ebook W świecie powieści Henryka Rzewuskiego Iwona Węgrzyn

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rok wydania: 2012

Henryk Rzewuski (1791-1866), pisarz, publicysta, filozof i moralista, jest powszechnie uznawany za jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci literatury polskiej XIX wieku. Jego pisarską ścieżkę znaczą skrajne emocje, jakie wzbudzał wśród swych współczesnych. Entuzjastycznie witany w 1839 roku jako autor Pamiątek Soplicy, z literackiej sceny schodził przeklinany za zdradę narodową i utwory, w których nie wahał się głośno mówić, że Polska już umarła.

Henryk Rzewuski jest postacią „niewygodną" - nie pasuje do swej współczesności, ale też nie mieści się w naszych wyobrażeniach o patriotyzmie dziewiętnastowiecznej szlachty polskiej ani w naszej wizji literatury polskiej okresu zaborów. Czy niemożność zaakceptowania poglądów Rzewuskiego oznacza jednak, że mamy udawać, że kogoś takiego nie było w naszej historii? Zapomnieć o pisarzu i jego niezwykle poczytnych w swoim czasie dziełach, uznać za niebyłe dyskusje, które rozpalał prowokacyjnymi sądami? Takie postępowanie byłoby nieuczciwe i nierozsądne. Nieuczciwe, ponieważ świadomie poddawałoby redukcji bogaty, pełen sprzeczności świat idei i wartości dziewiętnastowiecznej kultury polskiej, nierozsądne zaś, bo pozbawiałoby nas interesujących lektur. Obok Rzewuskiego i jego dzieł nie sposób przejść obojętnie. Wcale nie trzeba się z nim zgadzać - wartością samą w sobie okazuje się dyskusja, możliwość rozmowy na najważniejsze i wciąż aktualne tematy, takie jak narodowa tożsamość, tradycja i miejsce człowieka w historii. Czy fakt, że po wielu latach pisarz ten wciąż budzi skrajne emocje, nie jest najlepszą zachętą, by sięgnąć do jego spuścizny?

Spis treści ebooka W świecie powieści Henryka Rzewuskiego

Wstęp. „Zostawiłeś odłogiem najpiękniejszy talent pisarski w Polsce dzisiejszej” 9

Rozdział pierwszy. Mieszaniny obyczajowe – największy skandal literatury polskiego romantyzmu 21

Antykrzemieniecki paszkwil 46
Bardowie szlacheckiej gawędy i książę Karol Radziwiłł „Panie Kochanku” 63

Rozdział drugi. Wielkie pożegnanie. Listopad – requiem dla wywłaszczonej cywilizacji 95

Rozdział trzeci. Prawo i literatura. O czym opowiada Zamek krakowski? 129

Rozdział czwarty. Opowieści z nie swojej teki. Maski i pseudonimy hrabiego-literata 159

Nie-bajki. Szlacheckie gwędy na krakowskich salonach 186
Łaska i przeznaczenie. Szlacheckie archiwa 195

Rozdział piąty. Między Scottem a Balzakiem. Adam Śmigielski, starosta gnieźnieński i Rycerz Lizdejko, powieść historyczna z czasów Jana Kazimierza 205

W cieniu Waltera Scotta. Baśnie o pięknej przeszłości 209
Cień Honoriusza Balzaka. Rozważania o wojnie domowej 230

Rozdział szósty. Marzenia o słowiańskim imperium. Zaporożec 247

Rozdział siódmy. Paź złotowłosy, czyli wieczory sułtana. Powieściowe wariacje pana hrabiego. 273

„Powieściopisarstwo fantastyczne” 285
Powieść polityczna 289

Rozdział ósmy. Wobec upadku Rzeczypospolitej. Pamiętniki Bartłomieja Michałowskiego 299

Rozdział dziewiąty. W gabinecie luster. Pisarz i jego autoportrety 329

Zakończenie 359
Nota bibliograficzna 363
Bibliografia 365
Indeks nazwisk 379