ebook Wśród łódzkich Żydów

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2023

Łódź była miastem barwnym i pełnym kontrastów. Odzwierciedlał to już choćby sam układ ulic: na Piotrkowskiej obok cztero-, pięciopiętrowych kompleksów domów stały drewniane parterowe chatki, obok fabryk z najnowocześniejszymi systemami maszyn [...] – prymitywne tkalnie ręczne, obok wyjątkowego dobrobytu i luksusu – biedne kwartały w północnej części miasta, na czele z Bałutami.
Tę barwną rozmaitość widać było również w strukturze społecznej, przede wszystkim na żydowskich ulicach: bogacze, którzy dorobili się majątku w jedną noc, obok żebraków z dziada pradziada. Rozgałęzione i mocno zakorzenione żydowskie życie religijne, z rabinami, uczonymi w Piśmie i instytucjami religijnymi: jesziwami, szkołami, beit midraszami, chasydzkimi sztyblami, sąsiadowało z centrami sceptycyzmu i herezji. W opozycji do praktycznego i energicznego świata fabrykantów, kupców i komiwojażerów – artystyczna warstwa literatów, malarzy, muzykantów żyła w świecie, w którym dzień zamieniał się w noc, a noc w dzień. To tam właśnie, w warsztatach ducha i wyobraźni, tkano błękitną przędzę snów, tam w małych mansardach z wysokimi oknami wyczarowywano światy z kolorów i dźwięków. Tam artystyczna jednostka czuła się wolna.
Icchak Goldkorn, Łódzkie portrety

Spis treści ebooka Wśród łódzkich Żydów

Dariusz Dekiert, Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr – Od redakcji 9

Josef Okrutny – Bałuccy tkacze (przełożyli: Anna Szyba oraz Dariusz Dekiert)
Wstęp 15
Na krańcu świata 17
Mosze Inowłodzki 19
Opowieść o szczęściu 25
Złote miasto 28
Nowe zajęcie 32
Miasto jest duże i szerokie 34
Ojciec i syn 36
Symcha Bunim i jego przyjaciel Szachna 40
Ulica Pieprzowa 43
Plac Jojne Pilcera 45
Z opowieści tkaczy 50

Pinkus Minc – Łódź w moich wspomnieniach. Fragmenty z dzieciństwa i młodości (przełożył Dariusz Dekiert)
Podwórko przy naszej ulicy 59
Pijacy i prostytutki na naszej ulicy 67
Szabatowe ulice 71
Z chederu do szkoły 72
Wojna rosyjsko-japońska 76
Epizody z roku 1905 w Łodzi 78
My, dzieci, uczestniczymy w strajku szkolnym 81
Atmosfera na ulicy 82
Walka z „wesołymi domkami” 84
Żydowska samoobrona 85
Mord na synu Silbersteina. Generał Kaznakow zostaje gubernatorem 86
Ulica Cegielniana 88
Gmina Żydowska w Łodzi 101
Wydział Pogrzebowy w gminie 107
Stary i nowy cmentarz 112
Blok chasydzko-asymilatorski w gminie 115
Pomoc socjalna w gminie 120

Szymon Dżigan – Siła żydowskiego humoru (przełożyła Magdalena Ruta)
Polska 129

Mojżesz Puławer – Ararat i łódzkie indywidualności (przełożyli: Julia Makosz oraz Dariusz Dekiert, Natalia Krynicka, Krystyna Radziszewska)
Koła dramatyczne w Łodzi 185
Koło dramatyczne Undzer Winkl 188
Dawid Bajgelman – kompozytor Araratu 189
Iza Harari (Wajnberg) 191
Czterech Mojżeszów 192
Henoch Kon – kompozytor i konferansjer 194
Izrael Szumacher 197
Łódzki „Hazomir” 198
Humorysta Obarżanek 199
Teatr Marionetek 201
Astoria, Brudny Szmul i ich stali goście 202
Żydowscy muzykanci podwórkowi w Łodzi 204
Ślepy Maks 206
Berke – śpiewak podwórkowy z laską 208
Kataryniarze 210
Ulica Pieprzowa 213

Icchak Goldkorn – Łódzkie portrety. Zamordowani pisarze języka jidysz i inne postacie (przełożyli: Dariusz Dekiert, Agata Reibach, Magdalena Ruta)
Mosze Broderson 217
Miriam Ulinower 225
Mosze Josef Smolarz 227
Alter Hofman 233
Chaim Wodnik 236
Herszele „Zohar” 240

Icchak Janasowicz – Łódzkie lata (przełożyła Natalia Krynicka)
Izrael Rabon: szkic do portretu 243

Chaim Lejb Fuks – Łódź na wysokościach (przełożyli: Agata Reibach, Dariusz Dekiert)
Jankiel Lerer – autor bajek ludowych 262
Pierwsze periodyczne wydawnictwa i ich współpracownicy 264
Łódzka prasa codzienna i jej współpracownicy 266
Miriam Ulinower i jej krąg literacki 284
Pod niemiecką okupacją 286
W niepodległej Polsce 293
Salon literacki Icchaka Kacenelsona 296
Periodyki 300
Mojżesz Broderson i łódzkie grupy literackie 303

Izrael Rabon – Zapiski z 1939 roku (przełożyła Monika Polit) 307

Wykaz skrótów 315

Indeks nazwisk 317