU 270
Jak zdobyć upragniony wakans? 271
Kim staniesz się po awansie 274
Ziemska kariera 285
Służący – obrońcy panów 288
Służący a powstanie styczniowe 293
Kilka przykładów, jak służba przeszła do historii 296
Nobilitacja zobowiązuje 300
NAZWY MAJĄTKÓW OPISANYCH W LITERATURZE, WZMIANKOWANE W KSIĄŻCE (W UKŁADZIE ALFABETYCZNYM) 305
BIBLIOGRAFIA 309
Teksty źródłowe 309
Opracowania 311