ebook Świat cały ma Cię za obrońcę. Michał Archanioł w kulturze Słowian prawosławnych na Bałkanach Małgorzata Skowronek

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2008

Michał Archanioł, jeden z najpopularniejszych świętych i najsłynniejszy z aniołów, od początków chrześcijaństwa otaczany jest wyjątkową czcią. Na ten stan składa się cały szereg czynników, do których należą m.in. wyobrażenia tradycji judaistycznej, rozwój kultu w łonie samego chrześcijaństwa, związane z imieniem Świętego dziedzictwo literatury i sztuk pięknych, a także nakładanie się na stare kulty pogańskie pierwiastków wiary i religijności chrześcijańskiej oraz wierzenia ludowe. Wszystko to daje wielowymiarowy, choć jednocześnie dość spójny obraz
Michała Archanioła w kulturze prawosławnych Słowian, dziedziczącej – za pośrednictwem tradycji bizantyńskiej – spuściznę judaistyczną.

Zdawać by się więc mogło, że poświęcone Michałowi Archaniołowi teksty liturgiczne, literackie i folklorystyczne kreują barwny, lecz niezbyt spójny jego obraz. Tak jednak nie jest. Majestatyczny książę aniołów, zwycięzca Szatana i wszelkiego zła, pogromca żywiołów, patron wiernych, orędownik uciśnionych, uzdrowiciel cierpiących, strażnik ładu i sprawiedliwości, surowy sędzia, opiekun dobrej śmierci i przewodnik po zaświatach, opiekun domostw – to jedynie ogólnie zarysowane role Archanioła, które, podlegając kontaminacjom, nie tracą swego szczególnego charakteru, a przeciwnie – wzbogacają się o nowe aspekty. Wizerunek św. Michała powstały w kulturze prawosławnych Słowian bałkańskich jest z pewnością niejednowymiarowy, lecz jednocześnie synkretyczny, co decyduje o jego specyfice i wyjątkowości.

Spis treści ebooka Świat cały ma Cię za obrońcę. Michał Archanioł w kulturze Słowian prawosławnych na Bałkanach

Przedmowa 5
Wstęp 7
ROZDZIAŁ I. Słowiańska proza retoryczna o aniołach 21
Klemens Ochrydzki, Mowa pochwalna Michałowi i Gabrielowi 24
Anonim, Słowo o aniołach 34
Eliasz Miłujący Trud, Słowo na Sobór Michała Archanioła 38
Sofroniusz Wraczanski, Słowo na Sobór arcystratega Michała i innych niebiańskich sił bezcielesnych 45
ROZDZIAŁ II. Krótkie formy hagiograficzne 53
Relacje prologów 53
Cud w Chonach – między liturgią a opowieścią przygodową 65
ROZDZIAŁ III. Słowiańskie opowieści o cudach Archaniołów 71
Diakon Pantaleon, Opowieść o cudach Michała Archanioła 71
Damaskin Studyta, Słowo na Sobór Archaniołów 80
ROZDZIAŁ IV. Aniołowie w poezji liturgicznej 105
ROZDZIAŁ V. Narracje pseudokanoniczne i modlitwy 115
Legendy chrześcijańskie o początkach świata 116
Teksty euchologiczne 132
ROZDZIAŁ VI. Michał Archanioł w folklorze 155
Mityczny podział świata między świętych i jego konsekwencje w wierzeniach ludowych 155
Święty Michał w kalendarzu liturgicznym i agrarnym 163
Michał Archanioł przez Boga między ludzi posłany 170
Zakończenie 175
“The whole world have their guardian in you”. St. Michael the Archangel in Orthodox Slavs’ culture in the Balcans (Summary) 181
Aneks (1) Eliasz Miłujący Trud, Słowo na sobór Michała Archanioła wg rkpsu Deczani 103, (2) Sofroniusz Wraczanski, Słowo na Sobór arcystratega Michała i innych niebiańskich sił bezcielesnych wg rkpsu 1092, (3) Cud w Chonach wg rkpsu 232, (4) Służba na 6 IX wg rkpsu Zograf Ie7, (5) Pierwszy kanon na 8 XI wg rkpsu 522, (6) Kanon z akatystem Archaniołom wg rkpsu 96 187
Spis skrótów 225
Przywołane księgi biblijne 226
Wykaz wykorzystanych rękopisów 227
Bibliografia 231