-23%

ebook Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej Witkowski Lech

Wydawca: Impuls

Rok wydania: 2013

Otrzymujemy książkę, która jest wyjątkowym darem humanisty […]należy tę książkę wydać, by można było zachwycać się genialnymi wręcz sugestiami, inspiracjami, pomysłami i/lub nie zgadzać się ze stawianymi w niej przez Autora tezami czy hipotezami. […] Żaden z pedagogów nie byłby w stanie właśnie w taki sposób, jak uczynił to Witkowski, odsłonić innych wymiarów rozumienia autorytetu […] książka wyznacza niewątpliwie kolejny przełom w humanistycznej debacie naukowej i oby pedagodzy […] chcieli się choć trochę otworzyć na siebie przez pryzmat często bolesnych o nich i dla nich myśli czy opinii […].

prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski

Lech Witkowski w swej nowej książce udowadnia, że pożegnanie z autorytetem (zjawiskiem i pojęciem) jest chyba przedwczesne. We wstępie do Wyzwań autorytetu... zapowiada co prawda, że czas zapotrzebowania na autorytety skończył się, jednak faktycznie – jeśli dobrze odczytuję tę zapowiedź, to nie chodzi o zerwanie z tym problemem, lecz raczej zależy mu na nowym jego odczytaniu, i to w dwóch możliwych warstwach: realnej i semantycznej.

Pierwszy zabieg L. Witkowskiego polega na wyrwaniu autorytetu naukom behawioralnym, a więc odcięciu go od sił żywotnych oferowanych przez ten kierunek uprawiania psychologii, który polega na redukowaniu wszystkiego do konkretnych zachowań ludzi i prowadzenia precyzyjnych badań empirycznych (najlepiej eksperymentalnych).

Propozycja L. Witkowskiego polega na wprowadzeniu autorytetu w obszar nauk humanistycznych, czyli uznaniu, że zjawisko to ma genezę kulturową, a tym samym jest bardziej płynne, bardziej uwarunkowane tradycją historyczną, bardziej wysycone wartościami, niż chcieliby to zaakceptować przedstawiciele nauk behawioralnych.

Drugi zabieg na autorytecie polega na nadaniu temu pojęciu nowego znaczenia. Mówiąc krotko i konkretnie, chodzi o potraktowanie autorytetu jako soczewki, która pozwala ludziom lepiej orientować się w otoczeniu społecznym, pewne rzeczy wyodrębniać z niego wyraziście, a inne ignorować, przetwarzać informacje o świecie zgodnie z tym, co widzimy w tym „szkle powiększającym” autorytetu. Chcąc jak najlepiej oddać to oryginalne podejście: autorytet jest generatorem znaczeń społecznych, który pozwala z nieograniczonej liczby sensów możliwych do wydobycia z rzeczywistości uznać za własne tylko niektóre z nich.

Znalazł się ktoś, na kogo czekaliśmy, aby napisał wyraźnie to, co powinno być napisane o autorytecie.

Prof. dr hab. Stanisław Zbigniew Kowalik

Posłowie

Słowo od autora

[…] Po pierwsze, chodzi o przekonanie o potrzebie widzenia autorytetu poza relacją władzy oraz o wagę poszukiwania perspektywy definiowania autorytetu w kategoriach kulturowych (symbolicznych, zanurzenia w dziedzictwo „pamięci tekstów” czy kapitału symbolicznego) bardziej niż w kontekście relacji społecznych (ufności tak typowej dla kapitału społecznego). Edukacja musi (przepraszam oczywiście tych, których to słowo razi, ale to projekt normatywny, który na kartach tej książki i w moich wcześniejszych pracach uzasadniam od lat) nauczyć się walczyć z pogłębiającą się groźbą wydziedziczenia z przestrzeni symbolicznego dziedzictwa kultury. […]

[…] Po drugie, wbrew tezie o „zaniku autorytetu” dowodzę w książce, że jest to zanik zapotrzebowania na autorytet jako autorskie źródło znaczących impulsów rozwojowych dających do myślenia z pozycji autonomicznych, autentyczności przeżyć, zarazem autoryzujących autoteliczną wagę rozmaitych aspektów świata – jego codzienności oraz rozmaitych zaświatów, niewspółobecnych w czasie i przestrzeni społecznej.

Nic na to nie poradzę, jeśli kogoś ta gra na serio bawi czy śmieszy. Mnie jest nie do śmiechu, zwłaszcza że – po trzecie – wykryłem, śledząc niektóre nasze środowiska lokalnych szczególnie koryfeuszy i tuzów, piastujących rozmaite władze szkolne i akademickie, że dramat kulturowy edukacji współczesnego społeczeństwa polega na tym, że kandydaci na autorytety sami nie potrzebują autorytetów, niszczą ich głos i wagę, zagłuszając papką, własną gadaniną, pusząc się w piórka władcze. […]

prof. dr hab. Lech Witkowski

Spis treści ebooka Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej

Przedmowa 15
Podziękowania 19
Wstęp 21
Perspektywa ujęcia 22
Ogniwa metodologiczne 24
Wyznanie 27
Rozdział I. Autorytet i „autorytety” jako problem kulturowy i społeczny oraz jego obecność w dyskursie publicznym transformacji w Polsce 29
Wstęp 29
Autorytet w kulturze (według) Leszka Kołakowskiego 30
Autorytet między degradacją i uwzniośleniem 35
Inteligencja w Polsce – bez autorytetu czy skazana na igranie nim? 39
Pułapka „systemu” i „sieci” autorytetów – trudności analiz Jacka Żakowskiego i nastawienia Adama Michnika 44
Przykład pułapki myślenia lewicowego o autorytetach 61
Autorytet jako człowiek-twórca etycznie wyniesiony niezależnością – poza sporem o władzę 63
Autorytet moralny w wersji salonowej z cudzysłowem – u Rafała Ziemkiewicza 67
Rozdział II. Tropy historyczne, socjologiczne i pytanie o wpływ w psychologii społecznej 81
Wstęp 81
Kryzys autorytetu jako kryzys kolejności w pułapce mimetycznego pragnienia (geniusz Williama Szekspira w oczach René Girarda) 87
Lunatycy i „zacofańcy” – dwa bieguny autorytetu w historii nauki według Artura Koestlera 94
Autorytet jako problem socjologii kultury, filozofii nauki i socjologii wiedzy 99
Wyzwanie „refleksyjności” wobec autorytetów w „posttradycyjnym” społeczeństwie: przypadek iluzji „aktywnego zaufania” u Anthony’ego Giddensa, w stronę autorytetu globalizacji proceduralnej 105
Między oznakami autorytetu jako źródła wpływu a autorytetem oznak – badania Stanleya Milgrama 121
Rozdział III. Szkoła frankfurcka, czyli o niemożności zniesienia autorytetu, a nawet o jego nieautorytarnej potrzebie w nowoczesności 125
Wstęp 125
Ericha Fromma postulat „autorytetu racjonalnego” poza konformizmem i anonimowością wpływu 126
Testament Maxa Horkheimera (kryzys autorytetu ojca i pułapka rozumu) 137
Theodora W. Adorna problemy z autorytetem w filozofii, sztuce i życiu społecznym: przeciw autorytetowi realnej siły pozoru 142
Rozdział IV. Ćwiczenia filozoficzne z myśli o autorytecie – przypadek Hannah Arendt 153
Wstęp 153
Autorytet w edukacji: poza posłuszeństwo 154
Przeciw abdykacji i absolutyzacji autorytetu 156
Między liberalizmem i konserwatyzmem 158
Walka o tradycję przeciw jej rzecznikom – casus reformacji 162
Od absolutyzacji do formalizacji 163
Spory o źródła autorytetu 165
Autorytet cytatu jako źródła 167
Modalności pozycji autorytetu w kulturze 168
Rozdział V. Problem autorytetu a hermeneutyka Hansa-Georga Gadamera 173
Wstęp 173
W stronę krytyki czystego autorytetu 173
Wyzwolenie spod autorytetu przyrodoznawstwa: przeżycie 178
Autorytet i oświecenie – spór Hansa-Georga Gadamera z Jürgenem Habermasem 180
Błąd oświecenia a oświeceniowy błąd Hansa-Georga Gadamera 181
Oświecenie i romantyzm – autorytet w walce na dwa fronty 184
Pochwała wpływu fragmentu: autorytet jako ślad 185
Klasyk jako autorytet: warunki realnego spotkania 187
Problem normatywności autorytetu 190
Rozdział VI. Z programu badań nad autorytetem u Richarda Sennetta (zapiski z lektury) 197
Wstęp 197
Poza ujęcia Maxa Webera i Zygmunta Freuda: autorytet jako dwoistość respektu i lęku 198
Mechanizm więzi (z) odrzucenia 202
Trzy przypadki: autorytet z odrzucenia, autorytet jako substytucja ideału, autorytet jako fantazmat zniknięcia 203
Autorytet z ducha negacji 206
Autorytet ewoluującego paternalizmu 209
Autorytet relacji beznamiętnej jako perwersyjnej autonomii 215
W stronę autorytetu racjonalnego: poprzez cztery kryzysy 219
O wspólnictwie autorytetów i ich ofiar 222
Autorytet jako ślad wyższego świata 225
O trudnościach „czytania” autorytetu i o presji jego iluzji 226
O groźbie niskiego autorytetu 229
Rozdział VII. (Po)nowoczesna aura dla autorytetu – impulsy myśli Zygmunta Baumana 231
Wstęp 231
Ślady autorytetu w zarysie socjologicznym z 1962 roku 231
Etyczne fiasko autorytetu nowoczesności 236
Autorytet: między parweniuszem, idolem i spożywcą a życiem w roju 239
Autorytet z lęku i niepewności 245
Rozdział VIII. Pułapy i pułapki słownikowe 249
Wstęp 249
Bezradność słownikowa – odsłona pierwsza 249
Słowniki filozoficzne i ich ograniczenia 252
Autorytet w nauce – ujęcie Janusza Goćkowskiego 253
Casus popularnego marksizmu 255
Wariant katolicki: afirmacja ideału 256
Przewrotność Roberta Nisbeta 261
Rozdział IX. Przymiarki pedagogiczne, mielizny i inne przeszkody psychologiczne 263
Wstęp 263
Trudności w problematyzowaniu autorytetu 263
Funkcjonalność autorytetu i jego ambiwalencja 266
Pierwszeństwo autorytaryzmu? 269
Słowniki psychologiczne 270
Profile autorytetu w perspektywie rozwojowej – Erik Erikson i Lawrence Kohlberg oraz ich niedoczytania pedagogiczne 274
Autorytet jako „specyfika i indywidualność” – źródło „partycypacji mistycznej” według Carla Gustava Junga 281
Rozdział X. Autorytet w perspektywie komunikacyjnej 289
Wstęp 289
Przypadek Jürgena Habermasa 289
Między narcyzmem i Cieniem 295
Pytanie o style bycia autorytetem: poza Hermanna Hessego 298
Estetyki oddziaływania 302
W stronę autorytetu symbolicznego 306
Rozdział XI. Autorytet w świetle Slavoja Žižka wykładni psychoanalizy Jacques’a Lacana 311
Wstęp 311
W kwestii autorytetu dyskursu naukowego 312
Typy dyskursu i pozycje autorytetu 317
Patologia autorytetu – pytania w kontekście groźby przemocy 321
Autorytet ojca (Imienia-Ojca) wobec dziecka 323
Wolność woli i perswazja (sugestia) autorytetu 324
Zmienne losy recepcji autorytetu: przypadki Hannah Arendt i Zygmunta Freuda 326
Autorytet wobec innych i ich dzieł 330
Autorytet jako efekt performacji: między emanacją i namiastką mądrości 332
Pozór autorytetu w wariancie totalitarnym 336
Autorytet wobec roszczeń ofiary i wyzwania cierpienia 337
Przeciw autorytetowi Nikogo 339
Rozdział XII. Nauczyciel jako autorytet – o błędach opisów i projektów normatywnych 341
Wstęp 341
Przeciw ideałowi niekwestionowania u Mieczysława Łobockiego 342
Pozorny prymat ufności 345
Przestrogi w pracach Henryki Kwiatkowskiej 348
Przeciw integralnej sentymentalności 356
W stronę autoryzacji – współmyślenie na marginesie rozważań Marii Dudzikowej o autorytecie nauczyciela 359
Marzenie Johna Holta o autorytecie „naturalnym” nauczyciela – z namawianiem do forteli w grze „w Szkołę” w pułapce formalizmu edukacyjnego 362
Rozdział XIII. Błąd sentymentalizmu, dydaktyzmu i psychologizmu – pytanie o ukryty autorytaryzm i bezradność wobec słabości autorytetu pedagogicznego nauczycieli 371
Wstęp 371
Stefana Baleya elementy psychologii wychowawczej a autorytet 372
Przeciw dydaktyzmowi Bolesława Niemierki 376
Psychologizm Jolanty Miluskiej i innych 382
O braku „fazowego” myślenia o autorytecie nauczyciela – z ograniczoną wizją „poziomu” autonomii i słabością badań nad aspektem stabilizującym komfort zamiast stymulacji rozwoju 384
Rozdział XIV. Autorytet pedagogiczny jako medium „obiektów niemych kulturowo” – o filozofii wychowania Zygmunta Mysłakowskiego 399
Wstęp 399
Przeciw sentymentalizacji autorytetu 400
W stronę autorytetu post-konwencjonalnego 402
Autorytet przeciw Erosowi? (pytanie o pedagogiczne minimum wpływu) 403
Autorytet w kontekście dydaktyki przeżycia, podniet i sprzężenia 406
Autorytet między napięciem i rozproszeniem 410
Rozdział XV. Autorytet przeciw dominacji. Radykalna wizja autorytetu w pedagogice amerykańskiej (Larry Grossberg, Henry A. Giroux i Peter McLaren) 413
Wstęp 413
Cztery typy elitaryzmu i autorytetu w edukacji 415
Źródła walki o autorytet (w) edukacji 422
Autorytet między dominacją a hierarchią 423
Zadanie pracy wobec autorytetu 426
Autorytet i intelektualiści 429
Jak bronić autorytetu przed konserwatyzmem i liberalizmem? 431
Autorytet w perspektywie trójwymiarowej niewspółobecności 433
W stronę głosu jako przejawu autorytetu 435
Trzy sposoby widzenia kryzysu autorytetu 438
Od zysku z krytyki autorytetu do odzysku autorytetu (dla) krytyki 440
Peter McLaren o językowym i etycznym upełnomocnieniu do walki o autorytet 447
Edukacja jako walka o nowe oblicze autorytetu 452
Zamiast zakończenia – czyżby mission impossible? 459
Bibliografia 463
Posłowie 475
Słowo od autora 475
Maria Dudzikowa – Na marginesie maszynopisu 481
Stanisław Zbigniew Kowalik – Opinia o książce 497
Zbigniew Kwieciński – Recenzja wydawnicza (fragmenty) 507
Bogusław Śliwerski – Rekomendacja lektury... 509
Indeks nazwisk 515