ebook Suma logiczna William Ockham

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania: 2023

Tekst książki pochodzi z wydania pierwszego, które ukazało się w 1971 r. nakładem PWN, zostało dodrukowane w 2010 r. W 2023 r. wykonaliśmy kolejny dodruk w oprawie serii Biblioteka Klasyków Filozofii.

Logika jest bowiem najbardziej sprawnym narzędziem spośród wszystkich sztuk i bez niej nie można w sposób doskonały zapoznać się z żadną nauką, przy czym odmiennie od narzędzi materialnych, nie zużywa się ona przez częste stosowanie, ale przeciwnie, rozwija się przez ciągłe i pilne uprawianie dowolnej innej nauki.

(ze Wstępu)

Ockham [ọkǝm] WILHELM, William of Ockham, ur. ok. 1300, zm. ok. 1350, średniowieczny filozof i teolog, franciszkanin. Jako jeden z głównych inicjatorów nowego prądu via moderna w scholastyce został nazwany venerabilis inceptor [‘czcigodny początkodawca’], 1312–18 studiował w Oksfordzie, od 1318 wykładał tamże, 1324 posądzony o herezję został wezwany do kurii w Awinionie, 1328 uciekł z Awinionu i oddał się pod opiekę cesarzowi Ludwikowi IV Bawarskiemu, od 1330 przebywał wraz z cesarzem w Monachium, gdzie powstała większość jego dzieł, przed śmiercią pojednał się z Kościołem.

Głosił konsekwentny nominalizm, według którego pojęcia ogólne, będące skutkiem abstrakcji, nie mają odpowiedników w rzeczywistości, w teorii poznania głosił, że jedynie intuicja (jako bezpośrednia i doświadczalna percepcja istniejącej rzeczy) jest podstawą poznania naukowego, poznanie ludzkie ograniczał do stwierdzenia istnienia doznawanych rzeczy i do posługiwania się znakami pojęciowymi, negował możliwość racjonalnego poznania Boga, twierdząc, iż jego istnienie i przysługujące mu cechy poznać możemy tylko w oparciu o wiarę, głosząc nieograniczoną wszechmoc Boga, negował istotową zależność skutków od przyczyn, ona jest też tylko jedyną racją dobra moralnego, gdyż żadne obiektywne prawa nie mogą ograniczać woli Boga, sformułował postulat, iż „bytów nie należy mnożyć bez konieczności”. Ockham jest również znany jako autor traktatów politycznych na temat stosunków Kościoła i państwa, w których sprzeciwiał się świeckiej władzy papieża i występował jako rzecznik praw cesarskich.

(biogram na podstawie Wielkiej encyklopedii PWN, 2003)

Spis treści ebooka Suma logiczna

Prolog brata i magistra Adama z Anglii 13
Wstęp Wilhelma Ockhama 15

KSIĘGA I 17

1. Ogólne wiadomości o terminie 17
2. Potrójne ujęcie terminu 19
3. Stosunki przyporządkowania zachodzące między terminami wypowiedzianymi a myślowymi 21
4. Termin kategorematyczny i synkategorematyczny 25
5. Konkretne i abstrakcyjne terminy niesynonimiczne 27
6. Synonimiczne terminy abstrakcyjne i konkretne 30
7. Prawda o terminach konkretnych i abstrakcyjnych 34
8. Trzeci rodzaj nazw konkretnych i abstrakcyjnych 41
9. Czwarty rodzaj nazw konkretnych i abstrakcyjnych 46
10. Nazwy współoznaczające i absolutne 46
11. Nazwy pierwszej i drugiej impozycji 50
12. Intencja pierwsza i druga 53
13. Nazwy jednoznaczne i wieloznaczne 55
14. Powszechnik 59
15. Powszechnik nie jest rzeczą istniejącą poza umysłem 61
16. Przeciwko poglądom Szkota o powszechnikach 66
17. Odpowiedzi na zarzuty wysunięte pod adresem twierdzeń, zawartych w rozdziale poprzednim 69
18. Ogólnie o pięciu powszechnikach 75
19. Jednostka 78
20. Rodzaj 80
21. Gatunek 83
22. Porównanie rodzaju do gatunku 85
23. Różnica 88
24. Cecha właściwa 93
25. Przypadłości 95
26. O definicji 98
27. Opis 104
28. Definicja opisowa 105
29. Termin definiowany 106
30. Podmiot 107
31. Orzeczenie 108
32. Tkwienie itd. w podmiocie 109
33. Oznaczanie 110
34. Podział 112
35. Całość 114
36. Przeciwieństwa 115
37. Właściwość bierna 121
38. Byt 123
39. Jedność 126
40. Orzecznik 129
41. Podziały orzeczników 132
42. Substancja 137
43. Właściwości substancji 142
44. O ilości – przeciwko autorom nowożytnym 152
45. Zarzuty przeciwko powyższej opinii 158
46. Desygnaty wyrażenia rodzajowego „ilość” 165
47. Cechy właściwe ilości 170
48. Ilość zgodnie z opinią powszechnie przyjmowaną 173
49. Relacja według opinii Arystotelesa 174
50. Racje przemawiające za tym stanowiskiem 180
51. Zarzuty przeciwko temu, co powiedziano wyżej 182
52. Co zawiera się w kategorii relacji 192
53. Właściwości terminów relatywnych 196
54. Relacja według opinii innych 199
55. O kategorii jakości 201
56. Jakość według poglądów innych autorów 204
57. Działanie 205
58. Bierność 209
59. Kiedy 210
60. Gdzie 212
61. Położenie 212
62. Stan 213
63. Zastępowanie – czym ono jest? 213
64. Podział zastępowania 215
65. Rozróżnienie zastępowania terminów 218
66. Zarzuty przeciw temu , co zostało powiedziane, oraz ich rozwiązanie 220
67. O zastępowaniu materialnym 226
68. Zastępowanie zwykłe 227
69. O zastępowaniu osobowym 228
70. Podział zastępowania osobowego 229
71. Rodzaje zastępowania osobowego 232
73. Zastępowanie wyłącznie nieokreślone 234
74. Zastępowanie nieokreślone i dystrybutywne 235
76. O zastępowaniu terminów relatywnych 236
77. Zastępowanie niewłaściwe 237

KSIĘGA II 239

1. Podział zdań 239
2. Zdania jednostkowe 247
3. Zdania nieokreślone i szczegółowe 252
4. Zdania ogólne 256
5. Znaki rozdzielcze „każdy z dwu” i „żaden z dwu” 265
6. O znaku „cały” 266
7. Zdania dotyczące przeszłości i przyszłości 268
8. Zdanie, w którym jeden z terminów skrajnych jest wyrażeniem nie wprost 270
9. Zdania modalne w sensie złożenia 271
10. Zdania modalne w sensie rozdzielczym 274
11. Zdania równoważne zdaniom hipotetycznym 276
12. Zdania, w których występują terminy prywatywne oraz nieskończone 279
13. Zdania z terminami prywatywnymi, nierównoważnymi terminom nieskończonym 280
14. Zdania, w których występują terminy fikcyjne 281
15. Zdania kategoryczne, w których występuje zaimek „który” 282
16. Zdania zdwojone 284
17. Zdania wyłączające 289
18. Zdania stwierdzające wyjątek 300
19. Zdania, w których występują określenia: „zaczyna”, „przestaje” 303
20. Zdania, w których występuje określenie: „staje się” 305
21. Odwracanie zdań oznajmujących czasu teraźniejszego 305
22. Odwracanie zdań dotyczących przeszłości i przyszłości 309
23. Odwracanie zdań wyłączających, zdwojonych itd. 312
24. Odwracanie zdań modalnych Najpierw o zdaniach koniecznych 314
25. Odwracanie zdań możliwych 317
26. Odwracanie zdań niemożliwych 319
27. Odwracanie zdań względnych 321
28. Odwracanie zdań względnych ze względu na przeciwstawne jakości 326
29. Odwracanie zdań modalnych , nie przez wszystkich uznawanych za modalne 327
30. Zdania hipotetyczne 330
31. Zdania warunkowe 331
32. Zdania łączne lub koniunkcyjne 331
33. Zdania rozłączne lub dysjunkcyjne 333
34. Zdania przyczynowe 334
35. Zdanie czasowe 336
36. Zdanie miejscowe 337
37. Uwagi odnoszące się do zdań hipotetycznych 338

KSIĘGA III 341

CZĘŚĆ PIERWSZA 341
1. Podział sylogizmów 341
2. Niektóre uwagi wstępne 343
3. Sylogizmy pierwszej figury 345
4. Dowód na to, co powiedziano wyżej 348
5. W jakich przypadkach sylogizm nie jest rządzony zasadą orzekania o wszystkim lub o niczym 352
6. Wystarczalność trybów figury pierwszej 355
7. Kiedy forma ta nie obowiązuje 357
8. Przesłanka większa w figurze pierwszej może być zdaniem jednostkowym 358
9. Sylogizmy pierwszej figury, składające się ze zdań użytych w formie nie wprost 360
10. Sylogizmy drugiej figury 362
11. Sprowadzanie sylogizmów figury drugiej do pierwszej 366
12. Sylogizmy złożone ze zdań nie wprost w drugiej figurze 369
13. Kiedy w drugiej figurze można wnioskować z samych zdań twierdzących 370
14. Sylogizmy o zdaniach oznajmujących w trzeciej figurze 371
15. Sylogizmy trzeciej figury ze zdaniami z terminami nie wprost 375
16. Sylogizm wyjaśniający 376
17. Sylogizmy pierwszej figury składające się ze zdań dotyczących przeszłości 378
18. Sylogizmy drugiej figury składające się ze zdań dotyczących przeszłości i przyszłości 380
19. Sylogizmy trzeciej figury składające się ze zdań w czasie przeszłym i przyszłym 381
20. Sylogizmy złożone ze zdań koniecznych pierwszej figury 383
21. Sylogizm jednolity, złożony ze zdań koniecznych w figurze drugiej 386
22. Sylogizm jednolity, złożony ze zdań koniecznych w trzeciej figurze 387
23. Sylogizmy składające się ze zdań możliwych w pierwszej figurze 388
24. Sylogizmy złożone ze zdań możliwych w drugiej figurze 392
25. Sylogizmy trzeciej figury składające się ze zdań możliwych 394
26. Sylogizmy jednolite, złożone ze zdań względnych w pierwszej figurze 396
27. Sylogizm jednolity, złożony ze zdań względnych w drugiej figurze 399
28. Sylogizmy jednolite, złożone ze zdań względnych w trzeciej figurze 400
29. Tworzenie sylogizmów ze zdań niemożliwych 403
30. O innych zdaniach modalnych, różnych od czterech typów omówionych wyżej 403
31. Sylogizmy pierwszej figury, złożone ze zdań koniecznych i oznajmujących 408
32. Sylogizmy złożone ze zdań koniecznych i oznajmujących w drugiej figurze 413
33. Sylogizmy mieszane, składające się ze zdań koniecznych i oznajmujących w trzeciej figurze 418
34. Sylogizmy mieszane, złożone ze zdań oznajmujących i możliwych w figurze pierwszej 420
35. Sylogizmy mieszane, złożone ze zdań oznajmujących i możliwych w drugiej figurze 422
36. Sylogizmy złożone ze zdań oznajmujących i zdań możliwych w trzeciej figurze 423
37. Sylogizmy złożone ze zdań względnych i oznajmujących w pierwszej figurze 425
38. Sylogizmy mieszane, złożone ze zdań oznajmujących i względnych w drugiej figurze 427
39. Sylogizmy mieszane, złożone ze zdań oznajmujących i względnych w trzeciej figurze 428
40. Sylogizmy mieszane, złożone ze zdań oznajmujących i niemożliwych 429
41. Sylogizmy mieszane, złożone ze zdań oznajmujących i innych zdań modalnych w pierwszej figurze 430
42. O tym samym w figurze drugiej 433
65. Sylogizmy złożone ze zdań zdwojonych 434
66. Sylogizmy złożone ze zdań wyłączających 437
67. Sylogizmy złożone ze zdań oznaczających wyjątek 438
68. Sylogizmy hipotetyczne 439

CZĘŚĆ TRZECIA 440
1. Różne rodzaje konsekwencji 440
2. Reguły, na których opiera się konsekwencja twierdząca, wnioskując od jednego terminu rozłożonego na drugi termin rozłożony 443
3. O regułach, na podstawie których wnioskujemy z jednego terminu rozłożonego twierdzącego drugi termin rozłożony, odnośnie do pewnych tylko, ale nie wszystkich orzeczników 445
4. Reguły, na podstawie których wnioskuje się z jednego terminu zanegowanego na drugi zanegowany w stosunku do tego samego orzecznika 446
5. Gdy z terminu zanegowanego wnioskuje się inny termin zanegowany, ale nie odnośnie do każdego orzeczenia 446
7. Konsekwencje opierające się na elementach zewnętrznych 447
8. Reguły, przy pomocy których wyprowadzamy zdania przeczące 448
9. Konsekwencje, w których ze zdania twierdzącego wyprowadza się zdanie przeczące lub odwrotnie 449
10. O konsekwencjach złożonych ze zdań modalnych 450
11. O sposobie wnioskowania ze zdania modalnego na odpowiadające mu zdanie oznajmujące w odniesieniu do wszelkich rodzajów modalności 452
12. O wzajemnym wynikaniu lub nie-wynikaniu zdań modalnych 454
13. Stosunki zachodzące pomiędzy określeniami modalnymi 456
14. Równoważność zdań modalnych 457
15. Ogólne reguły konsekwencji 458

Przypisy 463