ebook Szczerość Agata Sikora

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2020

Proces przejścia od rytualnej koncepcji komunikacji do komunikacji opartej na szczerości. Autorka łączy opis przeobrażeń kultury europejskiej z analizą przemian polskiej praktyki epistolograficznej w XVIII i na początku XIX wieku. Analizując m.in. Wyznania Jana Jakuba Rousseau, powinowactwa między sentymentalizmem a jakobińskim terrorem, zmiany we wzorach listów kondolencyjnych w listownikach, konflikt między zwierzeniami a wzajemną kontrolą w korespondencji filomatów czy sposoby wyrażania uczuć w kręgu rodzinnym Juliusza Słowackiego, stara się odtworzyć in statu nascendi napięcia i paradoksy konstytutywne dla porządku nowoczesnego.

The process of moving on from a ritual concept of communication to communication based on sincerity. A description of the transformations of European culture, coupled with an analysis of the changes taking place in Polish epistolographic practices in the 17th century and in the beginning of the 18th century, among others, using the example of the Confessions of Jean-Jacques Rousseau.

Spis treści ebooka Szczerość

CZĘŚĆ I
Wprowadzenie 13
Wytyczone trakty, zagmatwane ścieżki 14
Wśród krajowców 18
Problem praktyki 19
Przewodnicy i przyjaciele 22

Rozdział 1. Konceptualizacje szczerości we współczesnej refleksji humanistycznej 24
Szczerość jako termin krytyczny 25
Ogród, który czasem przypomina zarośnięty las 27
Ranking szczerości 30
Prawda ja w teatrze życia społecznego 32
Punkty przecięć 35
Szczerość a teoria aktów mowy 37
Językowe gry w szczerość 40
Teoria emotywów 44
Pochwała rytuału 49
Od ekspresji do performance 51

Rozdział 2. Szczerość jako cnota moralna 54
Społeczna inżynieria naturalnej przejrzystości 57
Wątpliwości 62
Słuchając harmonii sfer 64
Cnota z początku metaforyczna 68
Kwestia „smaku” do psalmów 70
Myślące posągi, milczący papier, odczarowany świat 76
Sztuka wrażliwości 82
„Jesteśmy tak przyzwyczajeni grać komedię wobec drugich, iż w końcu gramy komedię wobec samych siebie” 84
„Ludzie słabi nie mogą być szczerzy” 88
O tej, która miała tyle siły, by całkowicie pójść za własnym rozumem 93

Rozdział 3. Szczerość jako założenie komunikacyjne 96
„Wir” czy „pustynia” świata? 98
Jak przemawia serce 100
Dwie koncepcje komunikacji 105
Jak gdyby propozycja 109
Polityczne pożytki z autoanalizy 113
Dwór, salon, „wielki świat” 117
Jak działać mową 118
„By cię wysłuchano, musisz być słuchany z przyjemnością” 123
Mowa i zewnętrzność jako znak 127
Sztuka intelektualnej polifonii 131
Pęta intelektualnej polifonii 137
„Prawda zrodzona czystym przypadkiem, jak grzyb na łące, jest nic niewarta” 138
„Platon nie przypomina prawdy, a kwestią tutaj jest prawda” 140
Prywatny spór, przyjaciele, wielbiciele 144
Prawdomówność Hume’a, szczerość Rousseau 147
Co nie śniło się filozofom 149
Sekretny lęk Louisy Stewart 151
Krwawa jednomyślność serc 155
Ostoja szczerości 159

Rozdział 4. Strategia szczerości w Wyznaniach Jana Jakuba Rousseau 163
„Chodzi tu przecież o mój portret, a nie o jakąś książkę” 166
Powiedzieć wszystko 169
Dziewięć lat później 175
„Labirynt ciemny i bagnisty”. O wstydzie 178
Czego pismo nie przedstawia 185
Dowód ostateczny 189

CZĘŚĆ II
Wprowadzenie. „Inny rytm przemian” 195
Wśród innych krajowców 200
Powszechna wszystkich przeciw wszystkim deklamacja 204
Sarmacki teatr życia publicznego 208
Od ‘szczerego szalbierza’ do ‘wylania serca’ 213

Rozdział 1. Przemiany założeń komunikacyjnych w listownikach polskich z XVIII i początku XIX wieku 220
O metodzie, czyli zakreślenie horyzontu 224
Książka jest mówcą 228
Model listu, model relacji 231
Chrześcijański stoicyzm formularny 234
Śmierć z miłości z folwarkiem w tle 236
Płeć, retoryka, ból 239
„Na przykład dany szkolnej młodzi” 243
Jak wprosić się w sąsiedzką przyjaźń 245
Społeczna dialektyka rozpaczy i troski 248
Sztuka życia w piśmie 254
„Walka o unowocześnienie języka polskiego”? 257
Bez słów hardych 260
Od przykładów użyć do reguł 265
Dla wszystkich, czyli dla aspirujących 270
Sztuka naturalności 272
Pisać, co podda myśl i czułość 275
Miara przyzwoitości 277
„Koperczaki”, „dramdzie”, treść 280
Szczery panegiryk 283
Nie ze zwyczaju, lecz chęci najgorliwszej 286
Piśmienne współprzeżywanie 288
Reguły przyzwoitości listowej 291
Potrzeba rozwagi 294
Siła wyznania 298

Rozdział 2. Tajność związku, szczerość serc. Strategie szczerości w korespondencji filomatów 302
„Przyślę… lub nie…” 305
Między teorią a praktyką 309
„Sam przed sobą spowiadam się w szczerości” 312
„Dobrze urodzeni” „bezpłaszczowi”, czyli opowieść
dziewiętnastowieczna (wariacja studencka) 318
Być jak bursztyn przezroczystym 320
Szkody odkryte po czasie 323
Cukierki i głaski 327
Wallenrodyzm stosowany 330
Tajemnica korespondencji (dla wybranych) 334
Prawda otwarta, która u drugich gubi 338
Co wykracza poza wyznanie 343
Siła „obiektywnej” prawdy (starannie ukryta) 345
Laboratorium serca 348
„Piszę do ciebie, jak czuję” 352
Pragmatyczne założenie równości 356
„Chociaż się osobiście nie znamy…” 359
Narodziny realizmu psychologicznego? 361

Rozdział 3. Sentymentalizm i paradoksy szczerości: krąg korespondencyjny rodziny Juliusza Słowackiego 364
„Nie jestem tego przekonania, co wszyscy i co tu na to robić?” 367
O awansie społecznym… nieco inaczej 372
Kłopoty z majorem 374
„Nie mogę rozdystyngować moich uczuć” 377
Jak przeżywać spleeny (z uwzględnieniem różnic
genderowych) 379
Miła melancholia 382
Przyjemność i kompulsja 385
Jak przechowywać listy sentymentalne 389
Towarzyskie rozkosze wspólnego milczenia 392
Paryskie Wilno, genewski Krzemieniec 398
Szczęście krótkie, ale prawdziwe 404
Między codziennością a otchłanią 406
Bezlitosność 412
Dobry ton 415
Szczerość i wytwarzanie intymności 419
„Delikatna scena” na dwa głosy 423
Poza ekspresję 427

Zakończenie 429
Bibliografia 432
Indeks nazwisk 447
Indeks rzeczowy 454