ebook Trzy oblicza Sawy Nemanjicia Błażej Szefliński

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2016

Autor opisuje i konfrontuje trzy oblicza żyjącego na przełomie XII i XIII stulecia Sawy Nemanjicia, znanego też jako św. Sawa Serbski, jednej z najważniejszych postaci w historii Serbii – pierwszego zwierzchnika serbskiej Cerkwi autokefalicznej, wybitnego męża stanu, wielkiego prawodawcy, zręcznego dyplomaty, utalentowanego literata. Jest to pierwsza polskojęzyczna monografia poświęcona tej nieprzeciętnej osobistości. Rozdział opisujący Sawę jako postać historyczną stanowi najobszerniejszą naukową biografię tego świętego, jaka powstała od 1900 r. Drugie oblicze Sawy – jego autokreacja – było do tej pory obszarem zupełnie niezbadanym. Natomiast wizerunek w literaturze autorstwa innych twórców przeanalizowany został dotąd jedynie fragmentarycznie. Książka w zupełności wypełnia tę lukę nie tylko w polskiej, ale również europejskiej nauce, co stanowi cel zawartych w niej rozważań. Ponadto została uzupełniona przekładem obszernego fragmentu „Żywota świętego Sawy”, pióra Teodozjusza Chilandarskiego.

Spis treści ebooka Trzy oblicza Sawy Nemanjicia

Wstęp 9

ROZDZIAŁ I. Stan badań nad życiem i średniowiecznym wizerunkiem literackim Sawy Nemanjicia 15
1. Wydania tekstów źródłowych 17
2. Badania nad życiem i działalnością Sawy Nemanjicia 23
3. Badania nad wizerunkiem literackim Sawy Nemanjicia 30
4. Ujęcie porównawcze 33

ROZDZIAŁ II. Sawa jako postać historyczna 35
1. Prolog – pochodzenie 35
2. Narodziny 38
2.1. Miejsce narodzin 38
2.2. Datacja narodzin 39
3. Dzieciństwo 48
4. Własna dzielnica 53
5. Ucieczka na górę Atos 57
6. Pobyt na Atosie 60
6.1. W monasterze św. Pantaleona i przenosiny do Watopedi 60
6.2. Korespondencja z ojcem i jego przybycie 62
6.3. Założenie monasteru Chilandar 64
6.4. Śmierć ojca i początki pracy pisarskiej – dokumenty klasztorne 69
6.5. Rocznica śmierci ojca i początki twórczości literackiej 75
6.6. Wizyta Stefana Nemanjicia i święcenia Sawy 78
6.7. Pozostałe działania w Chilandarze 82
7. Powrót do Serbii 84
8. Okres studenicki 86
8.1. Malowidła w Studenicy 86
8.2. Żywot ojca i Typikon studenicki 88
8.3. Hierofania Symeona 96
8.4. Służba świętemu Symeonowi 98
8.5. Działalność duszpasterska i budowa Żiczy 98
8.6. Misja u Streza 105
9. Powrót na Atos 107
10. Podróż do Nicei i uzyskanie autokefalii 114
11. Droga powrotna do Serbii 118
12. Okres żiczki 121
12.1. Organizacja nowych struktur cerkiewnych 121
12.2. Wykończenie i rozbudowa siedziby arcybiskupiej 124
12.3. Druga koronacja królewska Stefana i sabor duchowieństwa 127
12.4. Misja u króla węgierskiego 131
12.5. Stefan Radosław współwładcą koronowanym przez Sawę? 133
12.6. Zmiana na serbskim tronie 134
12.7. Ostateczna redakcja Służby świętemu Symeonowi 136
13. Pierwsza podróż do Ziemi Świętej 138
14. Okres między pielgrzymkami 143
15. Druga podróż do Ziemi Świętej i śmierć 148
16. Epilog – przeniesienie szczątków Sawy do Serbii 155

ROZDZIAŁ III. Kreacja własnego wizerunku przez Sawę 157
1. Ogólne uwagi o tendencjach w autoprezentacji w średniowieczu 157
2. Typikon karieski 159
3. Objaśnienie dla chcącego czytać ten psałterz 162
4. Typikon chilandarski 164
5. Żywot błogosławionego Symeona 167
6. List do igumena studenickiego Spirydona 175
7. Autokreacja w Służbie świętemu Symeonowi? 177
8. Podsumowanie 180

ROZDZIAŁ IV. Sawa jako postać literacka w serbskich utworach epickich epoki średniowiecza 181
1. Stefan Nemanjić 182
1.1. Chilandarska povelja 182
1.2. Żywot świętego Symeona 183
2. Żywot prologowy Sawy Arseniusza I 189
3. Żywot prologowy świętego Sawy (starszy) 193
4. Żywot świętego Sawy Domencjana 195
5. Żywot świętego Sawy Teodozjusza Chilandarskiego 208
6. Żywot arcybiskupa Arseniusza Daniela II 217
7. Krótki żywot świętego Sawy, tak zwany chilandarski 228

Zakończenie 229
Aneks 235
Wykaz skrótów 283
Bibliografia 287
Źródła 287
Opracowania 296
Summary 323
Indeks osób 329
Indeks nazw administracyjnych, miejscowych i etnicznych 337
Ilustracje 343