Za darmo

ebook Sztuka słowa Mikołaja Reja Danuta Kowalska

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2013

Książka zawiera bardziej pogłębione i całościowe ujęcie językowej strony warsztatu twórczego jednego z ojców polskiej literatury. Niedostatki te w równym stopniu odnoszą się do wydanej około połowy szesnastego stulecia prozatorskiej parafrazy Psałterza Dawidowego, której autorstwo dość zgodnie dziś już badacze skłonni są wiązać z osobą Mikołaja Reja. Dzieło to, wzorowane najprawdopodobniej na łacińskiej parafrazie Jana van den Campen, dotąd w większym stopniu przyciągało uwagę od strony genetycznej, konfesyjnej i edycyjnej niż jego wartości i artyzmu językowego. Monografia Danuty Kowalskiej, reprezentantki łódzkiego środowiska językoznawczego, Sztuka słowa Mikołaja Reja. Studium stylistycznojęzykowe Psałterza Dawidowego, wypełnienia lukę badawczą.
Rozprawa przynosi wartościowe poznawczo i w znacznym stopniu nowatorskie w swej metodzie studium monograficzne ważnego zabytku polskiej literatury psałterzowo-biblijnej. Uczynienie polem obserwacji i oceny stylistycznojęzykowej strony niniejszej parafrazy stanowi niezaprzeczalny wkład autorki w przywrócenie należnej „równowagi” badawczej w dotychczasowych studiach nad spuścizną Nagłowiczanina. Praca ta dostarcza wielu ważnych danych nie tylko na temat języka osobniczego i warsztatu konkretnego twórcy, ale też rzuca wiele nowego światła na dzieje polszczyzny renesansowej oraz proces kształtowania się jej stylowej domeny biblijnej.

Spis treści ebooka Sztuka słowa Mikołaja Reja

Wstęp 11
1. Psałterz Dawidow w świetle dotychczasowych badań 14
2. Cele pracy i założenia metodologiczne 28
3. Podstawa materiałowa i sposób prezentacji materiału 38
Wykaz skrótów 45

Część I. Między konwencją a indywidualizacją języka, czyli cechy stylistycznojęzykowe Rejowego Psałterza jako tekstu biblijnego 47

I. Leksyka Psałterza Dawidowego w ujęciu statystycznym
na tle leksyki XVI wieku i staropolskich przekładów Psałterza 49
1. Liczba haseł i liczba wyrazów 51
2. Wskaźnik bogactwa leksykalnego (k) 52
3. Przeciętna częstość haseł (F) i grupy frekwencyjne 57
4. Leksyka o najwyższej frekwencji 62
5. Leksyka o najniższej frekwencji 76
6. Charakterystyka autosemantycznych części mowy Psałterza Dawidowego 84
Rzeczowniki 84
Czasowniki 98
Przymiotniki 103
Przysłówki 107
7. Wskaźnik rozbieżności (DR) 110
8. Rozkład leksyki neutralnej, ujemnej i dodatniej w Psałterzu 116
9. Charakterystyka leksyki dodatniej Psałterza 119
10. Charakterystyka leksyki ujemnej Psałterza 165

II. Charakterystyka wybranych połączeń wyrazowych 167
1. Związki wyrazowe, które weszły do tekstu w niezmienionym kształcie 170
2. Związki wyrazowe zmodyfikowane 175
3. Związki wyrazowe imitujące biblijny wzorzec frazeologiczny 184
Związki wyrazowe o charakterze tautologicznym 184
Dwuwyrazowe połączenia analityczne typu mieć nadzieję, zastępujące związki wyrazowe o charakterze syntetycznym 189
Dwuwyrazowe połączenia typu rzecz + przymiotnik 194
Konstrukcje nominalne z użyciem rzeczownika abstrakcyjnego i konkretnego (concretum pro abstracto) typu droga żywota oraz konstrukcje z udziałem dwóch rzeczowników abstrakcyjnych typu chwała wielmożności 195
4. Związki wyrazowe o niebiblijnej genezie 198
Połączenia wyrazowe znane szesnastowiecznej polszczyźnie 198
Połączenia wyrazowe będące indywidualizmami Reja 199

III. Składniowe wykładniki konwencji stylistycznej 203
1. Szyk przydawki względem rzeczownika 204
Szyk zaimkowej przydawki dzierżawczej 204
Szyk przydawki przymiotnikowej 208
2. Szyk orzeczenia 217
3. Orzecznik rzeczownikowy w mianowniku 223
4. Obecność biernych konstrukcji czasownikowych 224
5. Frekwencja konstrukcji imiesłowowych 227
6. Obecność konstrukcji z imiesłowem opisowym (participium graphicum) 230
7. Struktury pleonastyczne z imiesłowem współczesnym i czasownikiem nazywającym mówienie 231
8. Parataksa — hipotaksa. Sposoby łączenia zdań 233

Część II. Poetyckie wartości Rejowego Psałterza 247

I. Środki służące rytmizacji psałterzowej prozy 253
1. Aliteracja 254
Aliteracja inicjalna 255
Aliteracja polegająca na powtarzalności głosek w różnych pozycjach sąsiadujących wyrazów 264
Aliteracja końcowa 265
Harmonia głoskowa 269
2. Figury słowno-dźwiękowe 272
Figura etymologiczna 272
Poliptoton 277
3. Paralelizm składniowy 278

II. Epitet i porównanie jako narzędzia instrumentacji semantycznej Psałterza 297
1. Epitet 297
2. Porównanie 326

Zakończenie 357

Aneks 361
Indeks wyrazów autosemantycznych Psałterza Dawidowego 363
1. Rzeczowniki 363
2. Czasowniki 386
3. Przymiotniki 422
4. Przysłówki 430

Bibliografia 435
Summary 453
Od redakcji 457