Za darmo

ebook Sztuka i kultura Afryki Południowej Aneta Pawłowska

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2013

Książka jest pierwszą pozycją, omawiającą sztukę i kulturę tego kraju, przykładając do niej normy europejskie i odcinając się od podejścia etnograficznego, jakie jest stosowane zazwyczaj w odniesieniu do Czarnego Lądu. Zjawiska artystyczne opisywane są na szerokim tle społeczno-historycznym, ukazującym złożoną przeszłość i współczesność kraju. Pozwala to na zaakcentowanie odrębności i specyfiki sztuki południowoafrykańskiej.
Obejmuje okres od momentu wylądowania żeglarzy holenderskich pod wodzą Jana van Riebeecka w 1652 r. na klifowej plaży Przylądka Dobrej Nadziei do chwili obecnej. Znajdziemy w niej opisy sztuki kolonialnej, poprzez wiktoriańską do modernistycznej, od malarstwa realistycznego do abstrakcyjnego i neofiguratywnego, od pionierskich prac czarnych artystów poprzez rodzajowe malarstwo z czarnych gett do zaangażowanej politycznie twórczości lat 80. i 90. oraz przez kręgi awangardy. Zastosowane interpretacje sztuki i kultury artystycznej wykorzystują aparat wypracowany na gruncie rozmaitych metod współczesnej humanistyki, przede wszystkim jednak sztuka tego czasu widziana jest tu w szerszym kontekście zmian historycznych zachodzących Afryce Południowej, a także nieustannych „gier” toczonych w zamkniętym kręgu historii, kultury i władzy w opresyjnych systemach kolonializmu, postkolonializmu i apartheidu. Dzieło sztuki nie jest więc traktowane jako autonomiczna konstrukcja formy artystycznej, lecz jako dynamiczna struktura uwikłana w rozmaite mechanizmy władzy itp.

Spis treści ebooka Sztuka i kultura Afryki Południowej

Przedmowa 9
Wstęp 13

Rys historyczny. Główne uwarunkowania historyczne kształtujące stosunki społeczno-polityczne pomiędzy grupami ludnościowymi w kraju 23
Zarys historyczny sytuacji politycznej w Afryce Południowej do końca XIX w. 23
Początki białego osadnictwa w Afryce Południowej 24
Władztwo Brytyjskie w Afryce Południowej 28
Społeczność burska 32
Wielki Trek i jego konsekwencje 34
Wojna angielsko-burska 38
Źródła systemu segregacji rasowej w Afryce Południowej 44
Opór wobec apartheidu 46
Republika Południowej Afryki 48
Ruch sprzeciwu wobec apartheidu 49
Reakcja międzynarodowa na system apartheidu 49
Apartheid w odwrocie 50
Czasy współczesne 53

Preludium: biała sztuka w Czarnej Afryce 56
Początki białej kultury na Przylądku Dobrej Nadziei 56

„Ars apodemica” jako pierwsza próba plastycznego opisania Kolonii Przylądkowej 62
Literatura Kolonii Przylądkowej 62
Rola rysowników w dokonaniach „ars apodemica” Kolonii Przylądkowej 66
Wizerunek Innych 72
Robert Gordon, François Le Vaillant i John Barrow – trzy wizje mieszkańców Przylądka Dobrej Nadziei 78
Romantyczna wizja Afryki Południowej – pejzaże z Zatoki Stołowej i Kapsztadu 86
Portrety 92

Brytyjski kolonializm, Afryka Południowa i plejada artystów-obieżyświatów 97
Rysownicy czy artyści? 97
Samuel Daniell 100
Rozwój kulturalny w Kolonii Kapsztadzkiej 103
„Niezbadane części globu” i ich mieszkańcy 108
Brytyjczycy a zagadnienie pejzażu południowoafrykańskiego 122

Poszukiwania form dla sztuki narodowej w środowisku afrykanerskim 125
Kulturotwórcza rola języka afrikaans 128
Malarstwo historyczne a ikonografia afrykanerska 131
Pejzaż południowoafrykański w afrykanerskich oczach 135
Jacob Hendrik Pierneef 139
Rozwinięcie koncepcji pejzażu w środowiskach afrykanerskich 146
Ikony kultury afrykanerskiej 151
Voortrekker Monument w Pretorii 153
Freski w budynku Old Mutual w Kapsztadzie 158
Kłopotliwe dziedzictwo apartheidu po 1994 r. 161

Czarny modernizm 163
Urbanizacja Afrykanów 163
„Nowi Afrykanie” 164
Biały mecenat 166
Dyskryminacja czarnej kultury 168
Afrykański modernizm 169
Artyści pionierzy czarnej sztuki 171
Gerard Benghu 171
George Pemba 173
Gerard Sekoto 178
Ernest Mancoba 185
John Koenakeefe Mohl 186
Pionierzy czarnej plastyki z afrykańskiej perspektywy 188

Barwna sztuka z czarnego getta 193
Ograniczenia Afrykanów związane z apartheidem 193
Formalne i nieformalne działania edukacyjne 196
Polly Street Art Centre 200
Sydney Kumalo 203
Mhlaba Dumile Feni 206
Rorkeʼs Drift 209
Azaria Mbatha 217
Kultura lat sześćdziesiątych 221
Sztuka townshipów 222
Ephraim Ngatane 226
Pozostali artyści z kręgu township art 228
Louis Maqhubela 234
Rysunek i grafika 236

Sztuka i kultura w walce z apartheidem 242
Ruch Świadomości Czarnych 242
Centrum Sztuki w Katlehong 245
Sztuka oporu 245
„Sztuka musi być funkcjonalna” 252
Sztuka i ideologia 256
Ezrom Legae 259
Warsztaty artystyczne a czarna abstrakcja 261
Biali artyści i sztuka oporu 266

Sztuka kobiet czy sztuka feministyczna? 273
Afrykański feminizm 273
Dyskryminacja 275
Saartjie Baartman 276
Aktywność polityczna południowoafrykańskich kobiet 278
Świat widziany oczami kobiet w literaturze 279
Malarki w Kraju Przylądkowym 280
Białe modernistki 281
Madam and Maid – najważniejsza relacja kobieca w Afryce Południowej 283
Schyłek doktryny apartheidu a sztuka kobiet 290
Czarne artystki 293
Sztuka kobiet i tęczowy naród 299
Outsiderki 304

Współczesna sztuka Republiki Południowej Afryki 306
Mitologia „tęczowego narodu” 306
Plastyka 307
Inspirująca klasyka 310
„Poszukiwanie tożsamości: wymyślanie nowego społeczeństwa” 317
Kwestie społeczne 323
„Sztuka przejściowa” 329
Projekty społecznościowe 336

Sytuacja artystów i świata sztuki po roku 1994 340
Polityka i prawodawstwo 343
Inicjatywy w dziedzinie sztuki i kultury 348
Projekty dziedzictwa 348
Instytucje muzealne dotowane przez fundusze rządowe i prowincjonalne 351
Nowe kolekcje pozamuzealne 352
Festiwale sztuki 353
Sztuki performatywne 353
Film i fotografia 356

Zakończenie 359

Wykaz skrótów 365

Bibliografia 367

Art and Culture of South Africa. In search of artistic identity of South Africa, as influenced by historical transformations (Summary) 383

Indeks 389
Spis ilustracji 399
Od Redakcji 403