Za darmo

ebook Wyjaśnianie za pomocą reprezentacji mentalnych Paweł Gładziejewski

Wydawca: Wydawnictwo Naukowe UMK

Rok wydania: 2015

Przez dziesięciolecia wydawało się, że teza o reprezentacyjnej naturze umysłu stanowi teoretyczny fundament i spoiwo kognitywistyki. Nauki kognitywne miały „zneutralizować” filozoficzną ideę, że poznanie świata jest zapośredniczone przez wewnętrzne, umysłowe reprezentacje, a następnie wykorzystać ją w próbach dostarczenia naukowego wyjaśnienia zjawisk poznawczych. Dziś powodzenie tego typu projektu podaje się w wątpliwość. Z jednej strony coraz wyraźniej jest widoczny wśród kognitywistów brak konsensusu względem tego, co właściwie znaczy, że pewien system fizyczny – taki jak biologiczny mózg – opiera swoje działanie na wewnętrznych reprezentacjach. Z drugiej strony na popularności zyskują stanowiska antyreprezentacjonistyczne, które postulują wyrzucenie pojęcia reprezentacji z teoretycznego repozytorium nauk o poznaniu.

Celem tej książki jest wypracowanie określonych rozstrzygnięć dotyczących natury oraz roli eksplanacyjnej reprezentacji mentalnych w kognitywistyce. Autor rozwija koncepcję wyjaśniania reprezentacyjnego jako wyjaśniania za pomocą mechanizmów poznawczych wykorzystujących wewnętrzne modele-surogaty świata. Broni on tezy, że mechanizmy tego rodzaju spełniają istotną rolę w różnych rejonach współczesnej kognitywistyki, w związku z czym próby pogrzebania reprezentacjonizmu są zdecydowanie pochopne. Autor zmierza także do pokazania, że kognitywistyczne wyjaśnienia za pomocą reprezentacji zasadniczo różnią się od wyjaśnień ludzkich działań za pomocą takich „zdroworozsądkowych” stanów emocjonalnych, jak przekonania, pragnienia, oczekiwania czy intencje. Nasza tak zwana psychologia potoczna okazuje się zatem w znacznym stopniu autonomiczna względem kognitywistycznych ustaleń dotyczących wewnętrznej, mechanistycznej organizacji systemów poznawczych.

Spis treści ebooka Wyjaśnianie za pomocą reprezentacji mentalnych

Przedmowa / 11
Wstęp / 15
Rozdział 1. Reprezentacje mentalne: krajobraz problemów / 25
1.1. Reprezentacjonizm i antyreprezentacjonizm w kognitywistyce / 25
1.1.1. Reprezentacjonizm w kognitywistyce: krótka charakterystyka / 25
1.1.2. Kognitywistyka antyreprezentacjonistyczna / 29
1.1.3. Spór reprezentacjonizm–antyreprezentacjonizm: poziom przedmiotowy i metaprzedmiotowy / 40
1.2. Spór o reprezentacjonizm a naturalizowanie intencjonalności / 48
1.3. W poszukiwaniu koncepcji wyjaśniania reprezentacyjnego / 58
Rozdział 2. Mechanistyczny model wyjaśniania naukowego / 67
2.1. Mechanicyzm: ogólna charakterystyka / 67
2.1.1. Wyjaśnianie mechanistyczne. Natura, badanie i naukowe reprezentowanie mechanizmów / 67
2.1.2. Mechanicyzm, nomologiczno-dedukcyjny model wyjaśniania i pluralizm eksplanacyjny / 84
2.2. Wyjaśnianie mechanistyczne a relacje międzypoziomowe / 90
2.2.1. Poziomy w nauce jako poziomy mechanizmów / 90
2.2.2. Relacje międzypoziomowe a granice mechanistycznej redukcji / 96
2.3. Aplikacja modelu mechanistycznego do wyjaśniania w kognitywistyce / 107
2.3.1. Wyjaśnianie mechanistyczne w kognitywistyce: zasadnicze założenia / 107
2.3.2. Mechanicyzm, wyjaśnienia funkcjonalne i wieloraka realizowalność / 111
Rozdział 3. Reprezentacje i mechanicyzm. Problem mechanizmów reprezentacyjnych / 121
3.1. Wyjaśnianie mechanistyczne za pomocą reprezentacji: uwagi wstępne / 121
3.1.1. Wyjaśnianie reprezentacyjne jako wyjaśnianie za pomocą mechanizmów reprezentacyjnych / 121
3.1.2. Mechanicyzm i problem reprezentacji: kilka kwestii dodatkowych / 126
3.2. Funkcjonalne rozumienie reprezentacji i metoda Ramseya 134
3.2.1. Reprezentacje jako funkcjonalne komponenty mechanizmów. W poszukiwaniu funkcjonalnej koncepcji reprezentacji / 134
3.2.2. Czym jest funkcja reprezentowania? Wymóg opisu zadań i metoda Ramseya / 142
3.3. Metoda Ramseya: przykłady zastosowań negatywnych / 161
3.3.1. Krytyka reprezentacji receptorowych / 161
3.3.2. Krytyka reprezentacji ukrytych / 172
Rozdział 4. Koncepcja mechanizmów reprezentacyjnych / 181
4.1. Od zewnętrznych reprezentacji ikonicznych do wewnętrznych S-reprezentacji / 181
4.1.1. Reprezentacje w kognitywistyce a Peirce’owska triada 181
4.1.2. Reprezentacje wewnętrzne jako reprezentacje ikoniczne: ustalenia wstępne / 190
4.1.3. Wewnętrzne reprezentacje ikoniczne: problem relacji podobieństwa. Pojęcie reprezentacji strukturalnych 196
4.1.4. Wewnętrzne reprezentacje ikoniczne i problem roli funkcjonalnej. S-reprezentacje bez interpretujących podmiotów / 204
4.2. Mechanizmy reprezentacyjne jako mechanizmy wyposażone w konsumowane modele / 215
4.2.1. Mechanizmy, S-reprezentacje i konsumowane modele 215
4.2.2. Teoria mechanizmów wykorzystujących konsumowane modele. Zarzuty i odpowiedzi / 230
4.3. Mechanizmy reprezentacyjne: zastosowania w kognitywistyce 266
Rozdział 5. Reprezentacjonizm w kognitywistyce a problem naturalizacji intencjonalności / 295
5.1. Naturalizowanie intencjonalności i dystynkcja osobowe-subosobowe / 295
5.1.1. Dwa obrazy Sellarsa a osobowy i subosobowy poziom wyjaśniania / 295
5.1.2. Naturalizowanie intencjonalności a założenie o korespondencji osobowe–subosobowe / 303
5.1.3. Jak rozumieć relację między poziomem osobowym a subosobowym? O potrzebie alternatywy dla założenia korespondencji / 316
5.2. Poziom osobowy i subosobowy: interpretacja mechanistyczna / 335
5.2.1. Poziom osobowy i subosobowy jako poziomy mechanizmów / 335
5.2.2. Interludium: McDowell o poziomie osobowym i wyjaśnieniach konstytutywnych / 350
5.2.3. Konsekwencje mechanistycznego odczytania dystynkcji osobowe–subosobowe / 355
5.3. Postawy propozycjonalne jako własności wyższego rzędu 368
5.3.1. Postawy propozycjonalne, zobowiązania architekturalne i „miękka” naturalizacja. Ustalenia wstępne / 368
5.3.2. Postawy propozycjonalne jako własności dyspozycyjne systemów poznawczych / 379
5.3.3. Postawy propozycjonalne jako przyczyny / 397
Zakończenie / 417
Spis rysunków i tabel / 429
Bibliografia / 431
Summary / 449
Indeks osobowy / 453