ebook Wykładowcy doskonali. Podręcznik nauczycieli akademickich Andrzej Rozmus

Wydawca: Wolters Kluwer

Rok wydania: 2025

W tradycyjnym modelu uniwersytetu, nakreślonym jeszcze przez Wilhelma von Humboldta, niemieckiego filozofa, na przełomie XVIII i XIX wieku, wykładowca był uczonym, który przedstawiał studentom wyniki swoich przemyśleń i eksperymentów. Współcześnie, gdy większość dydaktyków przekazuje słuchaczom wiedzę nabytą, niezwykle ważne stają się technika oraz forma jej przekazu. Istotne jest również zwrócenie uwagi na to, do kogo mówimy, jakie są oczekiwania i zdolności recepcyjne odbiorców, jaką rolę – w swojej biografii życiowej – przypisują edukacji. Równocześnie sama edukacja nie przebiega w wyizolowanych warunkach, jest czuła na zmienne i wyzwania cywilizacyjne oraz szczegółowe cele, które stawiają przed nią różni interesariusze z otoczenia uczelni. Nauczyciele akademiccy znajdą w tej książce odpowiedzi na wiele nurtujących ich pytań – od pozornie banalnych (Jak sobie poradzić ze ściąganiem na egzaminach? Jak zręcznie wpleść dowcip w treść wykładu?) do zasadniczych: • Jak mówić, by studenci słuchali? • Jak przygotować dobry wykład, ciekawe ćwiczenia i porywającą prezentację? • Jak prowadzić zajęcia i przygotować materiały dydaktyczne w zgodzie z prawem autorskim? • Jak oceniać pracę studentów? • Jak odnosić się do studentów z niepełnosprawnościami? • Jak podchodzić do studentów z innych kręgów kulturowych? • Jak używać języka inkluzywnego i postępować etycznie? • Jak umiejętnie implementować do swoich zajęć nowe, cyfrowe technologie? ,,Niezależnie od wybranej czy preferowanej roli, w którą wcielą się nauczyciele akademiccy, potrzeba doskonalenia i ciągłej pracy nad sobą jest oczywista i niezaprzeczalna. Przy czym doskonałość zawarta w tytule tej książki jest traktowana przez jej autorów nie jako cel i finał zawodowego rozwoju, ale raczej jako droga, która sama w sobie może być satysfakcjonująca i stymulująca. Aha, jeszcze jedno. To już nie wykładowca doskonały, czyli on, a wykładowcy doskonali. Wydaje nam się to bardziej adekwatne do naszych czasów, pojemne znaczeniowo i włączające". ze wstępu dr. hab. Andrzeja Rozmusa

Spis treści ebooka Wykładowcy doskonali. Podręcznik nauczycieli akademickich

Spis treści „Podręcznik nauczycieli akademickich. Wykładowcy doskonali”

Zawartość
Nr strony

Wstęp
9

Rozdział I. Komunikacja dydaktyczna
13

1. Wprowadzenie
13

2. Komunikacja interpersonalna w procesie edukacyjnym
14

3. Specyfika komunikacji w dydaktyce a wiek studentów
22

4. Asertywność w kontakcie ze studentami
26

5. Grupa społeczna w rzeczywistości akademickiej
32

6. Konstruktywna praca grupowa
39

Rozdział II. Przygotowanie do zajęć
44

1. Wprowadzenie
44

2. Cele oraz założenia dydaktyczne
45

3. Miejsce, przekaz, nadawca/odbiorca
48

4. Planowanie i konspekt zajęć dydaktycznych w szkolnictwie wyższym
52

5. Modele i struktury zajęć dydaktycznych w szkolnictwie wyższym
54

6. Nowoczesne materiały i narzędzia dydaktyczne oraz ich rola w angażowaniu studentów
60

7. Struktura skutecznej prezentacji
64

8. Podsumowanie
67

Rozdział III. Wykładowca legalny, czyli o prawie autorskim w dydaktyce
68

1. Wprowadzenie
68

2. Utwór jako przedmiot ochrony prawa autorskiego
70

3. Prawa autorskie osobiste i majątkowe
75

4. Korzystanie z utworów dla celów dydaktycznych lub naukowych – tzw. dozwolony użytek edukacyjny
77

5. Prawo cytatu
80

6. Korzystanie z programów komputerowych
84

7. Domena publiczna, otwarty dostęp i licencja otwarta
85

8. Zamiast podsumowania – prawo autorskie a generatywna sztuczna inteligencja
87

Rozdział IV. Głos i wymowa doskonałych wykładowców
90

1. Wprowadzenie
90

2. Wykładowca – one man show
91

3. Błędy w wymowie
94

4. Akcent wyrazowy i tempo wymowy
97

5. Jak doskonalić wymowę
100

6. Podsumowanie
106

Załącznik: Zestaw ćwiczeń
108

Rozdział V. Indywidualny styl prowadzenia zajęć
111

1. Wprowadzenie
111

2. Wiedza i doświadczenie wykładowcy
112

3. Osobowość wykładowcy
115

4. Jakość komunikacji interpersonalnej
123

5. Motywacja i nastawienie wykładowcy
126

6. Obraz idealnego wykładowcy
131

7. Elementy materialne wizerunku wykładowcy
131

8. Technologia dydaktyczna
133

9. Drogi doskonalenia indywidualnego stylu prowadzenia zajęć
138

Rozdział VI. Angażujące nauczanie. Metody dostosowane do współczesnych generacji studentów
141

1. Wprowadzenie
141

2. Edukacja w nowej rzeczywistości – oczekiwania pokoleń Z i Alfa
142

3. Nowe pokolenia – unikalne podejście do nauki
143

4. Zaangażowanie przez interakcję – active learning dla nowych pokoleń
147

5. Warsztat dydaktyczny nauczyciela nowych pokoleń
149

6. Metoda projektowa (ang. project-based learning)
154

7. Podsumowanie
160

Rozdział VII. Psychologiczne aspekty dydaktyki – wybrane zagadnienia
161

1. Wprowadzenie
161

2. Wybrane zagadnienia z neurodydaktyki
163

3. Co sprzyja efektywnemu uczeniu się – najważniejsze zagadnienia
166

4. Podstawy procesu oceniania
170

5. Przyczyny błędów w procesie oceniania
172

Rozdział VIII. Wielokulturowa uczelnia
177

1. Wprowadzenie
177

2. Wykładowca w środowisku wielokulturowym
178

3. Dystans władzy w środowisku akademickim
180

4. Indywidualizm i kolektywizm – wyzwanie dla wykładowcy
182

5. Męskość i kobiecość kultury jako źródło nieporozumień
185

6. Unikanie niepewności
188

7. Orientacja krótko- i długodystansowa, czyli dynamizm konfucjański
191

8. Podsumowanie
194

Rozdział IX. Dostępność w praktyce: wykładowca a student z niepełnosprawnością
196

1. Wprowadzenie
196

2. Prawo do studiowania
199

3. Stereotypowe myślenie o osobach z niepełnosprawnościami
204

4. Postrzeganie studentów z niepełnosprawnościami
206

5. Savoir-vivre w stosunku do osób z niepełnosprawnościami
210

6. Wskazówki dla osób prowadzących zajęcia dydaktyczne z osobami z różnymi typami niepełnosprawności
211

7. Podsumowanie
218

Rozdział X. Wykładowca dowcipny, czyli wady i zalety humoru w szkole wyższej
220

1. Wprowadzenie
220

2. Powaga a humor
221

3. Poznawcza wartość humoru
229

4. Humor w nauczaniu
233

5. Humor w wystąpieniach publicznych
237

Rozdział XI. Wykładowca i student w dobie cyfrowej i rewolucji AI
252

1. Wprowadzenie – uniwersytet dawniej
252

2. Trendy w edukacji – uniwersytet dziś
253

3. Native speakerzy cyfrowego języka – charakterystyka studentów z pokolenia Z
256

4. Sztuczna inteligencja jako narzędzie dydaktyczne
259

5. Rekomendacje dla wykładowców uczących „nowych studentów”
264

Rozdział XII. Specyfika kształcenia zdalnego – między psychologią a informatyką
267

1. Wprowadzenie
267

2. Psychologiczna specyfika kształcenia zdalnego
268

3. Znaczenie zasad ergonomii w kształceniu zdalnym
273

4. Rola nauczyciela akademickiego
274

5. Znaczenie technologii w zdalnym nauczaniu
278

6. Nowe perspektywy kształcenia online
281

7. Podsumowanie
282

Rozdział XIII. Zrównoważony rozwój z perspektywy wykładowcy
283

1. Wprowadzenie – kryzys klimatyczny i środowiskowy a zrównoważony rozwój
283

2. Rola uczelni i wykładowcy w świetle wyzwań zrównoważonego rozwoju
286

3. Uczelnia jako zrównoważona organizacja – kwestie ESG
287

4. Kwestie środowiskowe w uczelni
288

5. Kwestie społeczne w uczelni
288

6. Ład organizacyjny
290

7. Metody i narzędzia w kształtowaniu zielonych kompetencji studentów
291

8. Rola wykładowcy w upowszechnianiu równości, różnorodności i włączenia społecznego na uczelni
293

9. Reagowanie na zjawiska dyskryminacji i przemocy
296

10. Włączający język w kontaktach ze studentami
297

Rozdział XIV. Etyka nauczyciela akademickiego
300

1. Wprowadzenie
300

2. Różnorodność rozumień problematyki etycznej
301

3. Wpływ nowych technologii na kwestie etyczne
303

4. Troska o grupy tradycyjnie wykluczane
304

5. Niemoralność tego, co moralne, i moralność tego, co niemoralne
305

6. Konkluzje
306

Aneks
309

Trudne sytuacje w dydaktyce
309

Skorowidz
315

O autorach
321