ebook Teorie mitu Marcin Klik

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2016

Pierwsza w Polsce publikacja poświęcona teoriom mitu literackiego. W książce omówione zostały najważniejsze zagadnienia poruszane przez współczesnych literaturoznawców francuskich w dyskusji nad związkami mitu z literaturą.

Autor:
1. prowadzi rozważania nad uniwersalnymi kwestiami teoretycznoliterackimi, jak koncepcje mitu literackiego, mitologiczne korzenie literatury, mity jako źródło literackich inspiracji, mitotwórcza funkcja literatury, typy transformacji mitów u różnych pisarzy, sposoby funkcjonowania opowieści mitycznej i postaci mitycznych w tekście literackim,
2. systematyzuje najważniejsze zagadnienia literaturoznawcze, np. rozróżnienie między mitem, baśnią a legendą,
3. szczegółowo omawia tradycyjne i najnowsze metody badania mitów w literaturze oraz najnowsze teorie dotyczące relacji między mitem a literaturą,
4. proponuje oryginalną koncepcję mitu literackiego, która spotkała się z uznaniem najlepszych specjalistów we Francji i w Hiszpanii.

Książka została napisana bardzo przystępnym językiem i jest adresowana nie tylko do specjalistów, ale również do studentów poszukujących informacji na temat różnych koncepcji mitu literackiego oraz do wszystkich innych osób zainteresowanych obecnością mitów w kulturze.

******

Theories of Myth. French Literary Studies (1969-2010)

The author summarizes the results of his research on the relationship between myth and literature. He discusses the universal theoretical and literary issues, such as the concepts of literary myth, mythical roots of literature, myths as a source of literary inspirations, myth creating function of literature, types of myth transformations in the texts of various writers and the ways of functioning of the mythical stories and the mythical figures in the literary text. The author systematizes the most important literary issues, e.g. the differences between myth, fairy tale and legend. He also provides a detailed discussion of the traditional and latest methods of studies on myths in literature, as well as the most recent theories concerning the relationship between myth and literature.

Spis treści ebooka Teorie mitu

Wstęp 5

Rozdział 1
Granice mitu 9
1.1. Co to znaczy „mit”? 11
1.1.1. Mythos w starożytnej Grecji 11
1.1.2. Bajka, czyli mit 12
1.1.3. Problemy z definicją mitu 13
1.2. Mit a inne gatunki opowiadań 15
1.2.1. Różnice pomiędzy mitem, legendą i baśnią 16
1.2.2. Pokrewieństwo mitu i baśni – perspektywa diachroniczna 20
1.2.3. Podobieństwo baśni i mitu – zacieranie się granic 23
1.2.4. Mit a utopia 26
1.2.5. Mit a inne formy narracyjne 28
1.2.6. Kontrowersyjna koncepcja mitu jako gatunku literackiego 29
1.2.7. Mit jako „gatunek ruchomy” 30
1.2.8. Wątpliwości 30
1.3. Mit a rodzaje i gatunki literackie 31
1.3.1. Powstawanie rodzajów i gatunków literackich – teorie Northropa Frye’a i Pierre’a Brunela 32
1.3.2. Mit a epopeja 34
1.3.3. Mit a dramat 35
1.3.4. Mit a poezja 36
1.3.5. Mit a powieść 39
1.3.6. Zdolność mitu do przejawiania się w różnych
rodzajach literackich 41
1.4. Jak francuscy komparatyści próbowali odróżnić
mit od tematu, czyli kłopoty z terminologią 43
1.4.1. Terminologia przed rokiem 1969 43
1.4.2. Rozróżnienie na mit literacki i temat
według Pierre’a Albouy 44
1.4.3. Mit jako kategoria zbędna w tematologii
(według Raymonda Troussona) 45
1.4.4. Jak zdefiniować mit, motyw, temat, topos – propozycje innych badaczy 47
1.5. Mit a archetyp 52
1.5.1. Archetyp według Carla Gustava Junga 52
1.5.2. Pojęcie archetypu w pracach Maud Bodkin
i Northropa Frye’a 54
1.5.3. Pojęcie archetypu w studiach Gilberta Duranda 56
1.5.4. Pojęcie archetypu w studiach Pierre’a Brunela 59
1.6. Mity biblijne 60
1.6.1. Badania nad mitami w kontekście studiów
literaturoznawczych nad Biblią 60
1.6.2. Czy można mówić o „mitach biblijnych”? 64
1.6.3. Mit chrześcijański w średniowieczu 68
1.6.4. Specyfika relacji pomiędzy mitami biblijnymi a literaturą 70

Rozdział 2
Koncepcje mitu w badaniach literaturoznawczych 73
2.1. Główne punkty odniesienia 75
2.1.1. Mit według Mircei Eliadego 75
2.1.2. Mit według Claude’a Lévi-Straussa 77
2.1.3. Mit według Northropa Frye’a 81
2.1.4. Pozostałe punkty odniesienia 86
2.2. Jak definiują mit francuscy literaturoznawcy? 89
2.2.1. Mit według Gilberta Duranda 89
2.2.2. Mit według Pierre’a Brunela 90
2.2.3. Mit według Claude’a Abastado 92
2.2.4. Mit według Colette Astier 93
2.2.5. Mit według Pascale Auraix-Jonchière 94
2.2.6. Mit według Jeana-Louisa Backèsa 95
2.2.7. Mit według Sylvie Ballestra-Puech 96
2.2.8. Mit według Jacques’a Boulogne’a 97
2.2.9. Mit według Régisa Boyera 99
2.2.10. Mit według Yves’a Chevrela 99
2.2.11. Mit według André Dabeziesa 100
2.2.12. Mit według Alaina Deremetza 102
2.2.13. Mit według Marie-José Fourtanier 103
2.2.14. Mit według Véronique Gély 103
2.2.15. Mit według Daniela Madelénata 104
2.2.16. Mit według André Siganosa 104
2.2.17. Mit według Hélène Tuzet 106
2.2.18. Mit według Simone Vierne 106
2.2.19. Mit według Jeana-Jacques’a Wunenburgera 107
2.2.20. Mit etnoreligijny a mit literacki 109
2.2.21. Mit literacki a mit zliteraryzowany 118

Rozdział 3
Mit a literatura 123
3.1. Mitologiczne korzenie literatury 125
3.1.1. Początki refleksji nad związkami literatury i mitu 125
3.1.2. Mitologiczne podłoże literatury 126
3.1.3. Śmierć mitu – narodziny literatury 128
3.1.4. Literatura jako forma przetrwania mitu 129
3.1.5. Różnice pomiędzy mitem a literaturą 132
3.1.6. Różnice i podobieństwa pomiędzy narracją
mityczną a literacką 133
3.1.7. Pokrewieństwo literatury i mitu 135
3.1.8. Literatura współczesna a mit 139
3.1.9. Nowe spojrzenie na związki literatury i mitu 140
3.2. Mity jako źródło inspiracji 141
3.2.1. Mit jako odpowiedź na pytania egzystencjalne 141
3.2.2. Mit jako schemat poznawczy 143
3.2.3. Spotkanie z archetypami 144
3.2.4. Odkrywanie siebie 146
3.2.5. Mit jako lekarstwo na traumę i lęk 147
3.2.6. Mit jako narzędzie walki politycznej 150
3.3. Nowe mity literackie 151
3.3.1. Literatura jako źródło mitów 151
3.3.2. Jak fikcyjna opowieść staje się mitem 152
3.3.3. Nowi bohaterowie mityczni 157
3.3.4. Images-forces 160
3.3.5. Mity polityczno-heroiczne 161
3.4. Mity w literaturach nieeuropejskich 166
3.4.1. Mity w literaturze afrykańskiej 166
3.4.2. Mity w literaturze Dalekiego Wschodu 169
3.4.3. Mity w literaturze indyjskiej 172
3.5. Czy fantastyka jest współczesną mitologią? 173
3.5.1. Słownik o tajemniczym tytule 173
3.5.2. Mity a fantastyka 174
3.5.3. Fantastyka jako współczesna mitologia 175

Rozdział 4
Mit w tekście literackim 177
4.1. Literackie transformacje mitów 179
4.1.1. Przekształcenia mitów w procesie twórczym 179
4.1.2. Transformacje mitów w świetle teorii Genette’a.
Intertekstualność mityczna 182
4.1.3. Inne modele opisu transformacji mitów 186
4.1.4. Nietypowe rodzaje transformacji mitów 188
4.2. Funkcjonowanie mitu w tekście literackim 191
4.2.1. Tekst literacki jako reinterpretacja mitu 191
4.2.2. Emergencja, elastyczność i promieniowanie mitu 192
4.2.3. Wpływ mitu na strukturę i znaczenie dzieła 195
4.2.4. Wpływ mitu na recepcję dzieła 197
4.3. Mity bez narracji 197
4.3.1. Mit rozproszony w starożytności. Redukcja fabuły mitycznej 198
4.3.2. Okruchy mitu, zalążki mitu 198
4.3.3. Mityczny bohater zamiast mitycznej opowieści 199
4.3.4. Mityczny obraz, czyli „opowiadanie nienarracyjne” 202
4.3.5. Mity, w których (prawie) nic się nie dzieje 203
4.3.6. Dekonstrukcja mitów w literaturze XX wieku 204
4.3.7. Jak wyjaśnić rozpadanie się opowieści mitycznych? 205
4.4. Postać mityczna 206
4.4.1. Cechy postaci mitycznej 206
4.4.2. Postacie biblijne jako postacie mityczne 211
4.4.3. Czy każdy może zostać postacią mityczną? 211
4.5. Łączenie się mitów w utworach literackich 212
4.5.1. Kontaminacja, synkretyzm, anastomoza 213
4.5.2. Badania Anne Geisler-Szmulewicz nad koalescencją mitów 215

Rozdział 5
Badania nad mitami w literaturze 219
5.1. Informacje ogólne 221
5.1.1. Prehistoria, czyli co działo się przed rokiem 1969 221
5.1.2. Kto wymyślił mitoanalizę i mitokrytykę? 225
5.1.3. Badania nad mitami na mapie francuskich
nurtów literaturoznawczych 228
5.1.4. Kierunki poszukiwań francuskich badaczy
mitów w literaturze 230
5.1.5. Ośrodki badawcze 233
5.1.6. Słowniki mitów 234
5.2. Najważniejsze kwestie metodologiczne 238
5.2.1. Obszar badań mitokrytycznych 238
5.2.2. Zadania i cele mitokrytyki 240
5.2.3. Mit jako naukowy artefakt 245
5.2.4. Punkt odniesienia w badaniach nad mitami 245
5.2.5. Czy mit w literaturze jest elementem systemu mitologicznego? 250

Rozdział 6
Wybrane metody badawcze 255
6.1. Pionierskie studium Pierre’a Albouy 257
6.1.1. Narodziny mitu literackiego 257
6.1.2. Pojęcie-worek w teorii 258
6.1.3. Pojęcie-worek w praktyce 259
6.1.4. Wnioski teoretyczno-metodologiczne, czyli parada sprzeczności 262
6.2. Mitokrytyka Gilberta Duranda 264
6.2.1. Gilberta Duranda badania nad wyobraźnią 264
6.2.2. Ogólne postulaty badawcze 266
6.2.3. Mitokrytyka i mitoanaliza 267
6.2.4. Terminologia stosowana w badaniach nad mitami w kulturze 270
6.2.5. Przykłady zastosowania mitokrytyki i mitoanalizy 273
6.3. Polemiki Pierre’a Brunela z Gilbertem Durandem 274
6.3.1. Sceneria mityczna czy archetypowa? 275
6.3.2. Nieistniejący mit Hagar 276
6.3.3. O filozofie, który „kłusował w literaturze” 277
6.3.4. Archetypologia Pierre’a Brunela? 279
6.4. Mitokrytyka Pierre’a Brunela 280
6.4.1. Mitokrytyka w teorii 281
6.4.2. Mitokrytyka w praktyce 281
6.5. Metoda strukturalna w badaniach nad mitami w literaturze 284
6.5.1. Fascynacje Lévi-Straussem 284
6.5.2. Le mythe de Don Juan Jeana Rousseta – przykład analizy strukturalnej mitu 286
6.5.3. Czy metoda Lévi-Straussa nadaje się do analizy
mitów w literaturze? 289
6.6. Teoria recepcji w badaniach nad mitami w literaturze 295
6.6.1. Mit w świetle teorii Jaussa 295
6.6.2. Związki mitu z literaturą w świetle teorii Jaussa 296
6.6.3. Teoria recepcji w praktyce badawczej 298
6.7. Mity i krytyka genderowa 301
6.7.1. Mity jako ideologiczny klucz interpretacyjny 301
6.7.2. Nowe spojrzenie na mityczne bohaterki 303

Rozdział 7
Cienie mitokrytyki 305
7.1. Tęsknota za mitem 307
7.1.1. Mit jako antidotum na strukturalizm 307
7.1.2. W pogoni za mitycznością 309
7.1.3. Pragnienie sacrum 313
7.1.4. Na tropie mityczności i sacrum – kilka przykładów 317
7.1.5. Wątpliwości 319
7.2. Mitokrytyka, czyli dywagacje na bliżej nieokreślony temat 323
7.2.1. Co można znaleźć w studiach na temat mitów? 323
7.2.2. Konferencje mitokrytyczne, czyli dialog głuchych 328

Rozdział 8
Nowe spojrzenie na mit 331
8.1. Przewrót w myśleniu o micie 333
8.1.1. Mit w starożytnej Grecji – nowe perspektywy 333
8.1.2. Współczesne mity afrykańskie według Pierre’a Smitha 337
8.1.3. Koncepcja mitu Hansa Blumenberga 338
8.2. Nowe strategie w badaniach nad mitami w literaturze 340
8.2.1. Zmiana perspektywy w literaturoznawstwie 340
8.2.2. Mitopoetyka Véronique Gély 343
8.2.3. Porównanie różnicujące Ute Heidmann 347
8.2.4. Metodologiczny bricolage 351
Zakończenie 353

Dodatek
Mity w literaturze francuskiej od średniowiecza do XX wieku 359
Średniowiecze 361
Renesans 362
XVII i XVIII wiek 363
XIX wiek 365
XX wiek 366

Bibliografia 369
1. Książki 369
2. Artykuły lub rozdziały w książkach 376
3. Artykuły w czasopismach 391
4. Słowniki i encyklopedie 394
5. Artykuły w internecie 395

Indeks nazwisk 397
Streszczenia 407
Teorie mitu. Współczesne literaturoznawstwo francuskie
(1969–2010) (streszczenie) 407
Theories of Myth. French Literary Studies (1969–2010)
(abstract) 408
Théories du mythe. La critique littéraire en France
(1969–2010) (résumé) 409
Теории мифа. Cовременноe французскоe литературоведениe (1969–2010) (резюме) 410