Za darmo

ebook Wydmy śródlądowe - środowisko przyrodnicze i działalność człowieka na przykładzie województwa łódzki Elżbieta Kobojek, Sławomir Kobojek

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2021

W obrębie Niżu Europejskiego występuje szeroki pas piaszczysty, w skład którego wchodzą eoliczne piaski pokrywowe i wydmy śródlądowe. Wydmy są formami wypukłymi o różnych kształtach i znacznych wysokościach względnych, maksymalne do 30 m, dlatego są ważnymi elementami w krajobrazie równinnej części Europy, szczególnie Polski. Europejskie wydmy śródlądowe zostały ukształtowane przez wiatr w zimnych, peryglacjalnych warunkach klimatycznych późnego vistulianu. W holocenie, w warunkach klimatu umiarkowanego, zostały ustabilizowane przez lasy iglaste. Dopiero wycięcie lasów, głównie w czasach historycznych, spowodowało ponowne ożywienie procesów eolicznych, rozwiewanie, a nawet kształtowanie nowych form wydmowych. Jeszcze w połowie XX wieku aktywne były procesy eoliczne w środkowej Polsce. W obrębie pól wydmowych ukształtował się wyjątkowy ekosystem, o charakterze którego decydują znaczne miąższości piasków kwarcowych, ich duża przepuszczalność, nisko położony poziom wód gruntowych i ubogie gleby.
Celem publikacji jest ukazanie specyfiki ekosystemu wydm śródlądowych oraz obecnego użytkowania i zagospodarowania pól wydmowych na przykładzie badań w regionie łódzkim. Przeanalizowano charakter i funkcje lasów na wydmach, przydatność piasków eolicznych dla przemysłu i skutki eksploatacji, przyczyny i skalę rolniczego użytkowania powierzchni wydmowych, lokalizację zabudowy wsi względem wydm oraz pola wydmowe w systemie obszarów chronionych. Szczególną uwagę zwrócono na walory pól wydmowych i ich wykorzystanie w turystyce i rekreacji. Przedstawiono też przyczyny ożywienia procesów eolicznych w czasach historycznych. Podjęto próbę oceny stabilności i wrażliwości ekosystemów wydmowych, a także wskazano zagrożenia wynikające z ocieplenia oraz antropopresji.

Spis treści ebooka Wydmy śródlądowe - środowisko przyrodnicze i działalność człowieka na przykładzie województwa łódzki

1. Wprowadzenie 7
1.1. Cel i zakres badań 10
1.2. Metody badań i źródła informacji 11
1.3. Rozmieszczenie wydm śródlądowych w regionie łódzkim 13

2. Morfogeneza wydm śródlądowych 17
2.1. Rozwój wydm w zimnych warunkach klimatycznych późnego vistulianu 17
2.2. Wpływ działalności człowieka na przekształcenie wydm w holocenie 25
2.3. Proces rozwiewania wydm w drugiej połowie XIX i w XX w. 29

3. Cechy ekosystemów w obszarach wydmowych 35
3.1. Cechy litologiczne piasków eolicznych 35
3.2. Współczesna rzeźba pól wydmowych 41
3.3. Stosunki wodne 48
3.4. Gleby 51
3.5. Szata roślinna 54
3.6. Klimat lasu na wydmach 62

4. Użytkowanie i zagospodarowanie obszarów wydmowych w regionie łódzkim 67
4.1. Lasy 67
4.1.1. Charakterystyka lasu 72
4.1.2. Funkcje lasu na wydmach 74
4.2. Tereny uprawne 79
4.3. Eksploatacja piasków wydmowych i torfu z niecek deflacyjnych 82
4.4. Zabudowa 87
4.5. Formy ochrony środowiska przyrodniczego obszarów wydmowych 91

5. Zabudowa turystyczna i rekreacyjna pól wydmowych 99
5.1. Walory turystyczne i rekreacyjne obszarów wydm śródlądowych 99
5.2. Lokalizacja zabudowy turystycznej 105

6. Wrażliwość ekosystemów piaszczystych w warunkach zmian klimatu i antropopresji 119
6.1. Przyczyny ożywienia procesów eolicznych w czasach historycznych 119
6.2. Stabilność i wrażliwość ekosystemów wydmowych 123
6.3. Zagrożenia w warunkach zmian klimatu 127
6.4. Pożądane kierunki użytkowania pól wydmowych w regionie łódzkim 130

7. Podsumowanie 133

8. Literatura 139

Spis ilustracji i tabel 153