ebook Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizyczn... Wojciech Dobiński

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Rok wydania: 2011

Niniejsza publikacja ma charakter dwudzielny. W pierwszej części przedstawiony został aktualny stan wiedzy na temat wieloletniej zmarzliny w ujęciu krytycznym, natomiast druga część pracy zawiera wyniki badań prowadzonych w wybranych miejscach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu oraz ich interpretację, analizę, a także dostrzeżone prawidłowości.

Celem pracy jest detekcja i poznanie prawidłowości występowania wieloletniej zmarzliny w środowisku górskim, subarktycznym i subpolarnym w wybranych miejscach leżących na szerokości geograficznej między 49 a 77 (symbol stopni) z zastosowaniem metod geofizycznych i klimatycznych, a także poznanie jej natury, właściwości i zmienności oraz relacji z lodowcami w warunkach zmieniającego się klimatu.

Spis treści ebooka Wieloletnia zmarzlina w wybranych obszarach Tatr, Gór Skandynawskich i Spitsbergenu w świetle kompleksowych badań geofizyczn...

Spis treści

1. Wprowadzenie oraz cel i zakres pracy / 7
1.1. Cel i zakres pracy / 8

2. Charakterystyka wieloletniej zmarzliny: procesy, występowanie, wiek / 11
2.1. Wstęp / 11
2.2. Wieloletnia zmarzlina / 12
2.2.1. Termin i definicja / 12
2.2.2. Odkrycie i pierwsze badania wieloletniej zmarzliny / 14
2.2.3. Procesy towarzyszące występowaniu wieloletniej zmarzliny / 14
2.2.4. Warstwa czynna / 18
2.2.5. Cyrkulacja Balcha / 20
2.2.6. Permafrost aktywny / 20
2.2.7. Reżym termiczny / 22
2.2.7.1. Thermal offset, n-factor, TTOP / 24
2.2.8. Wiek permafrostu, rola czasu w występowaniu wieloletniej zmarzliny / 25
2.2.9. Miąższość wieloletniej zmarzliny / 27
2.3. Lód i permafrost w środowisku glacjalnym i peryglacjalnym oraz ich wzajemna relacja / 27
2.3.1. Permafrost peryglacjalny / 29
2.3.2. Permafrost glacjalny / 29
2.3.3. Permafrost podlodowcowy / 31
2.4. Góry wysokie i permafrost górski / 32
2.4.1. Góry wysokie / 32
2.4.2. Permafrost górski / 33
2.5. Występowanie wieloletniej zmarzliny na Ziemi / 35
2.6. Specyfika występowania strefy peryglacjalnej / 39
2.6.1. Dyskusja / 41
2.7. Występowanie górskiego permafrostu w Europie / 42
2.7.1. Karpaty i Sudety / 42
2.7.2. Skandynawia / 44
2.7.3. Spitsbergen / 45
2.7.4. Alpy i góry Jura / 46
2.7.5. Półwysep Pirenejski / 46
2.7.6. Półwysep Apeniński / 47
2.7.7. Góry Półwyspu Bałkańskiego / 47
2.7.8. Islandia / 47
2.7.9. Ural / 48
2.7.10. Podsumowanie / 48
2.8. Polskie badania wieloletniej zmarzliny / 49

3. Występowanie wieloletniej zmarzliny w górskim środowisku peryglacjalnym wybranych obszarów Tatr, Laponii i Spitsbergenu / 53
3.1. Wstęp / 53
3.2. Metodyka badań / 54
3.2.1. Metoda klimatyczna / 55
3.2.2. Metody geofizyczne / 57
3.2.2.1. Punktowe sondowania elektrooporowe VES / 57
3.2.2.2. Tomografia elektrooporowa ERT / 58
3.2.2.3. Metody elektromagnetyczne — EM / 59
3.2.2.4. Sejsmika refrakcyjna — RS / 60
3.2.2.5. Metoda georadarowa — GPR / 60
3.3. Charakterystyka obszarów badań / 61
3.3.1. Tatry / 62
3.3.2. Okolice Abisko i Kebnekaise, północna Szwecja / 64
3.3.3. Okolica fiordu Hornsund, Spitsbergen / 65
3.4. Wyniki badań / 66
3.4.1. Wyniki analizy klimatycznej / 66
3.4.1.1. Hornsund, Spitsbergen / 67
3.4.1.2. Dalnyje Zelency / 68
3.4.1.3. Abisko / 69
3.4.1.4. Tarfala / 69
3.4.1.5. Tatry — Kasprowy Wierch / 70
3.4.1.6. Tatry — Łomnicki Szczyt / 71
3.4.1.7. Północny Atlantyk / 72
3.4.1.8. Wykres S.A. Harrisa / 72
3.4.1.9. Dyskusja wyników / 73
3.4.1.10. Podsumowanie / 73
3.4.2. Wyniki badań geofizycznych / 74
3.4.2.1. Kasprowy Wierch / 74
3.4.2.2. Interpretacja wyników badań w odniesieniu do występowania permafrostu / 82
3.4.2.3. Wyniki badań w okolicy Myślenickich Turni i dolnej części stoku Kasprowego Wierchu / 84
3.4.2.4. Wyniki badań geofizycznych przeprowadzonych w okolicy Abisko / 88
3.4.2.5. Wyniki badań geofizycznych w okolicy fiordu Hornsund / 120
3.4.2.6. Interakcja lodowców i wieloletniej zmarzliny / 127
3.4.2.7. Podsumowanie / 139

4. Prawidłowości występowania wieloletniej zmarzliny w wybranych obszarach badań / 140
4.1. Wstęp / 140
4.2. Wiek i geneza wieloletniej zmarzliny w obszarach badań / 140
4.2.1. Wiek i geneza wieloletniej zmarzliny w Tatrach / 142
4.2.2. Wiek i geneza wieloletniej zmarzliny w Abisko / 143
4.3. Ewolucja i geofizyczny model występowania wieloletniej zmarzliny w okolicy Abisko i na Kasprowym Wierchu / 145
4.3.1. Podobieństwa w występowaniu permafrostu w innych obszarach górskich w Europie / 147
4.4. Prawidłowości interakcji wieloletniej zmarzliny z lodowcami / 148

5. Wnioski / 151

Literatura / 155

Summary / 169
Zusammenfassung / 171