ebook W krzywym zwierciadle ironii i autoironii Anna Milanowicz, Barbara Bokus

Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Rok wydania: 2020

Autorki opisują trzy eksperymenty z udziałem kobiet i mężczyzn, przeprowadzone w celu sprawdzenia, w jaki sposób płeć, samoocena i lęk wpływają na generowanie i postrzeganie ironii werbalnej oraz autoironii, a także tworzenie obrazu JA w tym procesie.

Z badań wynika, że wypowiedź ironiczna (krytyka przez pochwałę lub pochwała przez krytykę) funkcjonuje nie tylko na dwóch poziomach językowych: dosłownym i zamierzonym, lecz także w perspektywie dwóch płci. Ironia, chociaż etymologicznie „ona” (forma gramatycznie żeńska), jest raczej domeną mężczyzn. Są oni bardziej ironiczni niż kobiety i stosują ironię często na granicy żartu.

W przypadku kobiet ironia przybiera odcień złośliwości. Osoby o wyższej samoocenie i niższym poziomie lęku częściej posługują się autoironią. Autorki monografii zwracają szczególną uwagę na rolę emocji w przetwarzaniu ironii i posługiwaniu się nią. Na podstawie przeprowadzonych badań proponują koncepcję ironii jako obronnego mechanizmu autoregulacji.

This book presents three psychological experiments on men and women. The goal was to establish how gender, self-esteem and anxiety impact the production and perception of verbal irony and self-mockery. Further, the research analyzes the role of non-verbal language in self-identification. The experiments show that irony (‘blame by praise’ or ‘praise by blame’) are not only hinged on two linguistic levels: literal and implied, but also on gender. Though the grammatical form of the Polish word irony (“ironia”) is feminine, we find it is used more by men. Men produce more irony than women and use it in a more playful way. For women, irony is associated with spitefulness. Higher self-esteem and lower anxiety are also predictors of the use of self-mockery. The authors place a special focus on the importance of emotions in irony use and processing. The results of this research allow for the presentation of a new model of irony as a defensive mechanism for self-regulation of emotion.

Spis treści ebooka W krzywym zwierciadle ironii i autoironii

Zaproszenie do lektury 11
Wprowadzenie 15

CZĘŚĆ I
IRONIA: TŁO TEORETYCZNE
1. Ironia w wymiarze językowym i jej miejsce w komunikacji 23
1.1. Jak rozpoznać ironię? 25
1.2. Ironia w świetle badań nad humorem 30
1.3. Cele komunikacyjne ironii 31
1.4. Społeczny wymiar ironii: relacje, status i układ
uczestników 34
2. Ironia jako sposób konceptualizacji rzeczywistości w wymiarze interakcyjnym 37
2.1. Ironia a Goffmanowski rytuał interakcyjny 37
2.2. (Auto)ironia jako mechanizm autoprezentacji 38
2.3. Ironia jako przywołanie echem w reakcji na
niespełnione oczekiwania 39
2.4. Ironia jako gra pozorów 41
2.5. Ironia, czyli powiedzenie (nie)prawdy 42
2.6. Ironia na dwa głosy: pomiędzy inter- i
kontekstualizacją 43
3. Mechanizmy przetwarzania ironii 44
4. Ironia z perspektywy różnic indywidualnych 47
4.1. Afekt w ironii oraz wpływ ironii na postawy 47
4.2. Ironia a lęk 49
4.3. Ironia a samoocena 50
4.4. Ironia a płeć 50
5. Komunikowanie stereotypów w przetwarzaniu języka niedosłownego 55

CZĘŚĆ II
WPROWADZENIE DO CZĘŚCI EMPIRYCZNEJ
1. Uzasadnienie podjętej tematyki 61
1.1. Badania nad rozumieniem ironii sytuacyjnej przez
dzieci 61
1.2. Badania nad znaczeniem płci w układzie
komunikacyjnym 62
1.3. Badania nad percepcją ironii przez osoby dorosłe
63
2. Badanie pilotażowe: percepcja ironii, afekt i IQ 65
2.1. Założenia badania pilotażowego i pytania
badawcze 65
2.2. Wybór i opracowanie narzędzi badawczych 66
2.3. Opis badania pilotażowego 67
2.3.1. Osoby badane 67
2.3.2. Procedura badania 67
2.4. Wyniki badania pilotażowego 68
2.5. Dyskusja dotycząca badania pilotażowego 70
3. Cel monografii 73
4. Podstawowe pytania badawcze 74
5. Narzędzia badawcze 77
5.1. Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (STAI) 77
5.1.1. Uzasadnienie wprowadzenia pomiaru lęku 77
5.1.2. Założenia dotyczące pomiaru lęku 78
5.2. Skala Samooceny Rosenberga (SES) 80
5.2.1. Uzasadnienie wprowadzenia pomiaru samooceny
80
5.2.2. Założenia dotyczące pomiaru samooceny 81
5.3. Inwentarz do Oceny Płci Psychologicznej (IPP) 81
5.3.1. Uzasadnienie wprowadzenia pomiaru płci
psychologicznej 82
5.3.2. Założenia dotyczące pomiaru płci
psychologicznej 83
5.4. Test Tworzenia i Percepcji Ironii (TTPI) 83
5.4.1. Uzasadnienie konstrukcji Testu Tworzenia i
Percepcji Ironii 84
5.4.2. Założenia dotyczące Testu Tworzenia i
Percepcji Ironii 85
5.5. Zadanie Wstępne Torujące (priming) – aktywizacja
stereotypu płci 86
5.5.1. Uzasadnienie wprowadzenia Zadania Wstępnego
Torującego 88
5.5.2. Założenia dotyczące torowania 89
6. Schemat badania i rozkład wyników charakteryzujących próbę badawczą 92
6.1. Procedura badania 92
6.2. Charakterystyka badanej próby 93
6.2.1. Wyniki testów STAI, SES i IPP a płeć osób
badanych 96
6.2.2. Płeć psychologiczna a poziom samooceny i
lęku 99
6.3. Wyniki dotyczące wyboru przymiotników w Zadaniu
Wstępnym Torującym 104
6.4. W kierunku odpowiedzi na główne pytanie badawcze
pracy 110

CZĘŚĆ III
WYNIKI BADANIA TESTEM TWORZENIA I PERCEPCJI IRONII
1. Badanie 1: Tworzenie ironii 113
1.1. Jak kobiety i mężczyźni odpowiadają na ironię −
opis Zadania Tworzenia i Percepcji Ironii 113
1.2. Założenia konstrukcji Zadania 1 114
1.3. Uzasadnienie przeprowadzenia Badania 1 116
1.4. Hipotezy i operacjonalizacja hipotez dotyczących
Badania 1 116
1.5. Analiza danych zebranych w Zadaniu 1 119
1.6. Wyniki i weryfikacja hipotez Badania 1 123
1.6.1. Płeć osób badanych a rodzaj reakcji na
ironię 123
1.6.2. Samoocena, lęk i płeć psychologiczna a
reakcja na ironię 128
1.6.3. Płeć, samoocena, lęk i płeć psychologiczna
a śmiech 130
2. Badanie 2: W krzywym zwierciadle autoironii 133
2.1. Między autodeprecjacją i autoafirmacją: jak
kobiety i mężczyźni stosują autoironię – opis Zadania
Autoironii 133
2.2. Założenia konstrukcji Zadania 2 134
2.3. Uzasadnienie przeprowadzenia Badania 2 135
2.4. Hipotezy i operacjonalizacja hipotez dotyczących
Badania 2 136
2.5. Analiza danych zebranych w Zadaniu 2 137
2.6. Wyniki i weryfi kacja hipotez Badania 2 140
2.6.1. Samoocena a stosowanie autoafirmacji i
autodeprecjacji 140
2.6.2. Poziom lęku a stosowanie autoafirmacji i
autodeprecjacji 141
2.6.3. Samoocena i lęk a autoafirmacja i
autodeprecjacja 142
2.6.4. Torowanie a stosowanie autoafirmacji i
autodeprecjacji 143
2.6.5. Płeć osób badanych a stosowanie
autoafirmacji i autodeprecjacji 143
2.6.6. Płeć psychologiczna a stosowanie
autoafirmacji i autodeprecjacji 145
2.6.7. Płeć osób badanych a odwoływanie się do
wyglądu 146
2.6.8. Płeć osób badanych, ich samoocena i poziom
lęku a uzasadnienia wyboru komentarza
autoironicznego 146
2.6.9. Uzasadnienia dotyczące wyboru komentarza
autoironicznego i nieironicznego 152
3. Badanie 3: Gallus domesticus – ironia jako bodziec emotogenny 155
3.1. Jakie emocje wywołuje ironia wśród kobiet i
mężczyzn – opis Zadania Aktywizacji Stereotypu Płci w
Ironii 155
3.2. Założenia konstrukcji Zadania 3 156
3.3. Uzasadnienie przeprowadzenia Badania 3 157
3.4. Hipotezy i operacjonalizacja hipotez dotyczących
Badania 3 159
3.5. Analiza danych w Badaniu 3 162
3.6. Wyniki i weryfikacja hipotez Badania 3 169
3.6.1. Płeć osób badanych a znak afektywny i treść
emocji odczuwanych przy odbiorze ironicznej
pochwały 169
3.6.2. Samoocena a emocje odczuwane przy odbiorze
ironii 173
3.6.3. Poziom lęku a emocje odczuwane przy
odbiorze ironii 174
3.6.4. Płeć, samoocena i lęk a locus
przyczynowości motywacji nadawcy ironii 176
3.6.5. Rodzaj torowania a walencja emocji
doświadczanych przez odbiorców ironii 179
3.6.6. Płeć osób badanych a walencja emocji
odczuwanych przy komentarzu wprost 181
3.6.7. Walencja intencji przypisywanych nadawcy
ironii a walencja i treść emocji doświadczanych
przez odbiorców ironii 181
3.6.8. Płeć psychologiczna a odczuwane emocje,
pobudzenie emocji, treść emocji oraz walencja
intencji przypisywanych nadawcy pochwały
ironicznej 184
3.6.9. Samoocena a humor w odbiorze ironii 189
3.6.10. Płeć a pobudzenie emocji doświadczanych w
procesie odbioru pochwały ironicznej 190
4. Podsumowanie wyników 191
4.1. Wpływ torowania wstępnego na stosowanie ironii i
autoironii 191
4.2. Wpływ samooceny na stosowanie ironii i
autoironii 191
4.3. Wpływ lęku na stosowanie ironii i autoironii 192
4.4. Wpływ płci psychologicznej na stosowanie ironii
i autoironii 192
4.5. Wpływ płci na stosowanie ironii i autoironii
oraz na doświadczanie emocji w procesie odbioru
ironii 193

CZĘŚĆ IV
DYSKUSJA
1. Tworzenie ironii a płeć (dyskusja dotycząca wyników Badania 1) 199
2. Autoironia a płeć (dyskusja dotycząca wyników Badania 2) 207
3. Wymiary afektu w ironii a płeć (dyskusja dotycząca wyników Badania 3) 214
4. Uwagi końcowe 221
4.1. Czy ironię można przypisywać jedynie
człowiekowi? 221
4.2. Czy ironia jest symulowaną nieautentycznością?
221
4.3. Czy ironia ma płeć? 222

CZĘŚĆ V
FINIS CORONAT
1. Podsumowanie wyników przeprowadzonych badań 227
2. Ograniczenia badania 231
3. Nowatorstwo i znaczenie przeprowadzonych badań 233

Bibliografia 238
Załączniki 260
Indeks nazwisk 275
Spis tabel 281
Spis rysunków 285
About the book 287